«Το μίσος είναι συστατικό στοιχείο κάθε έρωτα»/
ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/
Ο Ανδρέας Μήτσου είναι μία εξαιρετική περίπτωση συγγραφέα. Το τελευταίο του μυθιστόρημα Η Αλεξάνδρα (εκδόσεις Καστανιώτη) είναι ένα έργο που μιλά για τη δυσκολία των ανθρώπων να συναντηθούν, να περάσουν χρόνο από τη ζωή τους μαζί. Ο συγγραφέας εκκινεί από ένα προσωπικό του ερωτικό βίωμα και μας χαρίζει μια ιστορία σκοτεινή και γεμάτη από το άρωμα της γυναικείας φύσης. Λάτρης του ωραίου φύλου, ο συγγραφέας έρχεται προς εμάς με τις δικές του εμπειρίες κι εμείς πηγαίνουμε προς αυτόν, ως αναγνώστες, με τις δικές μας. Έτσι κατορθώνει με τη μοναδική του ικανότητα να μας ταξιδεύει σε κείμενα δύσβατα και περιπετειώδη με στόχο την επιθυμητή συνάντηση. Κι εκεί μας κερδίζει. Στη συνέντευξή του αυτή ο Ανδρέας Μήτσου μας μιλά για τη σχέση του με τον χρόνο και για το αδιάκοπο παιχνίδι σαγήνης που οφείλει να παίζει ένας επιτυχημένος συγγραφέας. Απολαύστε λοιπόν, ένα πνεύμα γεμάτο βαθιά σκέψη και αγάπη για τη ζωή και τους ανθρώπους.
Συνέντευξη στην Πωλίνα Γουρδέα
Στο νέο σας μυθιστόρημα Η Αλεξάνδρα από τις εκδόσεις Καστανιώτη έχετε δημιουργήσει μια ηρωίδα καλλονή. Πόντια εξόριστη η οποία έρχεται στην Ελλάδα για να ζήσει. Χρησιμοποιείτε την ομορφιά ως μια δύσκολη αφετηρία για τη ζωή μιας γυναίκας. Θέλετε να μας πείτε την οπτική σας επ’ αυτού;
Η ομορφιά ενέχει την υπέρβαση του μέτρου. Επόμενο θα είναι, το τίμημα, αυτής της υπέρβασης, είτε μεταφράζεται στο φθόνο των άλλων, είτε όπως στην Αλεξάνδρα, στον απόλυτο ναρκισσισμό της, στη λατρεία του εγώ. Η Αλεξάνδρα δεν θέλει να παραδοθεί σε κανέναν άντρα, πιστεύοντας πως κανένας δεν της αξίζει. Δεν κατανοεί τον έρωτα ως υποταγή προς τον αγαπώμενο και παράδοση, κι όταν εν τέλει, σε προχωρημένη ηλικία αποφασίζει να ενδώσει, τότε, δυστυχώς, επιβεβαιώνονται οι προκαταλήψεις της. Σε κάθε περίπτωση, ωστόσο, ο ορισμός της ομορφιάς υπακούει σε όρους υποκειμενικούς και αποτελεί ευλογία και ταυτόχρονα κατάρα.
Η Αλεξάνδρα είναι μια γυναίκα ανδρόγυνη. Αυτή η ιδιότητα σε μια συντηρητική κοινωνία κατά πόσο ενισχύεται;
Η κοινωνία λειτουργεί με βάση τα πρότυπα, σ’ όλα τα επίπεδα, ιδιαίτερα στον έρωτα. Ό,τι ξεφεύγει από τη νόρμα, αποτελεί απειλή για την κοινωνική ευταξία. Η τυχόν αμφισημία των φύλων, αφυπνίζει πρωτόγονες ανασφάλειες. Όταν λάβουμε μάλιστα υπ’ όψιν ότι τα πάντα καθορώνται από μια φαλλοκρατική λογική, μια ανοίκεια για πολλούς φύση, οφείλει να ενταχθεί, αλλιώς θα συντριβεί. Άρα η Αλεξάνδρα ωθείται να ακολουθεί κλασικές και προβλεπόμενες συμπεριφορές. Όσο όμως απιστεί προς εαυτόν, τόσο θα δυστυχεί.
