Ένα κάποιο τέλος στην εποχή της αθωότητας
Λιγότεροι τίτλοι και μεγαλύτερη περίσκεψη θα λέγαμε πως χαρακτηρίζουν
τις νέες εκδόσεις του 2012, καθώς η ελληνική λογοτεχνία δείχνει να βαδίζει σε μια ανήσυχη άνοιξη. Έμμεσα πλην σαφή πολιτικά σχόλια, η αντιφατικότητα της ανθρώπινης φύσης που σε εποχές κρίσης γίνεται πιο φανερή, ο άνθρωπος ως «πεδίο βολής πυρών» και η ανάδυση κρυμμένων ενοχών για τα χρόνια μιας πλαστής ευδαιμονίας, δημιουργούν την αίσθηση ότι η ελληνική λογοτεχνία, μαζί με την ελληνική κοινωνία περνά σε ένα κάποιο τέλος της εποχής της αθωότητας.
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Με τίτλο «Ο θάνατος των ανθρώπων» το νέο, έκτο κατά σειρά, μυθιστόρημα του Δημήτρη Σωτάκη επισημοποιεί τους κοινωνικούς προβληματισμούς του συγγραφέα που είχαν αρχίσει να διαφαίνονται από το προηγούμενο βιβλ
ίο του «Το θαύμα της αναπνοής» το οποίο είχε τιμηθεί με το Βραβείο Athens Prize for Literature του περιοδικού (δε)κατα. Επιλέγοντας για μία ακόμη φορά την αφηγηματική οδό της αλληγορίας, την οποία χειρίζεται με δεξιοτεχνία σχεδόν διαισθητική, ο Δημήτρης Σωτάκης μιλά στο νέο του βιβλίο που θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Κέδρος, για την παραδοξότητα της ανθρώπινης φύσης και τα αόρατα νήματα που κατευθύνουν τη ζωή. Σύμφωνα με την υπόθεση, οι κάτοικοι ενός χωριού ζουν επί σειρά ετών γαλήνια και ανέμελα σε έναν τόπο που ποτέ δεν έχει αγγίξει ο πόνος και η δυστυχία. Όμως μια ανεξήγητη «κατάρα» χτυπάει το χωριό και η αρρώστια και ο θάνατος εισβάλλουν στην καθημερινότητά του. Αναζητώντας την εξήγηση για όσα τους συμβαίνουν, οι άνθρωποι θα βιώσουν τον παραλογισμό και τον τρόμο του αφανισμού τους.
Με αφορμή την ιστορία του «Δράκου του Σέιχ Σου» που συγκλόνισε τη Θεσσαλονίκη της δεκαετία του ’60, ο Θεσσαλονικιός πεζογράφος Σάκης Σερέφας συνθέτει ένα νέο μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Θεός αυτοπροσώπως» (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Κάποιος που καταδικάζεται σε θάνατο και τον στήνουν μπροστά στο απόσπασμα, γλυτώνει την τελευταία στιγμή. Όμως το «φιλμ» της ζωής του καίγεται και πια δεν θυμάται τίποτα απολύτως. Αναλαμβάνει να τον επαναφέρει ένας αμείλικτος ψυχίατρος και ξυπνάνε μέσα του οι χειρότεροι εφιάλτες. Μνήμες γεμάτες αστυνομία, βία, αναμορφωτήρια, πεζοδρόμιο, ανακρίσεις , άγρια βιοπάλη, παραβατικότητα. Πρόκειται για μια σαρκαστική και ταυτοχρόνως σπαρακτική ιστορία για τη βία και τις άγριες ή …εξευγενισμένες μορφές της.
