Το αθέατο τοπίο στη ζωγραφική του Φαίδωνα Πατρικαλάκι
«Πετώ με τα πουλιά που ζωγραφίζω σε τόπους φανταστικούς και ανυποψίαστες πολιτείες. Σκαρφαλώνω στα δέντρα που ζωγραφίζω περνώντας τις ελεύθερες ώρες μου ξεδιπλώνοντας μνήμες και γεγονότα που κάθε φορά αντιλαμβάνομαι διαφορετικά. Με τη ζωγραφική μου απολαμβάνω χίλιες ζωές και ακόμα περισσότερες.»
Φαίδων Πατρικαλάκις (απόσπασμα)
«Όταν τα βρίσκω σκούρα, όταν με ζώνουν τα άγχη και οι ανασφάλειες, δραπετεύω στους ουρανούς που ζωγραφίζω με τα σύννεφα, τους αγγέλους, τα αεροπλανάκια, τα σπίτια, τα καράβια, τα φοινικόδεντρα που ζωγραφίζω, ωστόσο τα πράγματα δεν είναι τόσο ρόδινα όπως φαίνονται. Κάθε φορά που ζωγραφίζω έχω την εντύπωση ότι κάτω από τη σημαία με περιμένει μια τεράστια μαία να μονομαχήσουμε.» Αυτό είναι ένα απόσπασμα από το πεζοποίημα «Ζω στον κόσμο που ζωγραφίζω» του Φαίδωνα Πατρικαλάκι στην τελευταία του ποιητική συλλογή «Στην κόψη της μέρας» (Εκδ. Μανδραγόρας). Ένα κείμενο που φέρνει στο φως το αθέατο τοπίο της τέχνης για την οποία είναι ευρύτερα γνωστός, της ζωγραφικής του.
Αν η ζωγραφική του Φαίδωνα Πατρικαλάκι χαρακτηρίζεται από τα εκρηκτικά ολοζώντανα
χρώματα, τις ευχάριστες καμπύλες γραμμές και έναν νεανικό ενθουσιασμό, η ποιητική του έκφραση στρέφεται σε ένα μελαγχολικό και μοναχικό τοπίο. Έναν τόπο όπου τα όνειρα μετατρέπονται σε εφιάλτες, ο έρωτας συναντά τη διάψευση και την προδοσία, οι δρόμοι οδηγούν σε λάθος κατεύθυνση ή σε αδιέξοδα, οι άνθρωποι κουβαλούν τη σφραγίδα της μοναξιάς. Σε αυτό το τοπίο τα ποιήματα δεν είναι κραυγές, αλλά σπαράγματα στοχασμού, όπου τα συναισθήματα υπονομεύονται από τον σαρκασμό, οι αισθήσεις αμφισβητούνται από τη φθορά, οι αναμνήσεις οδηγούν σε μία πικρή ειρωνεία, και κάποιες φ ορές, παραμονεύει μια σαφής κοινωνική αμφισβήτηση και άμυνα.
«Όταν χρησιμοποιώ την τηλεόραση για τις πληροφορίες, το air-condition για να με δροσίζει και να με ζεσταίνει, το ψυγείο για να διατηρούνται το κρέας, τα ψάρια και τα φάρμακα για την πίεση, το ζάχαρο και το σεξ.
Όταν χαζεύω περιοδικά γυμνών γυναικών και ανδρών.
Όταν έχω ποικιλία δονητών σε όλα τα μεγέθη και τα χρώματα, τι να σε κάνω εσένα που όχι μόνο είσαι ανίκανη να κάνεις το ελάχιστο από όλα αυτά, αλλά επί πλέον γκρινιάζεις μόνιμα, κατηγορώντας τα υπέροχα επιτεύγματα της επιστήμης και της τεχνολογίας;» Είναι το ποίημα με τίτλο «Τα βρίσκω υπέροχα χωρίς εσένα» από την ίδια ποιητική συλλογή.
