Τζερόλαμο Καρντάνο – Ο βέβηλος μαθηματικός

0
1561

 

Από τον τζόγο στη Θεωρία Πιθανοτήτων και

Από τους φανταστικούς αριθμούς στα κβάντα

 

ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Υπάρχει περίπτωση οι βάσεις της  κβαντικής φυσικής, της πιο εξελιγμένης επιστήμης,  με την οποία αναμετρήθηκε ο Αϊνστάιν, να εντοπίζονται στο έργο ενός επιστήμονα που έζησε περίπου έναν αιώνα πριν γεννηθεί ο Ισαάκ Νεύτων, δηλαδή στην εποχή της Αναγέννησης;  

Όσο απίθανο κι αν ακούγεται, η απάντηση είναι καταφατική και βρίσκεται σε μια επίσης απίθανη προσωπικότητα της επιστήμης με το όνομα Τζερόλαμο Καρντάνο.

Σε αυτόν είναι αφιερωμένο το βιβλίο Τζερόλαμο Καρντάνο, ο Βέβηλος Μαθηματικός Από τους φανταστικούς αριθμούς στα κβάντα από τις Εκδόσεις Τραυλός.

Γράφει η Ελπίδα Πασαμιχάλη

 Συγγραφέας του βιβλίου ο Βρετανός φυσικός  Michael Brooks, απόφοιτος του Πανεπιστημίου του Σάσεξ  με  εξειδίκευση στην Κβαντική Φυσική ο οποίος στον πρόλογο του βιβλίου αυτοσυστήνεται και σημειώνει: «Είμαι φυσικός. Η ειδίκευσή μου, εν προκειμένω είναι η κβαντική μηχανική, η θεωρία που περιγράφει πώς λειτουργεί ο κόσμος στις μικροσκοπικές κλίμακες. Το ενδιαφέρον μου για τον Τζερόλαμο προκύπτει από το γεγονός ότι χρησιμοποίησε το κοφτερό μυαλό του για να φέρει στο φως τα μαθηματικά θεμέλια στα οποία στηρίζεται η κβαντική θεωρία, ο πιο επιτυχημένος οδηγός μας για το Σύμπαν. Αστρολογία και κβαντική φυσική να στροβιλίζονται μέσα σ ένα αναγεννησιακό κεφάλι- ποιος θα το σκεφτόταν;»

Ποιος ήταν λοιπόν ο Τζερόλαμο Καρντάνο – Gerolamo Cardano  και τι έκανε; Και η σωστή ερώτηση είναι, τι δεν έκανε; Ονομαστός γιατρός, εφευρέτης, μαθηματικός, φιλόσοφος, βιολόγος, χημικός καθώς επίσης και αστρολόγος αλλά και μανιώδης τζογαδόρος! Ευρυμαθής, πολυμαθής, λόγιος, ήταν δηλαδή μια γνήσια αναγεννησιακή προσωπικότητα.

Από τους φανταστικούς αριθμούς στα κβάντα

Όση δυσπιστία κι αν προξενούν στο σημερινό εξειδικευμένο επιστήμονα, οι προσωπικότητες αυτού του είδους, ο Τζερόλαμο Καρντάνο (1501 – 1576)  είναι ο μαθηματικός που επινόησε τους φανταστικούς αριθμούς, που είναι πολλαπλάσια του i  δηλαδή της τετραγωνικής ρίζας του -1. Αυτό και μόνο θα ήταν αρκετό για να του χαρίσει τον ιστορικό τίτλο του θεμελιωτή της μαθηματικής βάσης για τη σύγχρονη Κβαντική Φυσική. Όμως δεν ήταν μόνο αυτή η μαθηματική προσφορά του.

Η ζωή του μόνο ρόδινη δεν ήταν. Αντιθέτως. Ξεκίνησε εξ αρχής με δυσοίωνες προοπτικές και συνεχίστηκε με μεγάλες διακυμάνσεις μέχρι το τέλος. Ο Τζερόλαμο Καρντάνο ήταν ο νόθος γιός μιας «ιδιοκτήτριας» πορνείων και ενός δικηγόρου. Είχε άλλα 3 αδέλφια τα οποία πέθαναν από την επιδημία πανώλης στο Μιλάνο όπου ζούσε ως τότε η οικογένεια και η μητέρα του μετακόμισε στην Πάβια λίγο πριν γεννηθεί. Κατά την παιδική του ηλικία είχε ασθενή κράση και ο πατέρας του ήταν ιδιαίτερα αυστηρός.

