«Ταξίδι στον Άθω»
Ποιος λόγος μπορεί να υπάρχει πίσω από την απόφαση ενός σημαντικού Αμερικανού ποιητή και πεζογράφου να επισκεφθεί το Άγιο Όρος; Ο Κρίστοφερ Μέριλ που εκτός από λογοτέχνης υπήρξε και πολεμικός ανταποκριτής στον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας, απαντά στην ερώτηση αυτή αναφερόμενος στην απόγνωση που ένοιωσε από τον πόλεμο στα Βαλκάνια, σε προσωπικά προβλήματα, σε ενδιαφέρον για το Βυζάντιο και σε πνευματική δίψα. Αυτές και πολλές άλλες παράμετροι αποτυπώνονται στο βιβλίο του «Ταξίδι στον Άθω», το οποίο είναι γραμμένο με το γοργό ρυθμό του ρεπορτάζ, αλλά εμπεριέχει και τις πνευματικές αναζητήσεις ενός ανθρώπου με πολυδιάστατες πολιτιστικές αναφορές.
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη
Το βιβλίο που διερευνά νέους, πιο σύνθετους και μοντέρνους δρόμους στην ταξιδιωτική αφήγηση συνδυάζει τις ιστορικές αναδρομές με τις παραστατικές περιγραφές, τις λογοτεχνικές αναφορές με τις προσωπικές εξομολογήσεις, τις θεολογικές αναζητήσεις με την υπαρξιακή αγωνία. Όπως γράφει ο ίδιος στο πρόλογο του βιβλίου: «Το “Ταξίδι στον Άθω”, η καταγραφή στον κόσμο του ορθόδοξου μοναχισμού, αποτελεί περιγραφή ενός τόπου ελάχιστα γνωστού στη Δύση κι επιπλέον μια πνευματική αναμέτρηση. Περπάτησα τη χερσόνησο από άκρη σε άκρη, επισκέφθηκα και τα είκοσι μοναστήρια καθώς και δεκάδες οικισμούς, αλλά δεν περίμενα ότι η συνάντηση μου με μία παράδοση ξένη και ταυτόχρονα οικεία θα συγκλόνιζε την ύπαρξή μου.» Ο Κρίστοφερ Μέριλ μου μίλησε για την ξεχωριστή αυτή εμπειρία που μπορεί να γίνει αφετηρία για πολλαπλούς προβληματισμούς.
Ποιές ήταν οι πρώτες σας εντυπώσεις σας όταν επισκεφθήκατε τον Άθω;
Όλες οι εντυπώσεις μου φαίνονταν παράξενες. Από την πρώτη μου επίσκεψη συνάντησα το πρόβλημα του φαγητού και σκέφτηκα «Ω Θεέ μου εδώ πέρα λιμοκτονούν!». Η ίδια κατάσταση υπήρχε και στα υπόλοιπα. Επίσης συνάντησα μοναχούς που δεν ήταν και τόσο καλοί, όπως επίσης και άλλους τόσο καλούς που ήταν σχεδόν άγιοι. Και αποφάσισα ότι ως συγγραφέας έπρεπε να παρουσιάσω και το καλό και το κακό, το όμορφο και το άσχημο, και να προσπαθήσω να κάνω μία έντιμη καταγραφή αυτών που είδα.
Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι υπήρχαν καλοί αλλά και κακοί άνθρωποι του Θεού;
Σκέφτηκα πώς όλοι είναι ανθρώπινα πλάσματα και κάποιοι ίσως είχαν άσχημη μέρα, ίσως δεν συμπαθούσαν τους Αμερικανούς, κάτι που μπορώ να κατανοήσω, ή κάποιον που δεν είναι Ορθόδοξος. Όμως την ίδια στιγμή δεν μπορώ να μην επισημάνω ότι υπήρξαν μοναχοί που ήταν υπερβολικά ευγενικοί μαζί μου. Επίσης τιμούσαν το νόμο της φιλοξενίας που λέει ότι κάθε ξένος που κτυπάει την πόρτα είναι καλοδεχούμενος, γιατί θα μπορούσε να είναι και ο ίδιος ο Χριστός.
Πιστεύετε ότι η νηστεία και η λιτή διατροφή διευκολύνουν την επικοινωνία με το Θείο;
Εδώ υπάρχει κάτι περίεργο. Στο πρώτο μου ταξίδι δεν μου άρεσε το φαγητό, όμως στο δεύτερο ταξίδι άρχισα να συνειδητοποιώ ότι ίσως η γεύση μου έχει αλλοιωθεί. Και δεν μπορώ να ξεχάσω στο δεύτερο ταξίδι μου την απόλαυση που ένοιωσα πίνοντας το νερό και πόσο όμορφη γεύση είχε το ψωμί όταν το βουτούσες στο λάδι και πόσο τέλεια ήταν η γεύση της ντομάτας. Και σκέφτηκα: «Α! ίσως άρχισα να απλοποιώ τη ζωή μου». Και άρχισα να εκτιμώ τις απλές στιγμές. Νομίζω ότι το Αγιο Ορος σε διδάσκει, πώς να δίνεις προσοχή σε κάθε στιγμή της ζωής. Ισως να ένοιωθα καλύτερα αν ήμουν στη Θεσσαλονίκη και έτρωγα γύρο με μπύρα, όμως την ίδια στιγμή ένοιωθα τυχερός που είχα αυτό το απλό γεύμα.
