Στην Ισπανία στα χρόνια της Μεγάλης Γρίπης/
«Περισσότερο χρόνο έψαχνα, παρά έγραφα»
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη
Από την Ελλάδα στην Ισπανία και από ένα χωριό της Ολυμπίας σε ένα μικρό ψαροχώρι της Μούρσιας. Η Αναστασία Ξυγκάκη κάνει το συγγραφικό της ντεμπούτο με το μυθιστόρημα Ο καθρέφτης της Εστρέλλα Φερνάντες και ξεναγεί τους αναγνώστες σε ένα ταξίδι στην Ισπανία στα τέλη του 19ου αρχές του 20ου αιώνα. Εκεί θα συναντηθούν με μια πολύ ταραγμένη πολιτικά και κοινωνικά εποχή που σημαδεύεται από συνεχείς αγροτικές και εργατικές εξεγέρσεις εναντίον των γαιοκτημόνων και του καθεστώτος. Θα γνωρίσουν επίσης την κεντρική ηρωίδα του βιβλίου, την Εστρέλλα Φερνάντες, τη φλογερή και θαρραλέα μοναχοκόρη ενός μεγαλοϊδιοκτήτη γης.
Σε μια εποχή που οι κοινωνίες μετασχηματίζονται σε ολόκληρη την Ευρώπη, η θέση της γυναίκας αλλάζει, στις απαρχές του Μεγάλου Πολέμου και την τραγικά επίκαιρη με την πανδημία του κορωνοϊού μεγάλη γρίπη του 1918 τη λεγόμενη και ισπανική γρίπη που σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο, το μυθιστόρημα Ο καθρέφτης της Εστρέλλα Φερνάντες αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον για τον σημερινό αναγνώστη.
Η Αναστασία Ξυγκάκη μιλά σto Book Bar για το βιβλίο της:
Πως βρεθήκατε από την Ελλάδα στην Ισπανία; Για ποιο λόγο επιλέξατε να διαδραματίζεται εκεί το πρώτο σας μυθιστόρημα, «Ο καθρέφτης της Εστρέλλα Φερνάντες»; Έχετε κάποιους ιδιαίτερους δεσμούς με αυτή τη χώρα;
Είναι μυστήριες οι διαδρομές του μυαλού και της έμπνευσης. Δεν υπήρξε κάποιος συγκεκριμένος λόγος για την επιλογή της Ισπανίας καθώς δεν έχω κάποιον ιδιαίτερο δεσμό με την χώρα αυτή. Την έχω επισκεφτεί παλιότερα για λίγες μέρες ως τουρίστρια ,.δυο φορές.. Η μια ήταν στη Βαρκελώνη και η άλλη στη Σεβίλλη.
Αν όμως αποδεχτούμε πως η έμπνευση στην Τέχνη δεν είναι κάτι εξωγενές ,κάτι σαν επιφοίτηση δηλαδή, αλλά συνδέεται ως προϊόν άμεσα με τον ψυχισμό του ατόμου και προέρχεται από το υποσυνείδητο ,τον τόπο που κατά τον Φρόιντ ”πηγαίνουν οι σκέψεις όταν ξεχνιούνται”, ίσως το γεγονός ότι προέρχομαι από πολυμελή οικογένεια αγροτών που βίωσε την φτώχεια και την πλήρη εγκατάλειψη της επαρχίας στην ρημαγμένη οικονομικά μεταπολεμική -μετεμφυλιακή Ελλάδα, όπως την ”έζησα” μέσα από τις αφηγήσεις των γονιών μου, να με ώθησε- υποσυνείδητα- στην επιλογή της Ισπανίας . Μιας χώρας όπου το αγροτικό πρόβλημα με τις πολύ μεγάλες ιδιοκτησίες γης , από τη μια, στα χέρια λίγων και τα εκατομμύρια των ακτημόνων εργατών γης που ζούσαν κυριολεκτικά ως δουλοπάροικοι επί αιώνες, απ’ την άλλη, ήταν μακροχρόνιο, ιδιαίτερα οξυμένο και προκαλούσε συχνά τις μαζικές εξεγέρσεις των αγροτών και την άγρια καταστολή τους .
