Συνέντευξη με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου
«Από εμάς η Άνοιξη εξαρτάται…..»
Ο Οδυσσέας Ελύτης δεν κατοικεί πια εδώ. Έχουν περάσει δέκα χρόνια χωρίς τον ποιητή του Αιγαίου και του Φωτός, τον ποιητή που μίλησε για την “εξορία” αυτού του κόσμου, αλλά και εκείνον που έφερε το μήνυμα ότι “Από εμάς η Άνοιξη εξαρτάται”. Γι αυτή την απουσία μιλά η σύντροφος της ζωής του, ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου, για να θυμίσει πόσο ουσιαστικά παρών είναι ο Οδυσσέας Ελύτης στο σήμερα, αλλά και να φωτίσει τις διαχρονικές αξίες του έργου του στη σύγχρονη ποίηση και στη νέα γενιά.
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Τί σημαίνει η απουσία του Οδυσσέα Ελύτη για την ελληνική ποιητική δημιουργία;
Υπάρχει βέβαια μία φυσική απουσία, αλλά υπάρχει μία έντονη ποιητική παρουσία. Αυτό μπορεί κανείς να το επαληθεύσει με το ενδιαφέρον των αναγνωστών για τον Ελύτη. Θα έλεγα ότι είναι ιδιαίτερα παρών, διότι είναι εξαιρετικά αγαπητός στους νέους, οι οποίοι αναζητούν τα βιβλία του και επίσης αυτά τα τελευταία χρόνια πέρα από τους απλούς αναγνώστες το έργο του μελετάται και ανιχνεύεται ολοένα και περισσότερο από μελετητές. Ας μην ξεχνάμε ότι ένα τόσο πολύπλευρο και πολυεπίπεδο έργο έχει ανάγκη από τον χρόνο προκειμένου να δοθεί η δυνατότητα στον αναγνώστη να μυηθεί, να εξοικειωθεί και να αφομοιώσει την αλήθεια του ποιητικού κειμένου. Θα σας έλεγα επίσης ότι
ο σκοπός της ποίησης δεν είναι να φθάσει μία γοητευτική φράση στα αυτιά του ακροατή ή στα μάτια του αναγνωστη, αλλά ο ποιητικός στοχασμός, η ποιητική αλήθεια να επιδράσει στη συνείδησή του.
Στο «Αξιον Εστί» υπάρχει ο στίχος «Εξόριστε ποιητή, στον αιώνα σου λέγε, τί βλέπεις;». Πιστεύετε ότι οι προβλέψεις του επαληθεύτηκαν στο διάστημα που ακολούθησε;
Θα έλεγα ότι ο ποιητής σαφώς κοιτάζει το μέλλον, αλλά δεν μελλοντολογεί, ως προφήτης. Βλέπει με διορατικότητα το χρόνο, αλλά σκοπός του είναι να αποκαλύψει τα μυστικά της ύπαρξης στο παρόν, στο εδώ και στο τώρα. Σαφώς, ιδιαίτερα στο «Προφητικόν», στο οποίο αναφέρεσθε, υπάρχει η καταγγελία μίας απάνθρωπης εξέλιξης της ζωής και η υπάρχει και η ποιητική θέση ή το ποιητικό όραμα για ανασύνθεση των στοιχείων που δομούν την πραγματικότητα. Τα όσα αναφέρει καταγγελτικά φοβούμαι ότι και έγιναν στην τότε χρονική στιγμή, αλλά και θα γίνονται, με την έννοια ενός κόσμου που το συμφέρον τον κατατρώγει και τον αποδομεί.
Υπάρχει αισιοδοξία για το μέλλον στο έργο του Ελύτη;
Στον Ελύτη η σημασία είναι στη νέα θέση. Στο σημείο που βλέπει ως μελλοντική δυνατότητα, κάτι που εξαρτάται από μας, αν θα την πραγματώσουμε ή όχι. Όταν λέει «Βλέπω τα χρώματα του Υμηττού, στη βάση την ιερή του Νέου Αστικού μας Κώδικα» αυτό σαφώς δεν έχει ακόμα πραγματωθεί, αλλά δίνει την κατεύθυνση για μια δικαιότερη πολιτεία, εκεί που πρέπει να τείνουμε. Και πραγματικά «Από εμάς η Άνοιξη εξαρτάται», όπως γράφει ο ίδιος, από εμάς εξαρτάται πώς διαχειριζόμαστε την πραγματικότητα μέσα στην οποία βρισκόμαστε, πώς η ποιητική αλήθεια αποτελεί ένα γνώμονα της σκέψης και της δράσης.
