«Η ανόρθωση θα έλθει μόνο πνευματικά»
«Το απαισιόδοξο είναι ότι οι συμπολίτες μας μεταπολεμικά, καταναλώνουν τρελά, αγοράζουν συνεχώς αυτοκίνητα, κάνουν ταξίδια άνευ λόγου και αιτίας. Εξ ου και αυτά τα δάνεια των Χριστουγέννων. Ποια είναι η υπαρξιακή αγωνία ενός μέσου ή και κατώτερα αμειβόμενου να παίρνει δάνειο και να πηγαίνει στη Χονολουλού; Να κάνει τι; Καταλήγει κωμικό. Δηλαδή ο μπακάλης με τη μπακάλισσα, που είναι κατά τα άλλα αξιοπρεπέστατοι άνθρωποι, να πηγαίνουν στη Χονολουλού!… Να κάνουν τι;»
Μια …ηλεκτρισμένη συνέντευξη του Γιάννη Κοντού εφ’ όλης της ύλης
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη
Ο Γιάννης Κοντός είναι μια από τις πιο δυναμικές και πρωτοποριακές φωνές της λεγόμενης γενιάς του ’70. Ο λόγος του, τόσο στην ποιητική του δημιουργία όσο και στη συνομιλία είναι εύστοχος, αντισυμβατικός και ανατρεπτικός, όπως τελικά οφείλει να είναι ο λόγος των ποιητών στην εποχή μας. Με αφορμή την έκδοση της ποιητικής του συλλογής «Ηλεκτρισμένη Πόλη» ακολουθεί μια πραγματικά… ηλεκτρισμένη συνέντευξη στη διάρκεια της οποίας ο ποιητής καυτηριάζει τα «ελληνικά» κακώς κείμενα και δεν διστάζει να έλθει σε αντίθεση με το κυρίαρχο ρεύμα.
Ποια είναι η «Ηλεκτρισμένη πόλη» που δίνει τον τίτλο στη νέα σας ποιητική συλλογή;
Είναι η δική μου ματιά σε μία μεγαλούπολη όπως είναι η Αθήνα, με όλα τα υπέρ και τα κατά που στο τέλος καταλήγω να τα βλέπω θετικά. Δηλαδή και η συμφόρηση η κυκλοφοριακή, ο έντονος φωτισμός και πολλά άλλα, συνδέονται με τις λέξεις και με τη γλώσσα. Εγώ δεν είμαι απαισιόδοξος, ποιητής είμαι αισιόδοξος. Όμως μερικές φορές τα στοιχεία του περιβάλλοντος χώρου, φέρουν μία απαισιοδοξία.
Πώς τα συνδέετε όλα αυτά με τη γλώσσα;
Σε μένα, όπως και σε άλλους ποιητές, όλα πηγαίνουν προς τη γλώσσα. Γίνεται ταύτιση. Οι εικόνες μετατοπίζονται στη γλώσσα που είναι το άλφα και το ωμέγα της ποιήσεως και της ζωής μας. Θα έλεγα κατ΄ επέκταση και της εθνικότητάς μας. Διότι εδώ και 2.500 -3.000 χρόνια, η σελήνη λέγεται σελήνη, όπως έλεγε και ο Ελύτης, η θάλασσα θα λέγεται θάλασσα. Δηλαδή η γλώσσα αυτή δεν αλλοιώθηκε, παρά τις επεμβάσεις των ξένων. Η γλώσσα είναι το σιτάρι και το κριθάρι ενός λαού.
Πώς … επιβιώνει ένας ποιητής, μέσα σε αυτή την ηλεκτρισμένη πόλη;
Εμένα μου πάει η πόλη. Δεν είμαι άνθρωπος της ησυχίας. Δεν γράφω ποιήματα απομονωμένος σε ένα βουνό, βλέποντας τη φύση. Η φύση δεν μου δημιουργεί ένταση, δηλαδή ηλεκτρισμό για να βγάλω σπίθα. Οπότε η κίνηση, τα μεγάλα κτίρια, ο φωτισμός, που γεννούν ιδέες για να γράψω, όπως και οι άνθρωποι που είναι συγκεντρωμένοι.
Όμως υπάρχει ο προβληματισμός ότι αναπτύσσεται και ένα έλλειμμα πολιτισμού και μία αγριότητα στην ένταση της Αθήνας. Ποια είναι η γνώμη σας;
Δεν το συμμερίζομαι απόλυτα . Η μεγάλη πόλη είναι κόμβος όχι μόνο για την οικονομία, αλλά και για τον πολιτισμό. Όλα σχεδόν γίνονται και δημιουργούνται στις μεγαλουπόλεις, όπως το Παρίσι, η Νέα Υόρκη και η Αθήνα. Οι πιο μεγάλες καλλιτεχνικές σχολές γίνονται στις μεγαλουπόλεις. Δεν γίνονται σε μία μικρή πόλη. Δεν είναι μόνο το οικιστικό πρόβλημα και η κίνηση των αυτοκινήτων. Όλα μαζί δημιουργούν τον πολιτισμό.