Μια νέα μυθοπλαστική πρόταση και ενδεχομένως πρόκληση έρχεται από τον Γιάννη Λειβαδά με το μυθιστόρημα που τιτλοφορείται «Το σύμπλεγμα του Λαοκόοντα» και θα κυκλοφορήσει τέλη Φεβρουαρίου-αρχές Μαρτίου από τις Εκδόσεις Λογείον, έναν νεοσύστατο και πολλά υποσχόμενο εκδοτικό οίκο. Με τίτλο που παραπέμπει σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά, δραματικά και εμβληματικά γλυπτά της αρχαιότητας το νέο βιβλίο του Γιάννη Λειβαδά είναι ένα πρωτότυπο σπονδυλωτό μυθιστόρημα και σύμφωνα με τον υπότιτλό του «Ένα πύραμα της γραφής» . Το βιβλίο γράφτηκε αποσπασματικά (1990-2010), και ολοκληρώθηκε, στη διάρκεια ταξιδιών σε διάφορες χώρες: Ιταλία, Ελβετία, Γαλλία, Ανδόρα, Ισπανία, Πορτογαλία, Μαρόκο, Αλγερία, Τυνησία, Ινδία. Ο ήρωας είναι πραγματικός καθώς και όσα καταγράφονται. Ωστόσο δεν πρόκειται για αποτύπωση μίας συνολικής ή μερικής ταξιδιωτικής εμπειρίας. Οι εναλλαγές των τόπων αποτελούν απλώς το σκηνικό, το βιβλίο γίνεται ο χάρτης με τον οποίο φτάνει κανείς στον άνθρωπο, στον συγγραφέα. Είναι σαφές πως «Το σύμπλεγμα του Λαοκόοντα» δεν ακολουθεί τις πεπατημένες αφηγηματικές τεχνικές , κινείται σε μια περιοχή μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας και εισχωρεί στο διαυγές τοπίο της συνείδησης.
Ένα έξυπνο λογοτεχνικό εύρημα και μια ανατροπή γίνονται ο καμβάς για το νέο μυθιστόρημα του Δημήτρη Μίγγα «Πλωτά νησιά» (Εκδόσεις Μεταίχμιο). Κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι ένας συγγραφέας που αντί να γράψει για μια εμπειρία που έχει ζήσει ήδη κάνει το αντίστροφο. Πρώτα γράφει και ύστερα προσπαθεί να ζήσει ή να αναβιώσει την εμπειρία. Κατ’ αρχήν εκδίδει ένα βιβλίο όπου περιγράφει ένα θαλασσινό ταξίδι τριών ανδρών από το Ναβαρίνο στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Στροφάδων και ύστερα , τρείς άλλοι άνθρωποι, ο ίδιος και δυο φίλοι του, επιχειρούν να αναβιώσουν μια ανάλογη εμπειρία, στην ίδια διαδρομή. Όταν φτάσουν στον προορισμό τους, θα διαπιστώσουν ότι δεν βρίσκονται στον τόπο που περίμεναν αλλά σε ένα πλωτό νησί που βρίσκεται ανάμεσα στην πραγματικότητα και στη λογοτεχνική αφήγηση και εν τέλει ανάμεσα στη ζωή που έζησαν και σε εκείνη που λαχταρούσαν να ζήσουν.
«Ο κόσμος στα μέτρα του» είναι ο τίτλος για το νέο μυθιστόρημα του Χρήστου Χωμενίδη που θα κυκλοφορήσει από τις Εκδόσεις Πατάκη. Στις σελίδες του ξεδιπλώνεται η ιστορία ενός ανθρώπου που πίστεψε ότι μπορεί να φέρει τον κόσμο στα μέτρα του και ενδεχομένως να …γίνει βασιλιάς, για να θυμηθούμε το κλασσικό αφήγημα του Κίπλινγκ. Κεντρικός ήρωας ένα τριαντάρης δικηγόρος, πότης και γυναικάς, αλλά και γιός εκτελεσθέντος αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης που εν έτει 1982 και με απόφαση του …Ανδρέα Παπανδρέου, τοποθετείται κυβερνήτης στην νήσο ‘Άγιος, μοναδική …υπερπόντια κτήση της Ελλάδας που βρίσκεται στον Ατλαντικό Ωκεανό, κοντά στις ΗΠΑ! Στην αρχή σκέπτεται ότι θα περάσει τρία ευχάριστα χρόνια, ύστερα όμως δένεται με τον τόπο και τους κατοίκους, ερωτεύεται και κατά κάποιο τρόπο ριζώνει. Τριάντα χρόνια αργότερα ο γιός του αναζητεί την πορεία του και προσπαθεί να διαλευκάνει το μυστήριο ενός χαμένου παιδιού, σε έναν τόπο που θυμίζει μιαν άλλη παράλληλη Ελλάδα, μια μικρογραφία της «μητέρας πατρίδας».
