Η διαχρονική προσφυγιά του ελληνισμού|
Ένα εκφραστικό, σκεφτικό βλέμμα θα μπορούσε να συνοψίσει την αλήθεια αυτού του βιβλίου, που ακολουθεί τα ίχνη της ιστορίας με μια καίρια μυθιστορηματική επιλογή: Η Έλενα Χουζούρη, συνεχίζει την περιπλάνησή της μέσα στην ακανθώδη πορεία του Ελληνισμού με ένα θέμα που λίγοι ως σήμερα έχουν τολμήσει να θίξουν, τον Εμφύλιο και τα επακόλουθά του, στο πρόσωπο της γενιάς των παιδιών των πολιτικών προσφύγων.
Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη
Το μυθιστόρημά της, με τίτλο Δυο φορές αθώα, αφορά την ζωή της Βερόνικας Κ., κόρης ενός πολιτικού πρόσφυγα στην ΕΣΣΔ, ο οποίος επαναπατρίζεται μαζί με την οικογένειά του το 1989. Και μέσα από την αφήγηση των γεγονότων, των καίριων σκέψεων της Βερόνικα και των αναμνήσεών της, εκτυλίσσεται ένα ανάγνωσμα γεμάτο συναίσθημα, αλήθειες, φιλοσοφημένο και πολύπλευρο.
Σε εθνικό επίπεδο διαφαίνεται ο κόσμος των ανταρτών του ΕΛΑΣ, και ο πόθος των Ελλήνων πολιτικών προσφύγων να επιστρέψουν ξανά στην πατρίδα τους, την Ελλάδα. Ενώ σε κύριο θέμα ανάγεται το θέμα των παιδιών τους, τα οποία ουσιαστικά, είναι η πρώτη χαμένη, και πικραμένη, γενιά της υπόθεσης του βιβλίου. «Ξένος στα ξένα, και στην πατρίδα ξένος / ξένος εδώ, στους παραδείσιους κάμπους», όπως λέει και η συγγραφέας στην αρχή, δανειζόμενη μια φράση του Άρη Φιορέτου, από το μυθιστόρημά του Ο τελευταίος Έλληνας.
Η δεύτερη χαμένη γενιά, (κι εδώ ελπίζουμε να υπάρχει ένα ερωτηματικό στο χαμένη), φαίνεται να είναι αυτή της ηρωίδας του βιβλίου Δανάης Ζ., δημοσιογράφου και τυπικής εκπροσώπου της σημερινής νεολαίας, η οποία, 22 χρόνια μετά την άφιξη της Βερόνικα στην Ελλάδα, το 2011, ζητά να της πάρει συνέντευξη, στα πλαίσια ενός ρεπορτάζ της εφημερίδας της για την τύχη των παιδιών των πολιτικών προσφύγων. Η Δανάη όμως τελικά, δεν έχει άλλη επιλογή στην Ελλάδα της κρίσης, από το να πάρει την σκυτάλη του ξενιτεμού του Ελληνισμού και να μεταναστεύσει, και αυτή, αναζητώντας νέους ορίζοντες ζωής στο εξωτερικό. «Μας διώχνει η ίδια μας η πατρίδα», δηλώνει φεύγοντας.
Η συνταρακτική αλήθεια της αθωότητας, με την αποστροφή ‘δυό φορές αθώα’, εκτός από τον τίτλο, επαναλαμβάνεται μέσα στο βιβλίο αρκετές φορές και για τις δυο γενιές, εκφράζοντας ουσιαστικά μια πραγματικότητα που διατρέχει ολόκληρο τον Ελληνισμό, τους ανθρώπους του και τα πάθη του. Δυο καταστάσεις, που αφορούν την μοίρα των Ελλήνων, γίνονται σαφείς στον αναγνώστη, και μάλιστα με ορισμό (σελ. 127): Ο πρόσφυγας και ο μετανάστης. Ενώ το φιλοσοφημένο ερώτημα του «τι είναι πατρίδα;», το οποίο θέτει η συγγραφέας, επιδέχεται ομολογουμένως άπειρες απαντήσεις.