Τα βιβλία σας, τις περισσότερες φορές, εκκινούν από προσωπικά σας βιώματα. Γράφετε γι’ αυτά για να λυτρωθείτε ή για να ξεγελάσετε το χρόνο;
Και τα δύο μαζί. Επιχειρώ να βάλω τάξη σ’ όσα αναμοχλεύονται εντός μου και αναταράσσονται, ώστε να λάβω κάποια, προσωρινή, άφεση.
«Γράφοντας, φιλοδοξώ να δώσω μορφή στο χρόνο»
Ποια θεωρείτε ότι πρέπει να είναι η σχέση ενός συγγραφέα με το χρόνο;
Όσο για το χρόνο, γράφοντας φιλοδοξώ να του δώσω μορφή, εννοώ τη δική μου υπόσταση, να πιστοποιήσω το δικό μου χρόνο, αφού μέτρο της χρονικότητας είμαστε εμείς οι ίδιοι, το κορμάκι μας και το φυλακισμένο μυαλό μας. Ο συγγραφέας αυτό κάνει. Αποστάζει χρόνο, ρουφώντας το μεδούλι των μικρών και ασήμαντων συμβάντων μιας προσωπικής πραγματικότητας, τον αποκαθαίρει και τον προσφέρει. Είναι η πεμπτουσία της ατομικής του συνείδησης και ιδιοσυστασίας: το ύφος του. Και αυτό συστήνει το ύφος, μια χρονικότητα. Ο συγγραφέας δεν έχει δηλαδή ηλικία άλλη, από εκείνη η οποία καταδεικνύεται από το δημιούργημά του. Εκεί πείθει για τη νεότητά του, για τη ρώμη του. Ο αναδυόμενος κόσμος είναι που δηλώνει το σφρίγος ή τη ραθυμία του δημιουργού του. Κι ωστόσο, σε κάθε περίπτωση, για να καταφύγω στον Ελύτη: «Ο χρόνος, γρήγορος ίσκιος πουλιών».
«Ο αληθινός συγγραφέας δεν έχει τον αναγνώστη στο μυαλό του»
Ένα από τα θέματα που θίγονται στο βιβλίο σας είναι η δυσκολία των ανθρώπων να συναντηθούν. Βάζετε στην πλοκή σας έναν πίνακα του Κοντσαλόφσκι ως αφορμή για την αρχή ενός ειδυλλίου. Είναι το τέχνασμα τελικά που πυροδοτεί την αρχή μιας σχέσης;
Δεν πρόκειται για τέχνασμα. Κάπου «κολλάμε», σε κάποιον. Σε «κάτι», που εμείς θεωρούμε ότι τον χαρακτηρίζει. Το γιατί δεν το γνωρίζω. Ούτε και ποιο είναι για τον καθένα αυτό κάθε φορά. Δεν είναι καθόλου ευανάγνωστο. Μπορεί να έχει να κάνει με κυτταρική μνήμη, με τη μοίρα, την τυχαιότητα. Δεν ξέρω. Ή με μια, δεδομένη, οικειότητά μας με τρόπους και σύμβολα. Το λακκάκι στο μάγουλο της αγαπημένης, επί παραδείγματι, που σε χρόνο ανύποπτο θυμάσαι ότι το είχε και η μάνα σου, στο ίδιο σημείο. Ο ήρωάς μου ερωτεύτηκε την Αλεξάνδρα, θέλω να πω, επειδή αυτή κατείχε τον πίνακα του Κοντσαλόφσκι. Χωρίς τον πίνακα, η Αλεξάνδρα θα ήταν μια άλλη. Αδιάφορη ίσως. Ο πίνακας, της προσδίδει την υπόσταση που αυτή έχει. Αυτό βεβαίως άργησε να το συνειδητοποιήσει ο Πέτρος, ειδάλλως θα ήταν ένας κυνικός. Το κατάλαβε όμως η Αλεξάνδρα, πολύ αργά, δυστυχώς γι’ αυτήν, πως δεν αγαπούσε δηλαδή την ίδια ο