Συγγραφική επιστροφή και από τη Βούλα Μάστορη με το νέο μυθιστόρημα «Η γυναίκα –μπονσάϊ» (Εκδόσεις Πατάκη). Η καταξιωμένη συγγραφέας παιδικών και εφηβικών βιβλίων και υποψήφια για το Βραβείο Άντερσεν το 2008 μιλά αυτή τη φορά για την ανάπτυξη της γυναικείας προσωπικότητας και προσεγγίζει το θέμα από μια ενδιαφέρουσα οπτική γωνία. Μέσα από τη σχέση της μάνας με την κόρη. Εκείνη, η μάνα αντιστεκόταν πάντα στην τεχνική μπονσάϊ που επέβαλλε η κοινωνία για να περιορίσει τις ρίζες και τα κλαδιά της. Όμως η εξώγαμη κόρη της , στη πορεία αμφισβήτησης όλων των αντισυμβατικών απόψεων της μάνας, τελικά υιοθετεί και αποδέχεται απόλυτα για τον εαυτό της την τεχνική μπονσάϊ, προκειμένου να προσαρμοσθεί στη χώρα που την ανακάλυψε, την Ιαπωνία.
Δεκαεπτά πεζογραφήματα και είκοσι χρόνια στο νέο βιβλίο της Μάρως Δούκα με τίτλο «Γιατί εμένα η ψυχή μου» (Εκδόσεις Πατάκη). Για την κρίση που ερχόταν, για την ανεργία, την απώλεια, τη μοναξιά, τους πολιτικούς πρόσφυγες, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, τους μετανάστες, τον πόλεμο, τους παρίες λαούς, την κυριαρχία της ελεύθερης αγοράς σ’ ένα εφιαλτικό, αν και άδηλο, μέλλον. Αλλά και για την αλληλεγγύη, την αγάπη, την αναζήτηση, τη μνήμη, τον λόγο και την τέχνη που επιμένουν με το λίγο της ψυχής μας κυανό.
Με νέο βιβλίο επιστρέφει ο Θανάσης Βαλτινός με τίτλο «Ανάπλους: Ο θάνατος και η λαγνεία στην εποχή της εφηβείας» από τις εκδόσεις Εστία, ενώ από τις ίδιες εκδόσεις θα κυκλοφορήσει μια σειρά διηγημάτων του Δημοσθένη Κούρτοβικ με τίτλο «Λαχανόρυζο του Σταυρού» ενώ θα επανεκδοθεί το μυθιστόρημα του ιδίου «Τι ζητούν οι βάρβαροι» που είχε εκδοθεί το 2008 από τα Ελληνικά Γράμματα. Από τις Εκδόσεις της Εστίας περιμένουμε επίσης το μυθιστόρημα «Διασυρμός» από τον Γιώργο Ίκαρο Μπαμπασάκη και τη νουβέλα «Οι εξορίες του ιεροκήρυκα Σέργιου Σκανδάλη» του Χάρη Μαυρομάτη.
Μετά το ανθολόγιο του «Μεγάλου Ανατολικού» από τις Εκδόσεις Άγρα θα κυκλοφορήσει και η τριλογία του Ανδρέα Εμπειρίκου, «Τα χαϊμαλιά του έρωτα [Αργώ ή Πλους αεροστάτου – Ζεμφύρα ή Το μυστικόν της Πασιφάης – Βεατρίκη ή Ένας έρωτας του Μπάφφαλο Μπιλ]» σε επιμέλεια Γιώργη Γιατρομανωλάκη . Από τις ίδιες εκδόσεις άλλωστε θα εκδοθεί η νουβέλα «Βηθσαβέ» και ένα βιβλίο με διηγήματα του Ανδρέα Στάϊκου, «Τα τρία απρόσεκτα διηγήματα» του Γιώργη Γιατρομανωλάκη, το «Παρασάγγες» του Δημήτρη Καλοκύρη και το «Πρωτόκολλα ονείρων» του Γιώργου Βέλτσου.