Εξίσου σε εθνικό επίπεδο, η Έλενα Χουζούρη πραγματοποιεί μια σύγκριση με την γενιά της δικτατορίας, στο πρόσωπο του πατέρα της Δανάης, και μια αναφορά ουσιαστικά στην κακή παιδεία και την ανεκδιήγητη άγνοια των σημερινών νέων γύρω τόσο από την περίοδο της δικτατορίας, όσο κι από την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου πολέμου και του Εμφυλίου.
Σε προσωπικό επίπεδο, στο μυθιστόρημα καταγράφεται η ιστορία μιας εκπροσώπου της γενιάς των παιδιών των πολιτικών προσφύγων. Μιας κοπέλας, που με τον επαναπατρισμό του πατέρα της ένιωσε σαν ‘κάποιος να έκοβε την ζωή μου στα δύο’ (σελ. 19). Γέννημα-θρέμμα της Τασκένδης, η Βερόνικα πνίγεται από την απερίγραπτη αυστηρότητα του πατέρα της, και τον ακολουθεί στην μητέρα-πατρίδα χάρη στην μεγάλη αγάπη που του τρέφει, και βάσει της ανατροφής της και του νοητού κόσμου που έχει οικοδομήσει η οικογένειά της επί δεκαετίες στην ΕΣΣΔ για την Ελλάδα.
Οι καταιγιστικές εξελίξεις μετά τον θάνατο του πατέρα της, αλλά και ο ίδιος αυτός ο θάνατος, θα την οδηγήσουν στο τέλος να βρει μια λυτρωτική λύση στην τραγωδία των συναισθημάτων της, εξαιτίας των δύο ζωών που πέρασε, ξένη, τόσο στην ΕΣΣΔ όσο και στην Ελλάδα. Η συνειδητοποίηση της φοβερής δυστυχίας της θυμίζει γόο, αλλά αποτελεί ένα είδος κάθαρσης που θα την οδηγήσει, ουσιαστικά πλέον, στο αττικό φως.
INFO
Δυο φορές αθώα
Έλενα Χουζούρη
Εκδόσεις Κέδρος 2013
Σελ. 230, Τιμή € 13,00
ΒΙΟ
Η Έλενα Χουζούρη έχει εκδώσει έξι ποιητικές συλλογές, δοκίμια και μελέτες για πρόσωπα και θέματα της ελληνικής λογοτεχνίας, μια συγκεντρωτική έκδοση κριτικών της για Έλληνες ποιητές και μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων της. Στην πεζογραφία εμφανίστηκε το 2004 με το μυθιστόρημα ‘Σκοτεινός Βαρδάρης’ (Κέδρος), υποψήφιο για το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας (βραχεία λίστα), και υποψήφιο για το βραβείο BALKANIKA 2006 εκπροσωπώντας την Ελλάδα. Το 2009 κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά της ‘Πατρίδα από βαμβάκι’, υποψήφιο για το Βραβείο Αναγνωστών, μυθιστόρημα που συμπεριελήφθη στη βραχεία λίστα των λογοτεχνικών βραβείων του περιοδικού ‘Διαβάζω’. Ποιήματα, διηγήματα και κριτικές της έχουν δημοσιευτεί σε συλλογικές εκδόσεις, καθώς και σε λογοτεχνικά περιοδικά. Ως κριτικός λογοτεχνίας έχει συνεργαστεί με την ‘Καθημερινή’ και την ‘Βιβλιοθήκη’ της ‘Ελευθεροτυπίας’. Κατά καιρούς συνεργάζεται με τις ‘Αναγνώσεις’ της ‘Αυγής’. Επίσης συνεργάζεται με τα ηλεκτρονικά πολιτιστικά περιοδικά ‘OAnagnostis’ και ‘Diastixo’. Για πολλά χρόνια εργάστηκε ως δημοσιογράφος στον τομέα πολιτισμού και βιβλίου στον αθηναϊκό ημερήσιο και περιοδικό τύπο, καθώς και στην ΕΡΑ. Είναι μέλος της Ένωσης Συντακτών Ημερησίων Εφημερίδων Αθηνών (ΕΣΗΕΑ) και της Εταιρείας Συγγραφέων, στο Δ.Σ. της οποίας έχει χρηματίσει Αντιπρόεδρος και Γενικός Γραμματέας.