«Το Άγιο Όρος
μου δίδαξε
την αξία της σιωπής»
-Σας άλλαξε λοιπόν το ταξίδι σας στο Άγιο Όρος;
Ναι, πράγματι. Με άλλαξε με πολλούς τρόπους. Ο ένας ήταν ότι με βοήθησε να συνειδητοποιήσω την ανάγκη της απλότητας και χαμογελάς όταν έχεις κάνει αυτή την πρόοδο. Ο δεύτερος ήταν ότι μου δίδαξε την αξία της σιωπής, και πόσο δύσκολο είναι να την κρατήσεις.
Ξέρετε ότι την αξία της σιωπής είχαν αναδείξει οι Πυθαγόρειοι και ήταν απαραίτητο στάδιο για την μύηση στη σχολή τους;
Δυστυχώς στους γρήγορους ρυθμούς της εποχής μας, είναι πολύ δύσκολο να μείνει κανείς σιωπηλός. Νοιώθουμε υποχρεωμένοι να μιλάμε διαρκώς. Κατά συνέπεια οφείλουμε ακόμη περισσότερο να εκτιμάμε αυτές τις στιγμές της σιωπής, και να βρισκόμαστε σε εγρήγορση. Αυτό ήταν και το τρίτο μάθημα που πήρα, να προσέχω κάθε τι που συμβαίνει γύρω.
«Για εμένα η ελευθερία
συνδέεται με την συγγραφική δημιουργία»
Aισθανθήκατε περισσότερο ελεύθερος εκεί; Πώς θα περιγράφατε τα συναισθήματά σας;
Αισθάνθηκα να βρίσκομαι σε εγρήγορση. Ελεύθερος δεν νομίζω ότι αισθάνθηκα διότι προσπαθούσα να προσέχω όλα εκείνα που έλεγαν οι μοναχοί. Ήταν μία ελευθερία σε πολύ αυστηρά όρια. Ξυπνούσα στις 2.00 τα ξημερώματα, αφού σε ξυπνούσαν οι καμπάνες και οι προσευχές των μοναχών. Όμως για μένα η ελευθερία συνδέεται με την συγγραφική δημιουργία. Και στο επίπεδο αυτό αισθάνθηκα ότι κάτι καινούργιο μου συνέβαινε.
«Στην πραγματικότητα
δεν γνωρίζουμε
που υπάρχει ο Θεός»
Είστε θρησκευόμενο άτομο;
Η διαίσθησή μου λέει ότι είμαι. Δεν έχω ασχοληθεί ιδιαίτερα με τη θεολογία. Οι αναφορές μου είναι λογοτεχνικές. Όμως αισθάνομαι την ανάγκη να πάω στην εκκλησία και να προσευχηθώ. Πράγματα που έχουν σημασία για τους περισσότερους ανθρώπους.
Πιστεύετε ότι ο Θεός υπάρχει μέσα μας;
Στην πραγματικότητα δεν γνωρίζουμε πού υπάρχει ο Θεός. Τον αντιλαμβανόμαστε ως υπέρτατη λαμπρότητα και προσδοκούμε τις στιγμές που μπορούμε να γευτούμε μία τέτοια εμπειρία. Πιστεύω ότι Θεός βρίσκεται παντού. Διότι αν δεχτούμε ότι ο Θεός υπάρχει μέσα μας, σημαίνει ότι αποδεχόμαστε πως καθοδηγεί τη συμπεριφορά μας. Κι αυτό θα ήταν πολύ στενόχωρο.
Θεωρείτε ότι τόποι όπως το Άγιο Όρος μπορούν να είναι τουριστικοί προορισμοί;
Σαφώς πιστεύω ότι στο Άγιο Όρος οι άνθρωποι γνωρίζουν μία εντελώς διαφορετική εμπειρία, έστω και σαν τουρίστες. Στην Αμερική λέμε ότι ο Θεός ενεργεί με μυστηριώδη τρόπο.
Πιστεύετε ότι η θρησκεία προσφέρει καλύτερη ποιότητα ζωής και κάνει πιο ευτυχισμένους τους ανθρώπους;
Ίσως είναι ενδεικτικό το γεγονός ότι οι μοναχοί ζουν πολλά χρόνια. Οι περισσότεροι μοναχοί μου φάνηκαν εξαιρετικά ευγενείς και φωτισμένοι. Επίσης όλοι εργάζονταν. Όλο αυτό σημαίνει καλή ζωή.