 Μια από τις λίγες φωτεινές στιγμές της παιδικής του ηλικίας ήταν η στενή φιλία του πατέρα του με τον Λεονάρντο ντα Βίντσι. Ο μικρός Τζερόλαμο είχε την τύχη να παρακολουθήσει τις συζητήσεις του πατέρα του με ένα από τα πιο φωτεινά πνεύματα της εποχής του και να δει τον Μυστικό Δείπνο του Λεονάρντο στον τοίχο της τράπεζας του μοναστηριού Σάντα Μαρία ντέλε Γκράτσιε πολύ πριν υποστεί φθορές. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως οι εικόνες αυτές υπήρξαν για τον μικρό Τζερόλαμο δώρο ζωής. Όπως είναι γνωστό, στη διάσημη αυτή νωπογραφία του, ο μεγάλος καλλιτέχνης πειραματίστηκε με χρώματα που άντεξαν μόνο μερικές δεκαετίες κι ύστερα άρχισαν να ξεφλουδίζουν και να ξεθωριάζουν.

Σε ηλικία 19 ετών ο Τζερόλαμο Καρντάνο γράφτηκε στο Πανεπιστήμιο της Πάβια για να σπουδάσει φιλοσοφία και επιστήμες, παρά τη θέληση του πατέρα του που τον προόριζε για νομικό. Μετά τον ιταλικό πόλεμο του 1521 – 25 το Πανεπιστήμιο ανέστειλε τη λειτουργία του, όμως ο Καρντάνο συνέχισε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας όπου απέκτησε διδακτορικό στην ιατρική.

 Τζόγος και Θεωρία Πιθανοτήτων

Ο Τζερόλαμο διέθετε δύστροπο και εριστικό χαρακτήρα και δυσκολευόταν να βρει εργασία ως γιατρός ακόμα και στις μεγάλες πόλεις, καθώς δεν μπορούσε να αποκτήσει ιατρική άδεια από τις αρχές.

Ο ίδιος έγραφε για τον εαυτό του: «Ήμουν πάντοτε οξύθυμος, ισχυρογνώμων, παραδομένος στον πόθο μου για τις γυναίκες…., πανούργος, μηχανορράφος, σαρκαστικός, μεθοδικός, θρασύς, αξιοθρήνητος και δόλιος, δυστυχής, μισητός, λάγνος, χυδαίος, ανειλικρινής, δουλοπρεπής…..»

Περίπου έναν αιώνα αργότερα ο μέγας   Λάιμπνιτς θα γράψει με γενναιοδωρία: «Ο Καρντάνο ήταν ένας σπουδαίος άνθρωπος με όλα τα ελαττώματά του. Χωρίς αυτά θα ήταν ασύγκριτος.»

Ευγενείς οι προθέσεις του κορυφαίου επιστήμονα, ο οποίος, μεταξύ των αναρίθμητων επιστημονικών επιτευγμάτων  του, επινόησε το δυαδικό σύστημα, τη βάση για τις γλώσσες προγραμματισμού των υπολογιστών, η γνώμη του όμως στο συγκεκριμένο θέμα, μπορεί και να αμφισβητηθεί.

Διότι χωρίς το πάθος για τον τζόγο θα είχε ασχοληθεί άραγε ο Τζερόλαμο Καρντάνο με τα μαθηματικά των πιθανοτήτων, με απώτερο στόχο, να κερδίζει στα τυχερά παιχνίδια; Θα είχε γράψει το σύγγραμμα Βιβλίο των τυχερών παιγνίων (Liber de ludo aleae) όπου μαζί με τις οδηγίες …πως να κλέψει κάποιος, αποτελεί και την πρώτη συστηματική μελέτη της Θεωρίας Πιθανοτήτων; Μάλλον όχι. Κι όμως χάρη σε αυτό διατύπωσε τον Νόμο των μεγάλων αριθμών, ένα από τα πιο σημαντικά θεωρήματα της Θεωρίας Πιθανοτήτων, σύμφωνα με το οποίο ο μέσος όρος των αποτελεσμάτων που προκύπτουν από μεγάλο αριθμό δοκιμών, θα πρέπει να τείνει στην αναμενόμενη τιμή, τόσο περισσότερο, όσο αυξάνονται οι δοκιμές.