Συλλογή διηγημάτων του Αργύρη Χιόνη, που χάσαμε πρόσφατα, θα κυκλοφορήσει αυτή την άνοιξη, από τις Εκδόσεις Κίχλη, με τίτλο «Έχων σώας τας φρένας και άλλες τρελές ιστορίες». Ορισμένα κείμενα έχουν παρωδιακό χαρακτήρα, άλλα ανήκουν στην κατηγορία του ψευδο-δοκιμίου και συνοδεύονται από παιγνιώδεις σημειώσεις, ενώ άλλα μεταποιούν αυτοβιογραφική ύλη – όλα πάντως μοιράζονται το καταλυτικό χιούμορ και τη λεκτική ευφορία του συγγραφέα.
Από τις ίδιες εκδόσεις άλλωστε θα επανεκδοθεί και το κλασικό για τη νεωτερική πεζογραφία μας έργο του Νίκου Καχτίτση «Ο εξώστης». Η έκδοση συνοδεύεται από Επίμετρο που περιλαμβάνει ανέκδοτες επιστολές του Ν. Καχτίτση, του Ε. Χ. Γονατά, του Τάκη Σινόπουλου κ.ά. και παρέχει άγνωστα ως τώρα στοιχεία για την ερμηνεία του έργου. Η υπόθεση έχει ως εξής: Ο αφηγητής του Εξώστη, πάλαι ποτέ επιφανής κάτοικος της πόλεως Γάνδης, μολονότι έχει καταφύγει σε αποικία στην Κεντρική Αφρική προκειμένου να αποφύγει την τιμωρία για ανομολόγητες πράξεις που διέπραξε στην πατρίδα του, δεν βρίσκει την ψυχική ηρεμία που επιθυμεί. Ασφυκτιά μέσα στο πνιγηρό περιβάλλον και την οργιαστική βλάστηση και κατατρύχεται από αναμνήσεις και ενοχές που εντέλει αποκτούν εφιαλτικές διαστάσεις με αφορμή δύο περιστατικά που συνδέονται με το ένοχο παρελθόν του.
Ένα μακρινό νησί, το Ίσλα Μπόα και δέκα άνθρωποι διαφορετικών εθνικοτήτων, απομονωμένοι απ’ τον πολιτισμό και μ’ ένα ένοχο παρελθόν στο βιογραφικό του ο καθένας, πρωταγωνιστούν σ’ ένα παιγνίδι συμβίωσης, στο νέο ομότιτλο με το νησί μυθιστόρημα του Χρήστου Αστερίου. Οι ήρωες προσπαθούν να συμβιβάσουν ανάγκες, θρησκείες και συνήθειες στο εχθρικό περιβάλλον του νησιού. Το «Ίσλα Μπόα» που θα κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Πόλις είναι ένα πολυφωνικό μυθιστόρημα, ένα έμμεσο πολιτικό σχόλιο για τον μοντέρνο ανθρωπισμό και τις παράπλευρες απώλειες με φόντο την οικονομική –και όχι μόνο- κρίση.
Στο παρόν της Αθήνας, πιο επίκαιρο ίσως από ποτέ, εστιάζει το νέο βιβλίο του Χρήστου Χρυσόπουλου, με τίτλο «Φακός στο στόμα» (Εκδόσεις Πόλις). Ο συγγραφέας-χρονικογράφος ζει με τις δύο υποδείξεις που ορίζουν την ιδιότητά του: τη γραφή και τον χρόνο. Γράφει με το βλέμμα στο τώρα, αλλά δεν αποβλέπει αποκλειστικά στο σήμερα. Παρουσιάζει μια αντιφατική Αθήνα που αποδέχεται, αναπαριστά, και διαστρέφει τον ίδιο τον εαυτό της. Ο συγγραφέας-κάτοικος της Αθήνας θα ήθελε να πει με πειστικότητα ότι η Αθήνα δεν είναι καν μια αληθινή πόλη. Ότι είναι μόνο μια εφήμερη πίστη για αυτό που κάθε φορά νομίζουμε ότι είναι. Γιατί έτσι κανένα παρόν δεν θα φάνταζε οριστικό. Ο Φακός στο στόμα ακολουθεί το ίχνος μιας ζωής που εκτυλίσσεται γύρω μας. Θα μπορούσε να είναι η βιογραφία μιας πόλης.