«Πιστεύω ότι τα θαύματα
είναι μέρος της ζωής»
Πιστεύετε στα θαύματα;
Πιστεύω ότι τα θαύματα είναι μέρος της ζωής. Δεν μπορώ να πω ότι πιστεύω στα θαύματα, υπάρχουν όμως κάποια γεγονότα που σε σημαδεύουν. Γεγονότα που έχουν συμβεί και σε μένα προσωπικά. Μερικές φορές συμβαίνουν πράγματα θαυμαστά που σε κάνουν να σκέπτεσαι τα θαύματα.
Οι άνθρωποι έχουν κάποιο προορισμό κατά τη γνώμη σας;
Πιστεύω ότι υπάρχει ένα πεπρωμένο. Δεν ξέρουμε τι ακριβώς να συμβεί και τι θα γίνουμε, όμως στην προσπάθειά μας να βρούμε τη μοίρα μας χρειάζεται να πάρουμε αποφάσεις, κάποιες από τις οποίες έχουν σημασία και κάποιες άλλες όχι. Κάποιοι άνθρωποι ξέρουν τον προορισμό τους από τη στιγμή που θα γεννηθούν. Πιστεύω ότι ο Θεός μας έδωσε ελεύθερη βούληση και με βάση αυτή μπορούμε να πάρουμε σωστές αποφάσεις και να διακρίνουμε το καλό από το κακό.
«Είναι θαυμαστός ο συνδυασμός
της ελληνιστικής σκέψης με
τις αξίες της Βίβλου»
Τι νομίζετε ότι θα έλεγε ο Αριστοτέλης για το θέμα του ανθρώπινου προορισμού και του μυστηριακού των θαυμάτων;
Υποθέτω ότι ήταν πολύ πιο έξυπνος από εμένα και δεν μπορώ να φαντασθώ τι θα έλεγε. Νομίζω ότι είναι θαυμαστός ο συνδυασμός της ελληνιστικής σκέψης με τις αξίες της Βίβλου και του Χριστού. Στη δυτική αντίληψη υπάρχει μεγαλύτερη έμφαση στη λογική για την κατανόηση του κόσμου. Στην Ορθοδοξία υπάρχει περισσότερος μυστικισμός στην Θεολογία και αυτό νομίζω ότι είναι προνόμιο ειδικά για τους ανθρώπους που γράφουν ποίηση. Διότι μπορούν να κατανοήσουν τον κόσμο πέρα από τη λογική. Ο Θωμάς ζήτησε λογικές αποδείξεις για την ύπαρξη του θεού. Όμως στο τέλος της μέρας δεν έχουμε τη διάθεση να κάνουμε κάτι τέτοιο. Και τελικά καταλήγουμε ότι δεν ξέρουμε. Πολλοί φίλοι μου είναι Βουδιστές και νομίζω ότι υπάρχουν πολλά κοινά, σε μυστικιστικό επίπεδο ανάμεσα στον Χριστιανισμό με τον Βουδισμό (?)
«Το new age προωθεί
μια σκέψη πολύ απλοϊκή»
Ποιά είναι η γνώμη σας για την τάση του new age;
Πιστεύω ότι η μεγάλη δημοτικότητα των θρησκειών του new age ειδικά στην πατρίδα μου, πιστοποιούν δύο πράγματα. Το ένα είναι η τεράστια πνευματική πείνα. Οι άνθρωποι ίσως να μη νοιώθουν την ανάγκη να πάνε στις εκκλησίες, όμως διψούν για κάτι που θα έδινε στις ζωές τους περισσότερο νόημα. Το δεύτερο είναι πως ακόμη και όταν πηγαίνουν στις εκκλησίες στην Αμερική, δεν βρίσκουν αυτό που ψάχνουν. Και νομίζω ότι αυτό που αναζητεί κανείς πηγαίνοντας να προσκυνήσει στο Άγιο Όρος, είναι μία ευρύτερη θεώρηση του κόσμου, την οποία το new age δεν μπορεί να προσφέρει, διότι προωθεί μία πολύ απλοϊκή αντίληψη.
Ημερομηνία άρθρου 30/5/2007
ΙΝFO
O Κρίστοφερ Μέριλ έχει τιμηθεί με το βραβείο Peter I.B. Lavan Younger Poets από την Ακαδημία Αμερικανών Ποιητών. Τα δημοσιογραφικά του άρθρα δημοσιεύονται σε πολλά έντυπα ενώ τα κείμενά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Διευθύνει το Διεθνές Πρόγραμμα Δημιουργικής Γραφής του Πανεπιστημίου της Αϊόβα.
Το βιβλίο «Ταξίδι στον Άθω» του Kρίστοφερ Μέριλ σε μετάφραση και πρόλογο Αναστάση Βιστωνίτη κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.
Σχετικά links
