Μαρτυρίες Ελλήνων κρατουμένων στο στρατόπεδο των ναζί|
Μια μελέτη από τον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη|
«Θυμούμαι πως το στρατόπεδο θα είχε 50.000 αιχμαλώτους, έτσι τους υπολόγισα. Και δεν γροικούσες αχνιά. Τίποτα. Σαν να ‘σουνα σ’ άλλο κόσμο. Καμιά φωνή, καμιά μιλιά. Όταν επεράσαμε την πύλη και το ‘δα αυτό, επιάστηκε η ψυχή μου. Αφού εθώρουνα τση αιχμαλώτους και επήαγινα κοντά τους να δω ανε ζούνε ενώ αυτοί προπατούσανε. Εθώρουνα τση αιχμαλώτους που προπατούσανε κι εγώ έλεγα με το μυαλό μου μα ζούνε αυτοί; Κι επήγαινα και τση ξάνοιγα τα μάτια». Νικόλαος Παπουτσάκης, απόσπασμα απομαγνητοφωνημένης συνέντευξης
«Όταν ενώπιον των κρατουμένων εκτελούνταν οι «μικρές» λεγόμενες ποινές, που ήταν 25 – 50 – 75 ή 100 βουρδουλιές στον πισινό με συρμάτινο βούρδουλα. Σ’ ένα ειδικό κασόνι που ακινητοποιούσε τα πόδια, σε κρατούσε ένας σκυφτά απ’ το κεφάλι κι άλλος Ες Ες ή από τους ποινικούς κρατουμένους, σου έδινε τις βουρδουλιές. Κανένας δεν επέζησε από τις πενήντα και πάνω. Εδώ γίνονταν και διακρίσεις, π.χ. αν ένα παράπτωμα εκτιμόταν για 25 βουρδουλιές. Αν το ίδιο παράπτωμα το έκανε Ρώσος, Εβραίος ή τσιγγάνος , η εκτίμηση ανέβαινε στις 100 βουρδουλιές. Σίγουρος θάνατος.» Δημήτρης Σωτηριάδης από άρθρο του που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών»
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Μαρτυρίες που σοκάρουν , μαρτυρίες που συγκλονίζουν, μαρτυρίες με τις οποίες «τρέμει ο λογισμός» του σημερινού αναγνώστη. Τα παραπάνω αποσπάσματα – τεκμήρια και άλλα πολλά περιλαμβάνονται στην συνταρακτική έρευνα – μελέτη του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη με τίτλο ΝΤΑΧΑΟΥ, Προφορικές & Επιστολικές Μαρτυρίες που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μένανδρος. Αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας και μελέτης το έργο που είχε τιμηθεί πριν δημοσιευτεί με εύφημη μνεία από το Ίδρυμα Σταυροπούλου, φωτίζει μια οδυνηρή πλευρά της ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου που παραμένει αθέατη μέχρι σήμερα και αποτίνει φόρο τιμής στους Έλληνες κρατουμένους του Νταχάου.
Στόχος του συγγραφέα, είναι, όπως σημειώνει και στον πρόλογο του, να γνωρίσουν οι νέοι άνθρωποι τις θηριωδίες που μπορεί να γεννήσει η ανθρώπινη φύση, τη φρίκη του πολέμου και την αβίωτη καθημερινότητα του Νταχάου. Μέσα από ιστορικά τεκμήρια, δημόσια έγγραφα, δημοσιεύσεις σε εφημερίδες, επιστολές και πάνω από όλα με τις ίδιες τις μαρτυρίες των Ελλήνων που έζησαν την φρίκη του στρατοπέδου, με κάποιους από τους οποίους ήλθε σε επαφή ο ίδιος ο συγγραφέας, ο σημερινός αναγνώστης συνειδητοποιεί τι σημαίνει πόλεμος, τι σημαίνει ναζισμός. Εκείνο που συγκλονίζει πιο πολύ όμως είναι πως «Δεν πρόκειται για κείμενα ηρωικά ή μαρτυρικά, αλλά για κείμενα απλών, καθημερινών ανθρώπων που γεννήθηκαν στους Γαργαλιάνους, τη Μάνη, την Κρήτη, την Ήπειρο ή τη Θεσσαλονίκη και βρέθηκαν σε ναζιστικά στρατόπεδα» όπως σημειώνει στον πρόλογο του βιβλίου η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη. Μια ιστορική μελέτη που προσθέτει μια πολύ σημαντική ψηφίδα στο θέμα τους ελληνικού ολοκαυτώματος από τους Ναζί.