Πέτρος, αλλά ό,τι είχε ήδη στο μυαλό του γι’ αυτήν. Ένα σχήμα, ένα σύμβολο δικό του. Δύσκολα παιγνίδια και συλλογισμοί. «Παίζουμε», ανακαλώ συχνά τη φράση του Φρόυντ, «γιατί το αντίθετο του παιγνίου δεν είναι η σοβαρότητα, αλλά η πραγματικότητα». Τεχνάσματα και δολοπλοκίες πράγματι μετέρχεται ο συγγραφέας για να ξεγελάσει τον δύσπιστο εαυτό του και μόνο. Γιατί δεν έχει στο μυαλό του τον αναγνώστη ο αληθινός συγγραφέας. Ο αναγνώστης τού είναι ένας ξένος, ένας άγνωστος. Είναι σε άλλον χρόνο που συντελείται η συνάντηση, η ταύτιση και ο έρωτας με τον αναγνώστη. Μετά τη γέννηση του έργου, τότε υποστασιοποιείται κι ο αναγνώστης του. Κι όπως δεν υπάρχει a priori αναγνώστης, έτσι κι η συγγραφική ιδιότητα δεν είναι μόνιμη. Υποστασιοποιούνται μόνο όταν γεννηθεί το βιβλίο. Εγκυμονεί και συντελείται ο πλατωνικός «τόκος εν καλώ». Για να υπάρξει ξανά, απαιτείται μια νέα σύλληψη. Επ’ ουδενί άμωμος. Αμαρτωλή.
Επιλέξατε τη λογοτεχνία ως χώρο ύπαρξης ή σας επέλεξε αυτή;
Κανείς δεν επιλέγει τίποτα στη ζωή. Πάντα οι άλλοι μας διαλέγουν. Πάντως σ’ αυτό το συναπάντημα χρωστάω πολλά. Είναι ο μαγικός καθρέφτης που με δείχνει πιο όμορφο, έτσι νομίζω ακόμα. Αν και καλύτερο θα ήταν να συνέβαινε το αντίθετο. Να κρατούσα, σαν την ψίχα, φυλαγμένο, το καλύτερο. Να το κρατούσα προς ιδίαν χρήση. Ως εφεδρεία, θέλω να πω.
«Η γραφή είναι κοινό τέκνο, τόσο του συγγραφέα όσο και του αναγνώστη»
Έχετε πει στο παρελθόν ότι η λογοτεχνία βοηθά στη συγκρότηση ανατρεπτικών υποκειμένων. Σας αφορά το κοινό στο οποίο απευθύνεστε; Θεωρείτε ότι έχει κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά;
Δίνοντας μορφή στα πράγματα, ανατρέπεις την καθεστηκυία τάξη, φωτίζεις την κρυφή πλευρά του φεγγαριού. Συντελείς στην ανάδυση από του πηγαδιού τον πάτο, όσων έχουν κολλήσει στο βυθό. Μιλάω για μνήμες και για όνειρα. Για έρωτες. Για ανθρώπους χτυπημένους. Ελπίζω πάντως να συναντήσω τον προσδοκώμενο αναγνώστη, αφού έχει συντελεστεί βεβαίως η πράξη της γραφής, η οποία είναι κοινή γέννα, κοινό τέκνο, τόσο του συγγραφέα όσο και του αναγνώστη. Εν αγνοία βεβαίως αμφοτέρων. Αναγνωρίζοντας τα χαρακτηριστικά του, πιστοποιείς τη συγγένεια, την κοινή καταγωγή. Ανατρέποντας επομένως ο συγγραφέας συμβάσεις και δομές, δίνει τη σκυτάλη, αφυπνίζει τον αναγνώστη του στην ίδια ανατροπή και συνδημιουργία των νέων μορφών της πραγματικότητας. Έτσι καθίστανται και οι δύο ανατρεπτικοί ως συνδημιουργοί μιας νέας πραγματικότητας (προσωπικής).