Η Αθήνα έχει τις προϋποθέσεις να δημιουργεί πολιτισμό όπως οι άλλες μεγαλουπόλεις που αναφέρατε;
Βεβαίως. Πάντα είχε. Το πιστεύω αυτό. Όταν σε μία πόλη μαζεύονται εκατοντάδες καλλιτέχνες διαφόρων ειδικοτήτων, η ζύμωση δημιουργεί τέχνη. Το θέμα λοιπόν στην ποιητική μου συλλογή είναι η ζωή με τους άλλους. Όμως και η μοναχική ζωή. Γιατί μπορείς να είσαι μέσα στο πλήθος και να είσαι μόνος. Όταν ξέρεις τι θέλεις, όταν έχεις έναν στόχο.
«Εγώ δεν έχω αυτοκίνητο ούτε κινητό.
Αυτό που βλέπουμε κάθε μέρα, οι πάντες με
ένα τηλέφωνο στο αυτί να λένε
σχεδόν βλακείες, είναι φλυαρία»
Σήμερα όμως η μοναχικότητα αντιμετωπίζεται με καχυποψία και θεωρείται περίπου αντικοινωνικότητα. Πρέπει διαρκώς να επικοινωνούμε, να μιλάμε. Πώς βλέπετε εσείς αυτή την τάση;
Εγώ δεν έχω ούτε αυτοκίνητο, ούτε κινητό. Είμαι εναντίον αυτών των πραγμάτων. Όχι ότι δεν χρειάζονται, αλλά αυτό που βλέπουμε κάθε μέρα, που καταντάει χυδαιότητα, παντού, όλοι οι άνθρωποι, γυναίκες, άνδρες, παιδιά, εργαζόμενοι, οι πάντες, με ένα τηλέφωνο στο αυτί να λένε σχεδόν βλακείες, αυτό είναι φλυαρία. Και δείχνει και τη μοναξιά των ανθρώπων που θέλουν να επικοινωνούν συνεχώς, γιατί όταν είναι μόνοι τους δεν έχουν να σκεφτούν κάτι και θέλουν να μιλάνε, να λένε μπλά- μπλα.
Γιατί μας φοβίζει τόσο πολύ η μοναξιά;
Εγώ είμαι ευτυχισμένος με τη μοναξιά μου. Η μοναξιά είναι για μένα επιλεγμένος τρόπος ζωής, όπου δεν είμαι μοναχός μου, ούτε μοναχικός. Τη μοναξιά ξέρω και τη δαμάζω. Βέβαια όλα αυτά είναι συνδεδεμένα με τη λογοτεχνία που είναι μία μεγάλη συντροφικότητα. Σκέφτομαι τις λέξεις, τους στίχους, παρατηρώ τα πρόσωπα στο δρόμο και αυτά μου δημιουργούν τα ποιήματα, μου δημιουργούν το βιβλίο.
«Αν χάσουμε τη γλώσσα μας,
χάνουμε την εθνικότητά μας.
Η γλώσσα είναι η κορωνίδα του ελληνικού βίου»
Είστε αισιόδοξος για το μέλλον της ελληνικής γλώσσας;
Κοιτάτε, αν δούμε πώς μιλάνε τα παιδιά, με τις διακεκομμένες εγγλέζικες λέξεις και την αργκό στα τραίνα και στα σχολεία, φυσικά είναι ανησυχητικό. Όμως για να ζήσει η γλώσσα για 3000 χρόνια και να μείνει σημαίνει πως είναι ισχυρή. Από εδώ πέρασαν εκατοντάδες φυλές. Είτε από καθόδους, είτε από πολέμους. Οι πιο πολλοί που μείνανε εδώ πέρα, εξελληνίσθηκαν και μάθανε την ελληνική γλώσσας. Η ελληνική γλώσσα είναι σαν μήτρα με λάβα που συμπαρασύρει πράγματα. Ότι τα αγγλικά είναι η γλώσσα του εμπορίου δεν μπορεί να αφελληνίσει τη δικιά μας γλώσσα. Νομίζω ότι ζούμε μία φάση του εθνικού μας βίου που η γλώσσα είναι υποτιμημένη από διάφορες συνθήκες. Πιστεύω όμως ότι θα ανορθωθούμε και ότι θα ανορθωθούν. Διότι αν χάσουμε τη γλώσσα μας, χάνουμε την εθνικότητά μας. Δεν θα είμαστε τίποτα. Η γλώσσα είναι η κορωνίδα του ελληνικού βίου.