 Αστρολογία, Ιατρική και εφευρέσεις

Το βιβλίο του Michael Brooks για τον Καρντάνο δεν περιορίζεται στο πλούσιο έργο του στον τομέα των Μαθηματικών. Μιλά και για την Αστρολογία και το μεγάλο πάθος του να ανακαλύψει τα μυστικά του Σύμπαντος, μιλά και για τις εφευρέσεις του, ανάμεσα στις οποίες ο «σύνδεσμος Καρντάν» (ή άξονας κίνησης) ο οποίος βρίσκει εφαρμογή σε όλα τα μηχανοκίνητα μέσα μεταφοράς, μιλά και για την ιατρική.

Παρά το γεγονός ότι ο Καρντάνο δυσκολεύτηκε να αποκτήσει άδεια εξασκήσεως του επαγγέλματος, στην ιατρική, όταν τελικά τα κατάφερε, η φήμη του ως γιατρού αυξήθηκε τόσο πολύ, ώστε παραιτήθηκε από τη θέση του καθηγητή Μαθηματικών στο Μιλάνο, παρά το γεγονός ότι διατηρούσε το ενδιαφέρον του για τα μαθηματικά. Στα απομνημονεύματά του έγραψε ότι του είχε ζητηθεί να γίνει γιατρός των βασιλέων της Δανίας, Γαλλίας και της βασίλισσας της Σκωτίας αλλά το απέρριψε.

Από την κβαντική διεμπλοκή στην λογοτεχνική  πλοκή

 Όπως θα περίμενε κανείς, η επίδραση των μαθηματικών του Τζερόλαμο Καρντάνο και η επινόηση των φανταστικών αριθμών στην μαθηματική θεμελίωση της κβαντικής φυσικής, έχει καθοριστικό ρόλο στη δομή του βιβλίου. Με μια πραγματικά ευφυή σύλληψη ο Michael Brooks μετατρέπει σε αφηγηματικό εύρημα της πλοκής, έναν από τους βασικούς πυλώνες της κβαντομηχανικής: την κβαντική διεμπλοκή. Ίσως την πιο σοκαριστική, όπως την είχε χαρακτηρίσει ο Αϊνστάιν και πολυσυζητημένη αποκάλυψη της κβαντικής θεωρίας.

Πρόκειται για την ανακάλυψη ότι δύο απομακρυσμένα μεταξύ τους φωτόνια (ή οποιαδήποτε άλλα κβαντικά σωματίδια) μπορούν να αλληλοεπιδρούν με τέτοιο τρόπο ώστε να δείχνουν ότι έχουν εντελώς τις ίδιες ιδιότητες.

Με αυτό το θεωρητικό υπόβαθρο, ο Michael Brooks  μπορεί να υπάρξει ταυτόχρονα σε δύο εποχές και εμφανίζεται στην πλοκή του βιβλίου, ως ….κβαντικός από «μηχανής θεός»!

«Σύμφωνα με την καλύτερη περιγραφή μας για τον ατομικό και υποατομικό μας κόσμο, τα άτομα και τα υποατομικά σωματίδια από τα οποία αποτελούνται, μπορούν να υπάρξουν ταυτοχρόνως σε δύο απομακρυσμένους τόπους μονομιάς. Επίσης μπορούν να υπάρξουν ταυτοχρόνως , σε δύο διαφορετικές στιγμές.» εξηγεί ο ίδιος.  Αν λοιπόν αυτό ισχύει, γιατί να μην μπορεί και ο συγγραφέας να βρεθεί σε δύο διαφορετικές εποχές την ίδια στιγμή;

Έτσι ο Michael Brooks συναντά τον Τζερόλαμο Καρντάνο, όταν ο τελευταίος σε ηλικία 69 ετών βρίσκεται στο κελί της φυλακής επειδή θέλησε να ανακαλύψει το ….ωροσκόπιο του Ιησού Χριστού! Η οικογένειά του έχει καταστραφεί μέσα από αδιανόητες τραγωδίες. Ο μεγάλος του γιος εκτελέσθηκε επειδή κρίθηκε ένοχος για τη δολοφονία της γυναίκας του και τον μικρό του γιο τον αποκλήρωσε γιατί του έκλεψε χρηματικά ποσά. Είναι μόνος και το μυαλό του δουλεύει πυρετικά στα όρια της παράνοιας.