«Το μίσος είναι συστατικό στοιχείο κάθε έρωτα»
Ο έρωτας της Αλεξάνδρας μετατρέπεται σε μίσος μέσα στο βιβλίο σας. Θεωρείτε ότι αυτή είναι μια καθολική ενέργεια του ανθρώπινου συναισθήματος; Δηλαδή αν υπάρξει έρωτας θα υπάρξει και μίσος;
Το μόττο του βιβλίου είναι η φράση από τον «Ηλίθιο» του Ντοστογιέφσκι «Αφού δεν τον αγαπάς, γιατί να του κάνεις κακό;». Το μίσος είναι συστατικό στοιχείο κάθε έρωτα. Γιατί ο έρωτας είναι κατάσταση δυναμική, διαλεκτική, άρα συγκρουσιακή. Κι όσο πιο πολύ αγαπάς, τόσο και μισείς. Συνειδητά ή ασυνείδητα, μικρή σημασία έχει. Η απώλεια και η κατοχή, είναι δόλιες έννοιες. Μεταλλάσσονται μέσα σε μια στιγμή. Κι η στιγμή καθορίζει τα πράγματα. Η διάρκεια είναι κατασκευή, εφεύρημα του νου. Απόπειρα να εκβιαστεί το νόημα. Να μπει σε μια απατηλή τάξη.
«Μακάριοι όσοι έχουν παρελθόν»
Η αναφορά σας σε παρελθοντικούς χρόνους μέσα στην αφήγηση στοχεύει στην κριτική ή είναι ένας τρόπος για να μιλήσετε για χαμένους παραδείσους;
Δεν υπάρχει παρελθόν, ως τελεσίδικα συντελεσμένο. Αντίθετα αυτό είναι το μόνο μέλλον μας. Και το μέλλον βρίσκεται πάντα πίσω μας. Εάν το κοιτάζουμε, δεν θα πετρώσουμε σαν την Μέδουσα, αλλά θα αντλήσουμε από αυτό ένα ευτυχισμένο παρόν. Μακάριοι όσοι έχουν παρελθόν. Οι κυνικοί μόνο, οι απελπισμένοι, το διαγράφουν το παρελθόν, και γι’ αυτό δεν έχουν ζωή. Οι ερωτικοί άνθρωποι περπατούν μπροστά, κοιτάζοντας συνεχώς πίσω τους. Να έρθει σαν αύρα ένα ξεχασμένο άρωμα. Να φέρει τον αναστεναγμό, τη νοσταλγία. Να τους θυμίσει πως υπάρχουν. Ότι μπορούν να πετάξουν. Δεν υφίσταται, δηλαδή, η γραμμική αντίληψη του Χρόνου, αντίθετα συνείρονται και αποτιμώνται με όρους βίωσης και εμπειρίας, οι διάφορες, παρούσες, μνήμες. Η συνειρμική γραφή υπακούει στους κανόνες της.
Το μαχαίρι που χρησιμοποιεί ο πατήρ Βησσαρίωνας στον πίνακα του Κοντσαλόφσκι γίνεται αληθινό στην πλοκή του μυθιστορήματός σας. Η εικόνα του πίνακα με την εικόνα της ιστορίας σας έρχεται σε εξαιρετική ανταπόκριση. Είναι ένα σχόλιο αυτό πάνω στις υπόγειες διαδρομές της τέχνης στη ζωή μας;
Τα πάντα υπάρχουν ακίνητα γύρω μας. Εξαρτάται πότε θα αναβλέψουμε να τα δούμε. Να τα εντοπίσουμε. Μαχαίρια, κι άλλα ρούχα αγαπημένων, φυλαγμένα ανέμελα, αναδύονται ως ιδεατά φετίχ, ή ακόμα και παλιά σταματημένα ρολόγια, που από αβλεψία δεν τα πετάξαμε κι αρχίζουν ξαφνικά να χτυπούν χαιρέκακα, και ζωγραφιές, σχεδιάσματα ανόητα, πάνω στις σελίδες του «Ημερολογίου ενός αθέατου Απριλίου», που δεν τις είχες δώσει σημασία καμιά, πολλά χρόνια πριν, όταν, αφελώς, τις απέδιδες σε στιγμές παιδικής πλήξης γυναίκας ανώριμης, όπως νόμιζες, και έρχονται τώρα και αποκτούνε το νόημά τους, και σου μιλάνε, και σε τραβάνε από το πόδι, σε σέρνουνε προς τον ουσιώδη χρόνο σου, προς την αυθεντική φύση σου. Και κάνουν τώρα τον αθέατο, εκείνο Απρίλη, τον Ελύτη, αφόρητα ορατό. Κι αναδεικνύουν εσένα σ’ ένα ανώριμο παιδί.