Πως θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας; Είναι πολιτικό ή ιστορικό;
Το βιβλίο μου δεν είναι πολιτικό. Πραγματεύεται ,πέραν των άλλων, όπως την οικογενειακή αγάπη, τον έρωτα, τη θέση της γυναίκας εκείνη την εποχή, την θρησκοληψία, κυρίως την αμφιλεγόμενη έννοια της ”απόδοσης δικαιοσύνης” μέσω της εκδίκησης και της τιμωρίας των εχθρών μας με την αυτοδικία αλλά και την ύπαρξη του καλού και του κακού,-του Θεού και του Δαίμονα, ταυτόχρονα μέσα στον ίδιο άνθρωπο.
Χρειαζόταν όμως για την πλοκή του ένα ιστορικό πλαίσιο, ένας αρχικός καμβάς με ισχυρές αντιφάσεις, με κοινωνικές και ιδεολογικές συγκρούσεις τόσο σφοδρές ώστε οι ήρωες να αναγκάζονται να περνούν τα όρια και τις διαχωριστικές γραμμές τους, οπότε η Ισπανία ήταν ο ιδανικός τόπος ως μια χώρα μεγάλων αντιφάσεων και συνεχών κοινωνικοπολιτικών και ιδεολογικών συγκρούσεων που κορυφώθηκαν τη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο κατά την οποία διαδραματίζεται η ιστορία αποτελώντας το πρελούδιο για τον τρομακτικό Ισπανικό Εμφύλιο που ακολούθησε το 1936.
Τι σας προσείλκυσε στη συγκεκριμένη χρονική περίοδο, τέλος 19ου – αρχές 20ου αιώνα; Θα μπορούσατε να μας αναφέρετε ενδεικτικά κάποια από τα γεγονότα που την χαρακτήρισαν;
Η συγκεκριμένη περίοδος για μένα είναι πολύ ενδιαφέρουσα γιατί οι κοινωνίες ήταν σε φάση μετασχηματισμού και αλλαγών σε όλα τα πεδία. Κορυφαίο ως προς την τραγικότητά του γεγονός που χαρακτήρισε αυτή την περίοδο ήταν ο Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ο επονομαζόμενος και Μεγάλος Πόλεμος στον οποίο η Ισπανία δεν μετείχε όπως επίσης δεν μετείχε ούτε στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Η πανδημία ,μιας και είναι επίκαιρο το θέμα λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, της λεγόμενης Ισπανικής γρίπης που σκότωσε 50 εκατομμύρια ανθρώπους σε όλον τον κόσμο και εσφαλμένα της αποδόθηκε η ονομασία ”Ισπανική’.‘ Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες είχαν επιβάλλει λογοκρισία λόγω του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου με αποτέλεσμα να κρύβουν την έξαρση της πανδημίας. Αντίθετα, επειδή η Ισπανία δεν μετείχε στον πόλεμο, ο Tύπος της έδινε μια πιο ρεαλιστική εικόνα της πανδημίας, με αποτέλεσμα να δίνει την εντύπωση διεθνώς ότι η χώρα είχε πληγεί πολύ βαρύτερα από την ασθένεια, κάτι που δεν ίσχυε.
Ο αγώνας των Σουφραζετών στην Αγγλία για το δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες κάτι που τελικά έγινε , μερικώς, το 1918 ήταν επίσης ένα μεγάλης σημασίας ιστορικό γεγονός εκείνης της εποχής Η καθιέρωση του θεσμού του 8ωρου για πρώτη φορά στον κόσμο που επετεύχθη στην Ισπανία , μετά την ιστορική απεργία των εργατών της Βαρκελώνης, αρχικά στην υδροηλεκτρική εταιρεία La Canadiense και στη συνέχεια και στα άλλα εργοστάσια. Και βέβαια η Οκτωβριανή επανάσταση του 1917 στην Ρωσία.
Οι εξεγέρσεις που σημειώθηκαν εναντίον της εξουσίας εκείνη την εποχή στην Ισπανία, θα μπορούσαν να συγκριθούν με ανάλογες εξεγέρσεις σε άλλες χώρες της Ευρώπης; Έχουν κοινά σημεία και χαρακτηριστικά;
Η πολύ ταραγμένη τριετία από το 1917 έως το τέλος του 1919 οπότε και κατέρρευσε η εξέγερση των αγροτών και των εργατών, ονομάστηκε και μπολσεβίκικη τριετία . Είναι προφανής ο λόγος. Τα κοινά σημεία ήταν η συγγενής πολιτική ιδεολογία των ελευθεριακών σοσιαλιστών της Ισπανίας με τους Μπολσεβίκους κομμουνιστές της Ρωσίας και φυσικά η εκμετάλλευση και η οικονομική εξαθλίωση των αγροτών και των εργατών επί αιώνες και στις δυο χώρες
Διακρίνατε κοινά στοιχεία με ιστορικά γεγονότα στην Ελλάδα;
Θα μπορούσα να πω πως υπάρχουν ομοιότητες με το Κιλελέρ αλλά το ισπανικό πρόβλημα με την γαιοκτησία είναι άλλης τάξης μεγέθους ,πολύ μεγαλύτερης. Είναι ένας λαβύρινθος καθώς δεν αφορούσε σε μια περιοχή όπως αυτή της Θεσσαλίας στην Ελλάδα .Αφορούσε σε ολόκληρη την Ισπανία και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της. .Επίσης οι αγροτικές εξεγέρσεις λόγω του σχεδόν φεουδαρχικού καθεστώτος της γαιοκτησίας στην Ισπανία ήταν συχνές και ξεσπούσαν επί αιώνες στη χώρα.