Στην ποιητική του δημιουργία ο Φαίδων Πατρικαλάκις είναι βαθειά αυτοσαρκαστικός, καθόλου σεμνότυφος, μερικές φορές προκλητικός. Δεν διστάζει να εκτεθεί για να φτάσει στο αθέατο, εκεί που βρίσκεται η ποίηση και να το εκφράσει με την τρυφερή αθωότητα που προβάλει και στη ζωγραφική του. Στο ποίημα «Μαρτυριακή Υποκατάσταση Ποίησης», που είναι αφιερωμένο στον Γιάννη Κοντό, γράφει μεταξύ άλλων: «Οι πέτρες συμπεριφέρονται όπως η ποίηση, δίνουν μεγάλη σημασία στο αθέατο, σ’ αυτό που συμβαίνει βαθιά μέσα μας, εκεί που δεν φτάνει το ανθρώπινο μάτι, ή που αδυνατεί να διακρίνει. Τα αληθινά πράγματα, αυτά που άμεσα μας αφορούν, παραμένουν κρυμμένα κι αινιγματικά και άντε τότε εσύ να βρεις άκρη αν δεν γνωρίζεις τα κατατόπια.»
Ο Φαίδων Πατρικαλάκις είναι μία από τις πολύπλευρες προσωπικότητες της ελληνικής Τέχνης, με κυρίαρχο το εικαστικό του έργο, το οποίο συμπληρώνεται από την λογοτεχνική του δημιουργία. Ζωγράφος με ατομικές και συλλογικές εκθέσεις που έχουν παρουσιαστεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, διαμορφώνει στα έργα του έναν κόσμο χρωματικού αισθησιασμού, που κινείται μεταξύ ονειροπόλησης και πραγματικότητας και έχει αναφορές στους καλλιτέχνες της γενιάς του ’30. Σπούδασε στο Παρίσι και ταξίδεψε στην Ευρώπη, στην Ασία και στην Αμερική, μεταφέροντας στο έργο του στοιχεία από άλλους λαϊκούς πολιτισμούς.
Το πρακτικό έχει καταστρέψει το όμορφο
Συνεργάστηκε από πολύ νωρίς, ως σκηνογράφος και ενδυματολόγος με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν και συναντήθηκε με μεγάλους 
δημιουργούς όπως ο Χατζηδάκις, ο Τσαρούχης, ο Κατράκης. Η σημερινή αισθητική βαρβαρότητα που διατρέχει όλες τις πλευρές της ζωής, δεν θα μπορούσε να τον αφήσει αλώβητο. Απαντώντας παλαιότερα σε ερώτηση γι αυτό το θέμα είχε πει μεταξύ άλλων: «Έτσι όπως έχει καταντήσει σήμερα η Αθήνα, το μόνο που μας μένει είναι να βρίσκουμε ανακούφιση σε κάποιες όμορφες γωνιές. Να ξεχνιόμαστε. Δυστυχώς στην εποχή μας το πρακτικό έχει καταστρέψει το όμορφο. Νομίζω ότι οι νέοι που μεγαλώνουν σήμερα είναι λίγο άτυχη γενιά. Ίσως να προφυλαχθούν, αν βρουν καταφύγιο στην ανάγνωση.» Στο ίδιο μήκος κύματος αποτυπώνεται η σκέψη του στο ποίημα «Οι κατάλευκες οικοδομές της Αθήνας» από τη συλλογή «Στην κόψη της μέρας»: «Από το σπίτι πάνω στο λόγο, αντικρίζω τις κατάλευκες οικοδομές της Αθήνας, όμοιες με τα χάπια που καταβροχθίζω κάθε πρωί για την πίεση κι ένα σωρό άλλες ασθένειες. Έτσι ν’ απλώσω τα χέρια μου, μπορώ να τις πιάσω και να τις καταπιώ μία μια, μην τυχόν και γιατρέψω τα άγχη του κόσμου και τη μοναξιά του.»
Ελπίδα Πασαμιχάλη
INFO
Το βιβλίο «Στην Κόψη της Μέρας» του Φαίδωνα Πατρικαλάκι κυκλοφορεί από τις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ
