ΗΛΙΑΣ ΓΚΡΗΣ : «Το 1821 στην Ελληνική Ποίηση»

0
2367

 «Που είσθε μωρέ Έλληνες; Έλληνες!»

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης

 «Δείχνουν να μην αντέχουν οι ποιητές το βάρος πού ‘χει η άρνηση της μνήμης. Στην έκρηξη οιστροπλασίας και υπερηφάνειας εκείνων των γενναίων, οφείλουμε κι εμείς οι σύγχρονοι Νεοέλληνες την εθνική μας υπόσταση» 

Ηλίας Γκρης

Σε μια εποχή που η ιστορική μας μνήμη παραληρεί ανάμεσα στους πάσης φύσεως Εφιάλτες και στα  όνειρα θερινής νυκτός, σε μια εποχή που η αντιποιητικότητα έχει ανακηρυχθεί σε αρετή, έρχονται πάλι αυτοί, οι ξεχασμένοι, οι «εξόριστοι ποιητές» να μας ξεναγήσουν στην ιστορία και να μας διδάξουν.

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Καθώς συμπληρώνονται φέτος εκατόν ενενήντα χρόνια από την κήρυξη της ελληνικής επανάστασης  ο Ηλίας Γκρης ανθολογεί και παρουσιάζει 140 ποιήματα 109 ποιητών, που εμπνεύστηκαν  και έγραψαν για το 1821. Μία εμπνευσμένη και χαρισματική ανθολόγηση, επίκαιρη όσο ποτέ, που συγκινεί και αφυπνίζει.

Στις σελίδες του βιβλίου, οι στίχοι των ποιητών δεν προσφέρουν μόνο υψηλή αισθητική συγκίνηση, αλλά  λειτουργούν και ως μαρτυρίες. Μιλούν για τον τρόπο που η ελληνική ποίηση αποτύπωσε και κατέγραψε στη διάρκεια αυτών των 190 χρόνων, το κορυφαίο γεγονός της ελληνικής επανάστασης. Μια επανάστασης που ξέσπασε τριάντα δύο μόλις χρόνια μετά τη Γαλλική «Από το εκρηκτικό μείγμα φονικής ανυπομονησίας και φιλοπατρίας των ρακένδυτων σκλάβων και των ριψοκίνδυνων οπλαρχηγών», όπως παρατηρεί ο Ηλίας Γκρης στο εξαιρετικό  επίμετρο της έκδοσης.

Πολυφωνική η ποιητική σύνθεση του βιβλίου, ξεδιπλώνει ένα ευρύτατο τοπίο ιστορίας και ιδεών. Μείζονες, κορυφαίοι και σπουδαίοι ποιητές από τα χρόνια της επανάστασης μέχρι σήμερα. Ποιητές που άκουσαν με τα ίδια τους τα αυτιά τους ήχους από τα όπλα του αγώνα της ανεξαρτησίας και άλλοι μεταγενέστεροι, που αφουγκράστηκαν τους ήχους της ιστορίας.  Ξεκινώντας από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Διονύσιου Σολωμού  και την ωδή «Εις τον Ιερόν Λόχον» του Ανδρέα Κάλβου, μέχρι τον «Αθανάσιο Διάκο» του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη. Και από τον «Μακρυγιάννη» του Άγγελου Σικελιανού μέχρι το «Στον θάνατο του στρατηγού Δημήτρη Νότη Μπότσαρη» του Κώστα Κρυστάλλη και τον «Κανάρη» του Κώστα Καρυωτάκη. Από τον σατυρικό Γεώργιο Σουρή και τον Αλέξανδρο Σούτσο μέχρι τον «αιρετικό» Γιάννη Σκαρίμπα.

Ύστερα έρχονται οι κορυφαίοι μοντερνιστές και οι εμπνευσμένοι ποιητές της γενιάς του ’30: Σεφέρης, Ελύτης, Γκάτοος, Εμπειρίκος, ο Εγγονόπουλος με τον ανεπανάληπτο «Μπολιβάρ, αλλά και Νίκος Καζαντζάκης με τον «Καποδίστρια» . Από το Κώστα Βάρναλη, τον Άρη Αλεξάνδρου, τον Γιάννη Ρίτσο, και τον Νικηφόρο Βρεττάκο, μέχρι τη Ρούλα Αλαβέρα, τον Γιάννη Βαρβέρη, τον Έκτορα Κακναβάτο, τον Νίκο Καρούζο, τον Μιχάλη Κατσαρό, τον Ντίνο Σιώτη, τον Κώστα Κρεμμύδα.

Όπως σημειώνει ο Ηλίας Γκρης στο συναρπαστικό, γεμάτο πάθος, έντιμο και αποκαλυπτικό επίμετρο της έκδοσης: «Καμία σοβαρή ιστορική προσέγγιση δεν μπορεί να είναι ουδέτερη, όπως ανάλογα δεν μπορεί να είναι ουδέτερη μια σοβαρή φιλολογική προσέγγιση ή ανάλυση.» Και συμπληρώνει: «Ο ποιητής δίχως να υποδύεται τον ιστορικό, πάντα γράφει ιστορία. Θέλω να πω, την μεταπλάθει σε ποίηση της ιστορίας. Αντλώντας από την ιστορία δια της ποιήσεως καθρεφτίζει τα πάθη και τα παθήματα μιας ορισμένης εποχής».

Η ποίηση της ιστορίας, άλλοτε γίνεται  έπος, άλλοτε γίνεται τραγωδία. ‘Άλλοτε γίνεται ύμνος και άλλοτε πικρή σάτιρα. Στην ανθολογία του Ηλία Γκρη ζωντανεύει η Ελλάδα της επανάστασης και η Ελλάδα της προδομένης επανάστασης. Η Ελλάδα του μεγαλείου και η Ελλάδα της απογοήτευσης. Η Ελλάδα της βεβαιότητας και η Ελλάδα της αμφιβολίας. Η Ελλάδα της δόξας και η Ελλάδα που μας πληγώνει….

Και δίπλα στο τραγικό «περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις» του μεγάλου Διονύσιου Σολωμού, υπάρχει ένα ακόμη πιο τραγικό, σπαρακτικό ποίημα, άγνωστο στο ευρύ κοινό,  ενός κατά τεκμήριο σατυρικού ποιητή, του Γεώργιου Σουρή  με τίτλο «Και αγωνιστού τινός θάνατος ελεεινός» , όπου στην τελευταία στροφή γράφει:

«Αυτός που αγωνίστηκε για την Πατρίδα μόνον/ κι επέρασε με το σπαθί της νιότης του τα χρόνια/έλαβε ως αντάλλαγμα των τόσων του αγώνων/τη φτώχια και τη φοβερή του κόσμου καταφρόνια./Και ζωντανός δοκίμασε απ’ όλους μας τη χλεύη/και μες στην κάσα του νεκρός ακόμα ζητιανεύει.»

info@bookbar.gr

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΕΠΙΜΕΤΡΟ του ΗΛΙΑ ΓΚΡΗ

«’Ήδη βιώνουμε μια συντονισμένη απόπειρα «αποκαθαρμού» του ’21 από τα εγγενή του στοιχεία (μάχες, φονικά, αλώσεις), δήθεν στερεότυπα πατριωτισμού που, όπως δηλούν τα φαινόμενα υπαγορεύονται στο όνομα μιας ενιαίας καθοδηγούμενης ιστορικής αναθεώρησης για ολόκληρα τα Βαλκάνια. Άοσμης και ουδέτερης. Να γραφτεί δηλαδή η ιστορία του ’21 ξανά, αλαφρωμένη αυτήν την φορά από τα δήθεν στερεότυπα εθνοκεντρισμού, όπως βαφτίζονται κοτζαμπάσηδες και τουρκικές θηριωδίες, οι ξένοι και ο ρόλος τους, οι μάχες και τα ανδραγαθήματα. Με ένα και μόνο απώτερο σκοπό. Να αποξενωθεί ο Νεοέλληνας από τις μεγάλες διδακτικές και καθαρτήριες στιγμές του έθνους. Ώστε ηθικά παροπλισμένος και πνευματικά εξουθενωμένος να ενσωματωθεί φρόνιμα στην υπερεθνική πολιτική της άγριας ισοπέδωσης κάθε πολιτισμικής ιδιοτυπίας, που κανοναρχούν με αδίστακτο υπολογισμό οι πλανητικοί μηχανισμοί της παγκοσμιοποίησης με αρωγούς τις πρώην Μεγάλες Δυνάμεις, «προστάτιδες» κι ευεργέτιδες, που σήμερα κρατούν τα ηνία των ευρωπαϊκών διευθυντηρίων. Και πρόσχημα μιας τέτοιας απόπειρας ο εθνοκεντρισμός που πλασάρεται σαν συνώνυμος του πατριωτισμού και που επιτήδειοι μεταλλάσουν στη μορφή ενός ανερμάτιστου παραληρήματος, όπου στο κέντρο του υποβόσκει ο ανέξοδος ψευδοπατριωτισμός.» (σελ 232-233)

 

INFO

«Το 1821 στην ελληνική ποίηση»

ΗΛΙΑΣ ΓΚΡΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΕΔΡΟΣ 2011

ΣΕΛ. 304, ΤΙΜΗ € 16