Πως εμπνευστήκατε την ιστορία του βιβλίου; Θα θέλατε να μας μιλήσετε γι αυτήν;
Όπως προανέφερα ,μετά την υποσυνείδητη ίσως επιλογή της χώρας και του ιστορικού πλαισίου αυτής της πολύ ταραγμένης εποχής, εφόσον η κεντρική ιδέα του μυθιστορήματος ήταν η εκδίκηση, οι ήρωες και οι περιπέτειες τους πρόεκυψαν σχεδόν αβίαστα. Είχα κάνει βέβαια χοντρικά ένα αρχικό πλάνο στο μυαλό μου αλλά κατά τη συγγραφή προέκυπταν συνεχώς καινούργιες ιδέες και ήταν σαν να έπαιρναν ζωή οι ήρωες και να με οδηγούσαν εκείνοι στην εξέλιξη της πλοκής ανάλογα με τον χαρακτήρα τους, ,τους στόχους τους , τα πιστεύω και τις επιδιώξεις τους καθώς έγραφα..
Ποια ήταν η πηγή έμπνευσης για την κεντρική σας ηρωίδα, την Εστρέλλα Φερνάντες; Υπήρξε κάποιο υπαρκτό πρόσωπο που σας ενέπνευσε ή είναι αποκλειστικά δημιούργημα μυθοπλασίας;
Η Εστρέλλα είναι καθαρά δημιούργημα μυθοπλασίας όπως και οι υπόλοιποι ήρωες.. Διαθέτει όμως εκείνα τα προτερήματα που εγώ εκτιμώ και που θεωρώ πως χαρακτηρίζουν την πλειοψηφία των γυναικών : Ενσυναίσθηση, εξυπνάδα, πείσμα για την κατάκτηση του στόχου της, γενναιότητα, διορατικότητα ,φιλοπονία, αγάπη για την οικογένεια της. Υποκύπτει όμως, εν πολλοίς δικαιολογημένα, στην οργή και την εκδικητικότητα και ξεπερνά τα όρια, αδιαφορώντας, όπως ισχυρίζεται αρχικά, για το τίμημα των επιλογών της. Όταν όμως αυτό θα έρθει και θα είναι βαρύ ….. αλλά ας μην αποκαλύψουμε τι θα κάνει τότε η γενναία Εστρέλλα….
Πόσο καιρό εργαστήκατε για να ολοκληρώσετε το βιβλίο;
Δουλεύοντας πολύ χαλαρά τους καλοκαιρινούς μήνες λόγω της θάλασσας που είναι σε απόσταση αναπνοής από το σπίτι μου και δεν μπορούσα να της αντισταθώ, μου πήρε περίπου 8 μήνες.
Προηγήθηκε ιστορική έρευνα;
Είναι αδύνατον να γραφτεί ένα βιβλίο που η ιστορία του διαδραματίζεται σε άλλη χώρα και άλλη εποχή χωρίς να έχει όχι μόνο προηγηθεί ιστορική έρευνα αλλά και να ερευνάται κατά τη διάρκεια της συγγραφής και το πιο ασήμαντο φαινομενικά ζήτημα όπως π.χ. να υπολογίσεις πόσα χιλιόμετρα μπορεί να διανύσει το άλογο την ώρα, έτσι ώστε να είναι ρεαλιστικό το να πάει η ηρωίδα με το άλογο της από το σπίτι της στο Μοναστήρι που απέχει συγκεκριμένα χιλιόμετρα και να γυρίσει αυθημερόν. Από το τι πιστόλια είχαν εκείνη την εποχή μέχρι τι ρούχα φορούσαν, τις ναυτικές ορολογίες ,τις χιλιομετρικές αποστάσεις μεταξύ των πόλεων ,τις καιρικές συνθήκες ενός ναυαγίου ,την τεχνολογία της εποχής ,τα πάντα έπρεπε να ερευνηθούν και να διασταυρωθούν. Περισσότερο χρόνο έψαχνα παρά έγραφα. Αυτό βέβαια ήταν παράλληλα και μεγάλο κέρδος γιατί έμαθα η φρεσκάρισα στο μυαλό μου πολλά πράγματα που αγνοούσα ή είχα ξεχάσει.