«Σου μένει μόνο το χνούδι των φτερών της πεταλούδας στα δάχτυλα»
Ως συγγραφέας έχετε την τάση στα βιβλία σας να δημιουργείτε υποβλητικές και έντονες ποιητικές εικόνες. Είναι τα έργα σας ένας διαρκής διάλογος ανάμεσα στην ποιητική εμπειρία και την εικονοποιία;
Εμφανίζεται, απροσδόκητα, μια εικόνα, απαιτητική πάντα, και σου ζητάει τώρα τα ρέστα. Να τακτοποιήσεις λογαριασμούς ανοικτούς, εκεί που νόμιζες πως τα είχες όλα αμετάκλητα διευθετήσει. Πως είχες ξεμπλέξει. Εσύ την ξορκίζεις την εικόνα, για να ανασάνεις, και δόλια πας να την αιχμαλωτίσεις, όπως μια πεταλούδα, για να τη βάλεις στο σπιρτόκουτο, όπου εκεί θα βάλεις λίγη ζάχαρη μέσα και θα ελπίσεις σε μικρά θαύματα. Όμως σου μένει μόνο το χνούδι των φτερών της πεταλούδας στα δάχτυλα. Τίποτε άλλο δε σου μένει. Κι εάν γίνεται, για σένα, αυτή η απόπειρα ποίημα, για άλλον μπορεί να μην έχει νόημα ή να προκαλεί ακόμα και την δυσφορία. Πάντως έχω μόνιμα στο νου μου ένα στίχο του Ρίτσου «Έτσι που πήδησε ο κολυμβητής, δεν πρόφτασα». Εννοώ, πως λίγα καταφέρνω ν’ αρπάξω. Το σκάει κοροϊδευτικά η πραγματικότητα. Και μ’ αναγελάει, βγάζοντάς μου τη γλώσσα. Ενώ εμείς περιμένουμε να διακρίνουμε μες στο πηχτό σκοτάδι μας το μικρό φως που βγάζουν οι πυγολαμπίδες με την ανάσα τους. Φοβόμαστε, δυστυχώς για μας, τα σκοτάδια, αλλιώς δεν θα εναποθέταμε τις ελπίδες μας στις «κολοφωτιές» για να φωτιστεί η νύχτα μας.
INFO
Η Αλεξάνδρα
Ανδρέας Μήτσου
Εκδόσεις Καστανιώτη 2015
Σελ. 256, Τιμή € 14,84
ΒΙΟ
Ανδρέας Μήτσου (ΠΗΓΗ: ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ)
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΚΛΗΡΩΣΗΣ
Τα Ονόματα των Τυχερών
Μανώλης Βλαστός, Αθήνα
Ειρήνη Βολοσυράκη, Αθήνα
ΠΩΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Η Αλεξάνδρα, Ανδρέας Μήτσου, Εκδόσεις Καστανιώτη
ΕΔΩ Συμπληρώστε τη Φόρμα Συμμετοχής
Διαβάστε τους όρους συμμετοχής
- Αν είστε κάτοικος εκτός Αθηνών, γράψτε και την ταχυδρομική σας διεύθυνση για να σας σταλεί και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας.
- Μετά τη λήξη του διαγωνισμού τα ονόματα των νικητών θα αναρτηθούν στο Book Bar.
- Οι τυχεροί θα παραλάβουν το αντίτυπό τους από το βιβλιοπωλείο των εκδόσεων Καστανιώτη, Ζαλόγγου 11, Αθήνα Δευτ-Παρ. 9-5 και Σαβ. 9-3. Τηλέφωνο: 210 3816310
- Δύο τυχεροί θα πάρουν από ένα αντίτυπο του βιβλίου.
- Δεν μπορεί να γίνει αποστολή στο εξωτερικό.
- Παρακαλούμε να συμπληρώνετε τα στοιχεία σας (όνομα –διεύθυνση) με ελληνικούς χαρακτήρες για να αποφεύγονται τα λάθη.
- Ο Διαγωνισμός ισχύει μέχρι και 4 Ιουλίου 2016