Οι σημερινοί νέοι ποιητές έχουν αναφορές στην ελληνική ποιητική παράδοση;
Η γενιά του ’30 για το φως για τα εικαστικά για τις τοποθεσίες της Ελλάδας, για τα νησιά, όπως στον Ελύτη, ήταν προοδευτικό κίνημα. Άνοιξε τα μάτια στην νέα Ελλάδα. Και είχαν να αντιπαλέψουν τη δικτατορία του Μεταξά. Εμείς ακολουθήσαμε τον μοντερνισμό της Ευρώπης μετά από λίγα χρόνια και συμμετείχαμε πλήρως. Με τον υπερρεαλισμό Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος. Αυτοί μπολιάσανε την ποίηση τα τελευταία 70 -80 χρόνια. Όταν ένας νέος γράφει σήμερα ποίηση και είναι 25 χρονών, έχει αναφορά στο Σεφέρη και στον Ελύτη. Έχει αναφορά στο Ρίτσο. Είναι δάσκαλοί του, είναι δάσκαλοί μας.
«Πολλοί καλοί ποιητές των blogs
δουλεύουν αετόνυχα τη τεχνολογία,
αλλά έχουν αναφορά στη γενιά του ’30.»
Οι σημερινή λογοτεχνία των blogs και του διαδικτύου έχει αναφορές στη γενιά του 30, ή είναι κάτι εντελώς αυτόνομο;
Δεν είναι αυτόνομο. Και τα blog και όλη αυτή η φιλολογία που υπάρχει από τους οποίους ξέρω πολλού και ξεχωρίζουν ανάμεσά τους κάποιοι πάρα πολλοί καλοί ποιητές, έχουν αναφορά κατευθείαν συγγενική με τη γενιά του ’30. Δεν μπορεί να καταργηθεί το καλλιτεχνικό παρελθόν στη καλή λογοτεχνία και να μείνεις μόνο στην τεχνολογία. Όλα αυτά τα παιδιά δουλεύουν αετόνυχα τα μέσα της τεχνολογίας αλλά η λογοτεχνία τους είναι η γλώσσα.
«Δεν βλέπετε τι γίνεται με όλα αυτά
τα τεράστια τζιπ που οδηγούν νέοι και γέροι,
γύρω από το Κολωνάκι για να επιδειχθούν;»
Η σημερινή οικονομική κρίση, που θεωρείται βαθύτερη από κάθε προηγούμενη, αγγίζει τη λογοτεχνική δημιουργία;
Την αγγίζει γιατί είναι ο περίγυρος χώρος. Όταν βλέπεις αυτό που συμβαίνει γύρω γίνεσαι κι εσύ απαισιόδοξος. Εγώ πιστεύω στις πολιτιστικές αρετές και δεν είμαι υπέρ του χρήματος και υπέρ της εμπορευματοποίησης των πάντων. Το εμπόριο είναι από μόνο του καλό. Ο ελληνισμός επιβίωσε στο πέρασμα των χρόνων από το εμπόριο. Τώρα όμως το πράγμα έχει ξεφύγει.
Ζούμε για να καταναλώνουμε;
Όλο αυτό κόβει τις διόδους επικοινωνίας με τον πολιτισμό. Δεν βλέπετε τι γίνεται τα σαββατοκύριακα με όλα αυτά τα τεράστια τζιπ που οδηγούν νέοι και γέροι, να γυρνούν γύρω από το Κολωνάκι ή στη Θεσσαλονίκη για να επιδειχθούν. Αυτό είναι έλλειψη γούστου και μία μόδα βλακώδης. Υπάρχει υπαρξιακό κενό. Δεν μπορείς να βάλεις μυαλό σε αυτό τον κόσμο. Παλιότερα ήταν χαμηλοί οι μισθοί. Σήμερα ο εργάτης έχει δύο αυτοκίνητα και πηγαίνει στη Μεγάλη Βρετάνια να πιεί ποτό. Υπάρχει ένας στρατωνισμός ζωής που φέρνει μία κατανάλωση, μία ομαδοποίηση, μία έλλειψη γούστου. Ο αμερικάνικος τρόπος ζωής για τους Αμερικάνους ήταν πολύ όμορφος, ιδίως παλιότερα. Μετατοπιζόμενος στην Ευρώπη, χαλάει.
Πώς βλέπετε τη ψηφιοποίηση των βιβλίων;
Καλό είναι αυτό. Εγώ βέβαια, γράφω ακόμη με μολύβι, για λόγους αντιστάσεως. Τώρα είναι μοντέρνο να γράφεις σε υπολογιστή, όπως μοντέρνο ήταν στην αρχαία Αίγυπτο να γράφουν σε πάπυρο, αντί να γράφουν σε πέτρα. Με την αλλαγή δεν χάθηκε η λογοτεχνία, απλώς άλλαξε το Mέσον. Το πρόβλημα είναι να μην χαθεί η λογοτεχνία.
Ημερομηνία άρθρου 28/11/2008
INFO
Η Ποιητική συλλογή «Ηλεκτρισμένη Πόλη» του Γιάννη Κοντού κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κέδρος.