«Τα τελευταία χρόνια κυκλοφορούν πολλά ενδιαφέροντα βιβλία που φέρνουν στο φως νέα στοιχεία» γράφει ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης στο εισαγωγικό σημείωμα του βιβλίου και συνεχίζει «Οι αφανείς ήρωες αυτών των βιβλίων είναι απλοί βιοπαλαιστές που αγωνίστηκαν γιατί πίστευαν στην ελευθερία και σε ένα καλύτερο αύριο για την ανθρωπότητα. Παρόλο που πολλές φορές τους είχαμε δίπλα μας, αγνοούσαμε την προσωπική τους ιστορία. Την είχαν κρυμμένη στο βάθος του εαυτού τους και την είχαν και οι ίδιοι ολότελα ξεχάσει. «Αυτά που έγιναν τότε, δεν τα έχω πει ποτέ στα παιδιά μου» μου εξομολογήθηκε ένας από τους πρωταγωνιστές του βιβλίου. Και πως τόλμησαν να ανασύρουν στη μνήμη τους και να διηγηθούν τον εφιάλτη που έζησαν ως κρατούμενοι στα στρατόπεδα συγκέντρωσης; Ήθελαν τώρα που βρίσκονται στη δύση της ζωής τους, να μιλήσουν….»
Ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης επισκέφθηκε το Νταχάου για πρώτη φορά το 1999 μετά από μια τηλεοπτική εκπομπή για το Ολοκαύτωμα των Εβραίων στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο που τον είχε συγκλονίσει. «Το Νταχάου απείχε μόλις είκοσι χιλιόμετρα από το Μόναχο , όπου και έμενα» γράφει ο ίδιος στο βιβλίο. Έμεινε στο Μόναχο για πέντε χρόνια και οι συχνές του επισκέψεις στο στρατόπεδο του Νταχάου τον βοήθησαν να ενημερωθεί καλύτερα και να συγκεντρώσει στοιχεία. Το βιβλίο χωρίζεται σε πέντε ενότητες. Η πρώτη περιέχει το ιστορικό του Νταχάου, η δεύτερη έγγραφα και ντοκουμέντα, η τρίτη προφορικές και επιστολικές μαρτυρίες, η τέταρτη τον Τύπο ως πηγή για το Νταχάου και η πέμπτη φωτογραφίες και υλικό από το στρατόπεδο.
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου κατασκευάστηκε πάνω στα ερείπια ενός εργοστασίου πυρομαχικών, κοντά στην πόλη του Νταχάου, βόρεια του Μονάχου. Οι εργασίες τελείωσαν στις 21 Μαρτίου 1933 και το στρατόπεδο παρουσιάστηκε ως πρότυπο και μοντέλο για τα υπόλοιπα στρατόπεδα που φτιάχτηκαν στη συνέχεια. Αρχικά το Νταχάου προοριζόταν από τους Ναζί ως στρατόπεδο συγκέντρωσης για πολιτικούς κρατουμένους προκειμένου να περιορίσουν την πολιτική δράση των αντιπάλων του καθεστώτος. Οι πρώτοι κρατούμενοι ήταν φιλομοναρχικοί, σοσιαλδημοκράτες και κομμουνιστές. Κατά τη διάρκεια του Πολέμου όμως το στρατόπεδο που είχε ήδη επεκταθεί, δέχτηκε και άλλους κρατουμένους. Ήταν Εβραίοι, τσιγγάνοι, κληρικοί, Ρώσοι, Έλληνες, Πολωνοί, αλλά και Ιταλοί.
Η αβίωτη καθημερινότητα των κρατουμένων που ξεκινούσε από την πρώτη μέρα της άφιξης τους στο ναζιστικό κολαστήριο, αποτυπώνεται στις αφηγήσεις και μαρτυρίες εκείνων που επιβίωσαν. Πουθενά αλλού όμως δεν φαίνονται με τόσο συγκλονιστικό τρόπο οι ανατριχιαστικές και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης και παραμονής στο Νταχάου όσο στο άγριο ξέσπασμα χαράς και ανακούφισης των κρατουμένων την ημέρα της απελευθέρωσης από τα συμμαχικά στρατεύματα. ¨Ήταν Κυριακή 29 Απριλίου 1945 όταν στο Νταχάου έφτασαν τα αμερικανικά στρατεύματα.
