Ανέκδοτο μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου κυκλοφορεί επτά χρόνια μετά το θάνατό της
« Η Διδώ Σωτηρίου υπήρξε ένας άνθρωπος πάρα πολύ ζωντανός, ανήσυχος,
με παρα πολλά ενδιαφέροντα. Όσοι την ήξεραν έστω και λίγο δεν θα ξαφνιαστούν. Επίσης ήταν πολύ πολιτικοποιημένη αλλά με μεγάλη ευρύτητα πνεύματος. Ήταν άνθρωπος που αναρωτιόταν αλλά έδινε και απαντήσεις. Δεν ήταν άνθρωπος μεμψίμοιρος, πήγαινε μπροστά. Ήταν ένας άνθρωπος πολύ δυναμικός, που πέρασε πολλά στη ζωή της αλλά τα έβγαλε πέρα. Αναζητούσε τις απαντήσεις και τις έβρισκε. Η Διδώ Σωτηρίου υπήρξε ένας άνθρωπος με πυξίδα».
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Αυτά μου είχε πει μεταξύ των άλλων, η καθηγήτρια Νεοελληνικής Λογοτεχνίας Έρη Σταυροπούλου, όταν ακόμη δούλευε τα χειρόγραφα του ανέκδοτου τότε μυθιστορήματος της Διδώς Σωτηρίου, «Τα παιδιά του Σπάρτακου» . Το μυθιστόρημα που κυκλοφόρησε λίγο πριν τα Χριστούγεννα από τις Εκδόσεις Κέδρος, είναι σύμφωνα με την επιμελήτρια «Ένα έργο αντάξιο της δουλειάς της Διδώς Σωτηρίου» και δίνει την ευκαιρία στους νεότερους αλλά και παλαιότερους αναγνώστες να ανασυνθέσουν το προφίλ της συγγραφέως που υπήρξε μια δυναμική και δημιουργική παρουσία στο χώρο των γραμμάτων».
Το ανέκδοτο μέχρι σήμερα μυθιστόρημα Τα παιδιά του Σπάρτακου είναι ένα έργο που απασχόλησε τη Διδώ Σωτηρίου για μια περίοδο σχεδόν τριάντα χρόνων, από τις αρχές του ’60 έως τις αρχές του ’90. Πρόκειται για ένα πολυπρόσωπο μυθιστόρημα που η υπόθεσή του διαδραματίζεται στη Θράκη κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα αλλά και στην Αθήνα της πρώτης μετεμφυλιακής περιόδου. Η πλοκή ξεκινάει από τη Θράκη στις αρχές του εικοστού αιώνα, εστιάζοντας σε μία οικογένεια που ζει στο Σουφλί, μέλη της οποίας εργάζονται στη σηροτροφία. Στη συνέχεια επειδή αναμιγνύονται στο αριστερό κίνημα μετακινούνται στην Αθήνα πριν τον Πόλεμο. Όταν ξεσπάει ο πόλεμος και η κατοχή βρίσκονται στην Αθήνα, στην Καισαριανή, εκεί όπου ζουν και Μικρασιάτες πρόσφυγες κι εκεί εντάσσονται στην Αντίσταση ενώ ορισμένα μέλη βγαίνουν στην παρανομία. Κεντρικό του θέμα είναι η αντιστασιακή και συνδικαλιστική δράση των ηρώων που εμπνέονται από τα ιδανικά της Αριστεράς αλλά και από την θρυλική επανάσταση του Θρακιώτη σκλάβου Σπάρτακου.
Τη δεκαετία του ’60 η Έλλη Παπά, αδελφή της Διδώς Σωτηρίου, βρισκόταν στις φυλακές Αβέρωφ. Πηγαίνοντας εκεί να την επισκεφτεί είχε γνωρίσει γυναίκες από τη Θράκη και από αυτές άκουσε για τον αγώνα που έκαναν οι εργάτριες στη σηροτροφία και πιθανόν να εμπνεύστηκε το έργο. Τα χειρόγραφα είχαν βρεθεί στο Αρχείο του ΕΛΙΑ, όπου μετά το θάνατό της είχε περάσει το αρχείο της.
Συγγραφή σε συνθήκες παρανομίας
Μιλώντας για την ιστορία των χειρογράφων κατά την παρουσίαση του βιβλίου, ο γιός της Έλλης Παπά, Νίκος Μπελογιάννης είπε ότι «Τα παιδιά του Σπάρτακου» άρχισαν να γράφονται σε συνθήκες παρανομίας της ελληνικής Αριστεράς από τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Το μυθιστόρημα δουλεύτηκε πιο συστηματικά στις αρχές της δεκαετίας του ’60 στην Αίγινα και στον Πόρο, ωστόσο, μετά την επικράτηση της δικτατορίας, η Διδώ Σωτηρίου αναγκάστηκε να είναι πολύ προσεκτική. Η συγγραφέας συνέχισε να γράφει το βιβλίο αποσυρμένη στα Βασιλικά Ιστιαίας, όμως προκειμένου να μην κινήσει υποψίες και πέσει θύμα διώξεων, έκρυβε τα κεφάλαια που ολοκλήρωνε σε θυρίδα της Εθνικής Τράπεζας. Με την έλευση της μεταπολίτευσης, η συγγραφέας έδωσε προτεραιότητα στη συγγραφή άλλων βιβλίων της (Εντολή, Κατεδαφιζόμεθα) καθώς και σε άλλες δραστηριότητές της. Ασχολήθηκε και πάλι με Τα παιδιά του Σπάρτακου στη διάρκεια της δεκαετίας του ’90.
Η επεξεργασία των χειρογράφων
Η επεξεργασία των χειρογράφων υπήρξε μια πολύχρονη και επίπονη διαδικασία. Η επιμελήτρια του βιβλίου Έρη Σταυροπούλου εργάστηκε σε συνεργασία με τον Νίκο Μπελογιάννη. Από τις μεγαλύτερες δυσκολίες του εγχειρήματος ήταν το γεγονός ότι οι σελίδες των χειρογράφων ήταν αταξινόμητες και σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζονταν δύο και περισσότερες εναλλακτικές γραφές μιας σελίδας, από τις οποίες οι επιμελητές κλήθηκαν να επιλέξουν αυτή που έκριναν καλύτερη. Ωστόσο οι ίδιοι δεν πρόσθεσαν το παραμικρό στο υπάρχον υλικό, «ούτε μία λέξη», όπως διευκρίνισαν. Πολύτιμη βοήθεια στάθηκαν τα σημειωματάρια της Διδώς Σωτηρίου, που περιέχουν το σχεδιασμό του σκελετού του βιβλίου. Στα λιγοστά κεφάλαια που δεν ολοκληρώθηκαν, τα σχέδια αυτά, που παρατίθενται στο βιβλίο, βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει την εξέλιξη της ιστορίας και την τύχη των μυθιστορηματικών ηρώων.
Η Έρη Σταυροπούλου σημείωσε ακόμη ότι στην αρχή είχε αμφιβολίες για το αν τα χειρόγραφα αυτά συνιστούσαν ένα πλήρες μυθιστόρημα. Ύστερα όμως οι αμφιβολίες αυτές διαλύθηκαν όταν οι σελίδες άρχισαν να ταξινομούνται και το βιβλίο πήρε την τελική του μορφή. Η επιμελήτρια του έργου υπογραμμίζει ότι πρόκειται για ένα «μυθιστόρημα χωρίς χάσματα», που φέρει στο ακέραιο τη συγγραφική σφραγίδα της Διδώς Σωτηρίου.
ΔΙΔΩ ΣΩΤΗΡΙΟΥ
Η Διδώ Σωτηρίου,(1909- 23 Σεπτεμβρίου 2004) το γένος Παππά, γεννήθηκε στο Aϊδίνι της Mικράς Ασίας. Με τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, κατέφυγε με την οικογένειά της στην Αθήνα. Αφού ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές της, σπούδασε γαλλική φιλολογία στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών και στο Παρίσι. Το 1933 παντρεύτηκε τον φωτισμένο εκπαιδευτικό Πλάτωνα Σωτηρίου.
Από τις αρχές της δεκαετίας του ’30 εντάχθηκε στις γραμμές του Αριστερού κινήματος του οποίου υπήρξε δραστήριο μέλος. Στην Κατοχή, έλαβε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση και, στα μετεμφυλιακά χρόνια, βρέθηκε στη δίνη των γεγονότων όταν η αδελφή της, Έλλη Παππά, σύντροφος του Νίκου Mπελογιάννη, συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο στην ιστορική δίκη του 1951. Δεν έφτασε στο εκτελεστικό απόσπασμα, γιατί η κυβέρνηση Πλαστήρα δε θέλησε να εκτελέσει μητέρα βρέφους και τελικά απελευθερώθηκε το 1963.
Η Δ.Σ. δόθηκε με πάθος στη δημοσιογραφία, όπου διακρίθηκε με τη σειρά καθημερινών άρθρων για τη διεθνή επικαιρότητα, τις ζωντανές ανταποκρίσεις και τα ρεπορτάζ. Συνεργάστηκε αποκλειστικά με έντυπα της Αριστεράς – με τον Ριζοσπάστη έως το 1947 και την Κομμουνιστική Επιθεώρηση, και από το 1953 με την Αυγή και το περιοδικό Οι δρόμοι της ειρήνης.
Με τη λογοτεχνία ασχολήθηκε κατ’ αρχάς σποραδικά. Το πρώτο της μυθιστόρημα, Οι νεκροί περιμένουν, κυκλοφόρησε το 1959, για να ακολουθήσουν τα Ματωμένα Χώματα (1962), η Εντολή (1976) και το Kατεδαφιζόμεθα (1982). Έχει γράψει επίσης θεατρικά μονόπρακτα, μελέτες και βιβλία για εφήβους, καθώς και ιστορικά δοκίμια. Η Μικρασιατική καταστροφή και H στρατηγική του ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Μεσόγειο (1975) και Τα πρώτα βήματα του Ψυχρού Πολέμου (2009). Το 2004 εκδόθηκε σειρά διηγημάτων της με τον τίτλο Τυχαίο Συναπάντημα, και άλλες ιστορίες. Έχει βραβευθεί με το βραβείο Ιπεκτσί (1985), το Κρατικό Ειδικό Βραβείο Λογοτεχνίας (1989), το Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο της προσφοράς της (1990) και τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος (1995).
INFO
«Τα παιδιά του Σπάρτακου»
Διδώ Σωτηρίου
Επιμέλεια: Έρη Σταυροπούλου
Εκδόσεις Κέδρος 2011
Σελ. 304, Τιμή € 15