Ως αναγνώστρια, υπάρχει κάποιο είδος βιβλίων που σας αρέσει πιο πολύ και κάποιοι συγγραφείς που έχουν καθορίσει την πνευματική σας πορεία;
Έχω διαβάσει πολλά βιβλία στη ζωή μου. Τα πιο πολλά σε νεότερη ηλικία . Δεν θυμάμαι με ακρίβεια τι πραγματεύονταν τα περισσότερα, μερικά μάλιστα ούτε κατά προσέγγιση. . Αυτό ίσως και να μην έχει και πολύ μεγάλη σημασία γιατί μπορεί να μη θυμάσαι την πλοκή ενός βιβλίου αφού όπως έχει γραφτεί ”η γνώση δεν είναι κάποιες στοιβαγμένες πληροφορίες στο μυαλό μας που ανακαλούμε κατά βούληση αλλά το μωσαϊκό της ζωής μας”. Όσο πιο πολύ διαβάζει λοιπόν κάποιος και όσο περισσότερες γνώσεις αποκτά μέσω των βιβλίων-πέρα από την ευχαρίστηση κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης- τόσο πιο μεγάλο και λαμπερό γίνεται, ψηφίδα την ψηφίδα, το μωσαϊκό της ζωής του.
Μου αρέσουν κυρίως τα μυθιστορήματα και τα βιβλία που προσπαθούν να ρίξουν φως στην ανθρώπινη ψυχή και συμπεριφορά ,της ψυχολογίας δηλαδή, των μεγάλων του είδους ψυχαναλυτών και φιλοσόφων. .
Ο Καζαντζάκης από τους δικούς μας συγγραφείς θεωρώ πως είναι αξεπέραστος με κορυφαίο και αγαπημένο μου βιβλίο του το ”Αναφορά στον Γκρέκο” και από τους ξένους ο τεράστιος Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές με τα ‘100 χρόνια Μοναξιάς και τον ‘Έρωτα στα χρόνια της χολέρας που τα λάτρεψα και επίσης το εξαιρετικό κι αγαπημένο μου Ο Φόβος μπροστά στην Ελευθερία του Έριχ Φρομ.
Μετά την ολοκλήρωση και την κυκλοφορία του πρώτου σας βιβλίου έχετε αποφασίσει ποιο θα είναι το επόμενο συγγραφικό σας βήμα; Έχετε κάποια καινούργια ιστορία κατά νου;
Τώρα που χειμωνιάζει και χωρίς τον πειρασμό της θάλασσας να με αποσπά, καθώς δεν είμαι και πολύ πειθαρχημένο άτομο, θα αρχίσω την συγγραφή ενός καινούργιου μυθιστορήματος που θα διαδραματίζεται στην Ελλάδα αλλά και πάλι σε παλιότερη εποχή, στην εποχή του Μεσοπολέμου. Η αρχική ιδέσα υπάρχει στο μυαλό μου και το μυθιστόρημα θα βασίζεται σε υπαρκτά πρόσωπα και καταστάσεις
INFO
Ο καθρέφτης της Εστρέλλα Φερνάντες
Αναστασία Ξυγκάκη
Εκδόσεις Αγγελάκη 2020
Σελ. 446 , Τιμή 14,00 €
ΒΙΟ
Η Αναστασία Ξυγκάκη γεννήθηκε στον Κακόβατο Ολυμπίας από γονείς αγρότες και μεγάλωσε στην Αθήνα. Εργάστηκε ως υπάλληλος στην ΕΡΤ και ως ελεύθερη επαγγελματίας.
Το 2007 μελοποιήθηκαν στίχοι της από την εταιρεία SONY BΜG.
Είναι παντρεμένη και μητέρα δυο παιδιών.
Ζει με την οικογένειά της τα τελευταία 30 χρόνια στο Λαγονήσι.
Ο καθρέφτης της Εστρέλλα Φερνάντες είναι το πρώτο της βιβλίο.