«Με την εμφάνιση των Αμερικανών στρατιωτών οι κρατούμενοι βγήκαν έξω από τα καταλύματα τους και φτιάχνοντας πρόχειρες σημαίες άρχισαν να ζητωκραυγάζουν για την απρόσμενη ελευθέρωση τους και την επανασύνδεση τους με τη ζωή. (…) Ο Nerin E. Gun γράφει, ότι ο πρώτος νεαρός Αμερικανός στρατιώτης που έφτασε μπροστά στην πύλη του Νταχάου, σε συνέντευξη του δήλωσε, ότι αντίκρισε χάος. Ανθρώπινοι σκελετοί ήταν διασκορπισμένοι στο προαύλιο και κουνούσαν υστερικά κουρέλια. Βρίσκονταν εκτός εαυτού. Άλλοι πάλι κρατούμενοι, τρελαμένοι από την πείνα, γιόρταζαν την απελευθέρωση με κλάματα και κραυγές παρά με εκδηλώσεις χαράς. Κάμποσες γυναίκες είχαν σπασμένα δόντια και φαίνονταν πολύ μεγαλύτερες από την ηλικία τους. Παντού στο στρατόπεδο έβλεπες διάσπαρτα πτώματα. Πολλοί ναζί φρουροί, σε μια προσπάθεια να περάσουν απαρατήρητοι, ντύθηκαν με ρούχα των κρατουμένων, δεν κατάφεραν όμως να ξεφύγουν, αφού όσους δεν σκότωσαν οι κρατούμενοι με τα ίδια τους τα χέρια, τους πυροβόλησαν οι Αμερικανοί. Σύμφωνα με τον Buechner, κατά την απελευθέρωση του Νταχάου σκοτώθηκαν 560 Γερμανοί φρουροί.
«Ήταν μια γλυκιά και ζεστή μέρα. Ήμασταν ελεύθεροι και δεν το πιστεύαμε… .Δυο χρόνια εκεί μέσα. Μόνο ζωντανοί δεν υπήρχε περίπτωση να βγούμε. Η ζωή ήταν τέτοια, που από τον πρώτο καιρό το είχαμε συνειδητοποιήσει ότι δεν θα ζούσαμε. Κι όμως… Αυτό που έγινε τότε είναι ανώτερο από κάθε περιγραφή. Ανάστα ο Θεός! Κραυγές, αλαλαγμοί δονούν το σύμπαν» θυμάται ο Τάκης Σωτηριάδης.
Ανακούφιση, αγαλλίαση, δάκρυα χαράς αλλά και ιστορική αχαριστία…. Όπως σημειώνει ο ίδιος αφηγητής μάρτυρας λίγο μετά: «Τα στρατόπεδα των Ναζί λοιπόν έγιναν μια φοβερή επιχείρηση οικονομική, διότι η Μπάγιερ, η BMW, η Μερσεντές κ.ά. πλήρωναν. Αυτά διεκδικήσαμε εμείς ο επιζήσαντες. Δεν δικαιωθήκαμε δυστυχώς, ποτέ».
INFO
ΝΤΑΧΑΟΥ, Προφορικές & Επιστολικές Μαρτυρίες
Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης
Εκδόσεις Μέναδρος
Σελ. 240, Τιμή € 26
Σχήμα 17Χ25, Σκληρό εξώφυλλο
Εκδήλωση παρουσίασης του βιβλίου
Το βιβλίο του Ελπιδοφόρου Ιντζέμπελη , ΝΤΑΧΑΟΥ, Προφορικές & Επιστολικές Μαρτυρίες παρουσιάζεται την Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο (Μέγαρο Παλαιάς Βουλής, οδός σταδίου 13, Αθήνα) την Παρασκευή 12 Δεκεμβρίου 2014 στις 19.00.
Ομιλητές: Ευάγγελος Δρακόπουλος, Διευθυντής Βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων, Γιάννης Μπασκόζος δημοσιογράφος, Τασούλα Βερβενιώτη ιστορικός, Μαρία Σαμπατακάκη Ιστορικός – Συγγραφέας