«Εκτιμούσε τους ανθρώπους που
αφοσιώνονται στην Τέχνη
με τιμιότητα»
Τί συμβούλευε ο Ελύτης τους νέους ποιητές;
Δεν υπήρξε δάσκαλος ποτέ με την έννοια ότι του άρεσε να παίρνει θέση, εκτιμούσε πολύ τους ανθρώπους που αφοσιώνονται στην Τέχνη και το κάνουν με τιμιότητα. Εκτιμούσε πολύ τους ανθρώπους που ερήμην του αιτήματος της αγοράς, ζητούσαν να εκπληρώσουν το αίτημα της ψυχής τους. Αυτό προέτρεπε τους γύρω του να κάνουν ξεκινώντας από εμένα και φθάνοντας στους φίλους, τους γνωστούς ή τους άγνωστους που του έστελναν ένα γράμμα.
«Ήταν ευτυχής, όταν
έβλεπε νέα αγόρια και
κορίτσια να έχουν τα βιβλία του,
στον φοιτητικό τους σάκο.»
Ποιά θα μπορούσε να είναι η σχέση του ποιητή με τους σημερινούς νέους;
Νομίζω ότι σε αυτούς απευθύνεται. Νομίζω ότι απευθύνεται καλύτερα στους νέους. Το έργο του Ελύτη διέπεται από μία συνεχή εναντίωση. Μία εναντίωση με την τρέχουσα αντίληψη της ζωής. Έχει συνεχείς ανατρεπτικές και επαναστατικές δυνάμεις, πέρα από το στοιχείο το καθαρά ερωτικό και με αναφορά στις αισθήσεις και στον έρωτα και στη φύση, που είναι στοιχεία άμεσης πρόσληψης για τους νέους ανθρώπους. Άλλωστε σε αυτή τη σκέψη ενός νέου ανθρώπου μπορεί κανείς να επενδύσει καλύτερα μία ολόκληρη κοσμοθεωρία που κτίζει ο Ελύτης για ανασύνθεση της ζωής. Και δεν σας κρύβω ότι ο ίδιος ήταν ευτυχής όταν έβλεπε νέα αγόρια και κορίτσια να έχουν τα βιβλία του στον φοιτητικό ή τον ταξιδιωτικό τους σάκο. Ήτον μία εικόνα που τον ευχαριστούσε πολύ.
«Ούτε οι καθηγητές ούτε
τα παιδιά είναι ελεύθερα
για μια δημιουργική ανάπτυξη»
Το γεγονός ότι διδάσκεται στα σχολεία πιστεύετε ότι θα τον ικανοποιούσε;
Αν αυτό το συναρτήσουμε με τη νεότητα, θα έλεγα πως ναι. Από την άλλη μεριά, αν αναλογιστούμε το πώς είναι οι καθηγητές υποχρεωμένοι από τις εξετάσεις, να διδάσκουν ένα κείμενο, μάλλον αυτό γεννά μια στεναχώρια. Γιατί ούτε οι καθηγητές ούτε τα παιδιά είναι ελεύθεροι για μια δημιουργική ανάπτυξη. Αυτό όμως δεν αναφέρεται μόνο στον Ελύτη, αυτό αναφέρεται στο πώς ευνουχίζουμε τη σκέψη ενός νέου ανθρώπου, προκειμένου να προετοιμαστεί να αντιμετωπίσει το σκόπελο των εξετάσεων και της εισαγωγής του στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Διότι ο Ελύτης είναι η ανατροπή, είναι η ελευθερία, είναι η έκφραση. Παρ’ όλα αυτά θεωρώ ότι έστω και με αυτό τον τρόπο, κάτι μένει στα παιδιά. Είτε μία εικόνα για να επιστρέψουν αργότερα, είτε μία τύψη ότι δεν αντιμετώπισαν με τη δέουσα φαντασία την πρόκληση που αποτελεί ένα ποίημα του Ελύτη.
Ημερομηνία άρθρου Μάιος 2009