Μέσα από την …κβαντική συνάντηση του Brooks με τον Καρντάνο και τους διαλόγους μεταξύ τους, οι αναγνώστες πληροφορούνται για τα επιστημονικά του επιτεύγματα, την επιστήμη της εποχής του, αλλά και πολλές πληροφορίες για το περιβάλλον της Αναγέννησης. Ένα περιβάλλον που ενώ έχει φτάσει σε εμάς εξιδανικευμένο, με τα επιτεύγματα διακεκριμένων εκπροσώπων του, στην πραγματικότητα εμφανίζεται να παλινδρομεί ανάμεσα στην πρόοδο και την οπισθοδρόμηση, την επιστήμη και τη δεισιδαιμονία, την έρευνα και την Ιερά Εξέταση. Ο Τζερόλαμο πληροφορείται για τα επιστημονικά και τεχνολογικά επιτεύγματα του μέλλοντος και ο Michael Brooks για τις θερμές  αντιπαραθέσεις των επιστημόνων της εποχής του Καρντάνο.

Έχοντας ζήσει μια ζωή πολυκύμαντη, από την άνοδο στην πτώση, αυτό το ακούραστο, ανήσυχο και δαιμόνιο μυαλό, εισπράττει μια ύστατη ικανοποίηση από τον βιογράφο του στο απώτερο μέλλον. Την αναγνώριση για το έργο του και την υπόσχεση για την αιώνια δόξα. «θέλω να προστατεύσω τον εαυτό μου από την αφάνεια» είχε γράψει σε έναν φίλο του, όταν ήταν δώδεκα ετών και περίπου 450 χρόνια μετά τον θάνατό του, έρχεται ένας ταξιδιώτης από το μέλλον για να του ανακοινώσει το χαρμόσυνο νέο και να του προσφέρει  την ηθική δικαίωση.

 

INFO

Τζερόλαμο Καρντάνο, ο βέβηλος μαθηματικός

Από τους φανταστικούς αριθμούς στα κβάντα

Michael Brooks

Μετάφραση: Γιώργος Κυριακόπουλος

Εκδόσεις Τραυλός

Σελ.  336, Τιμή € 17,00

 

 

 

 

 

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΩΣΗΣ

Τα Ονόματα των Τυχερών

Λάζαρος Μωυσής, Λάρισα

Βίκυ Τερζίδου, Κατερίνη

 

ΠΩΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

 Τζερόλαμο Καρντάνο – Ο βέβηλος μαθηματικός, Michael Brooks, Εκδόσεις Τραυλός

ΕΔΩ Συμπληρώστε τη Φόρμα Συμμετοχής

Διαβάστε τους όρους συμμετοχής

  • Συμπληρώστε τη Φόρμα Συμμετοχής
  • Γράψτε το Ονοματεπώνυμο, την Ταχυδρομική σας διεύθυνση και ένα Κινητό τηλέφωνο επικοινωνίας.
  • Αν μένετε στην Αθήνα θα παραλάβετε το αντίτυπό σας από το βιβλιοπωλείοτου Εκδοτικού Οίκου Τραυλός, Καλλιδρομίου 54Α, Αθήνα Τ.Κ. 114 73, Τηλ.: 210-38.14.410 | 210-38.13.591, Fax: 210-38.28.174 email: info@travlos.gr | url: www.travlos.gr

* Δεν μπορεί να γίνει αποστολή στο εξωτερικό.

  • Μετά τη λήξη του διαγωνισμού τα ονόματα των νικητών θα αναρτηθούν στο Book Bar.
  • Δύο τυχεροί θα πάρουν από ένα αντίτυπο του βιβλίου.
  • ΠΡΟΣΟΧΗ: Οι Φόρμες Συμμετοχής με GREEKLISH θεωρούνται  ΑΚΥΡΕΣ. 

 

  • Καλή Τύχη!!!