Τζιάκομο Λεοπάρντι, Η νύχτα απομένει

0
2669

Συζήτηση με τη μεταφράστρια Λένα Καλλέργη|

Την ευκαιρία συνάντησης με έναν από τους σημαντικότερους Ιταλούς ποιητές του 19ου αιώνα,

giacomo-leopardi-display-4590δίνει στο ελληνικό κοινό, η δίγλωσση έκδοση ποιημάτων του Τζιάκομο Λεοπάρντι (1798-1837),  στη συλλογή με τίτλο Η νύχτα απομένει (Εκδόσεις  Γαβριηλίδης).  Με αφορμή τη μετάφραση της Λένας Καλλέργη και την ενδελεχή ασχολία της με τον κορυφαίο ρομαντικό ποιητή και φιλόσοφο, έχουμε τη δυνατότητα ως αναγνώστες να απολαύσουμε μια έκδοση διαποτισμένη από το κατεξοχήν ποιητικό έργο του, τα Canti. Το ύφος του μετεωρίζεται μεταξύ ανάλαφρου και θρηνητικού, με κεντρομόλο δύναμη τη συγκινητική ευθύτητα καλοδουλεμένων στίχων.

Της Πωλίνας Γουρδέα

Ο τίτλος της συλλογής Η νύχτα απομένει όπως μας αναφέρει η μεταφράστρια στο εισαγωγικό της σημείωμα, είναι «παραλλαγή ενός στίχου από το ποίημα «Η δύση της σελήνης», ως φόρος τιμής στη νύχτα του Λεοπάρντι, που, αν και γεμάτη λύπες, περιέχει τόση φωτεινή μαγεία» (σελ. 10).

Έρχεται η ώρα της σελήνης/ Να δύσει, και χλωμιάζει ο κόσμος/ Χάνονται οι σκιές, κι ένα σκοτάδι/ Σκεπάζει πεδιάδες και βουνά/ Τυφλή απομένει η νύχτα (Η δύση της σελήνης, σελ. 111)

Η μετάφραση ενός τόσο σπουδαίου ποιητή είναι μία πολύ δύσκολη υπόθεση. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η αξιόλογη αυτή μεταφραστική εργασία είχε αναφερθεί από την Λένα Καλλέργη, ήδη από το 2012, όταν μίλησε στο Book Bar με την ευκαιρία έκδοσης της πρώτης ποιητικής της συλλογής με τίτλο Κήποι στην άμμο. Όπως εξομολογείται σήμερα η ίδια, σε ερώτηση σχετική με τη μεταφραστική διαδικασία: «Μου πήρε πολύ χρόνο και διάβασμα για να φτάσω σ’ ένα σημείο αυτοπεποίθησης. Η μετάφραση που συναντούσα σε διάφορα αναγνώσματα του Λεοπάρντι μου άρεσε πολύ, αλλά αντανακλούσε τη γλώσσα μιας άλλης εποχής. Κι έτσι άρχισα να φαντάζομαι το κείμενο σε μια γλώσσα πιο σημερινή».

Η εκφραστική δύναμη του Λεοπάρντι έγκειται στο ποιητικό σύμπαν που δημιουργεί μέσα από τον φιλοσοφικό και λυρικό τρόπο αναστοχασμού του. Ως οντότητα ο Λεοπάρντι υπήρξε μια μεγάλη πνευματική δύναμη, μια καλλιτεχνική και στοχαστική ιδιοφυΐα που έμεινε στην ιστορία ως ένας εκ των σημαντικότερων εκφραστών του κινήματος του ρομαντισμού. Στον ρομαντισμό η έκπτωση συνιστά μια πρωταρχικής σημασίας μεταφυσική αξία, από την οποία εκπηγάζει η αγωνία και ο τρόμος της ανθρώπινης καρδιάς. Η νύχτα αποτελεί για τον Λεοπάρντι ένα σύμβολο του πόνου και του τέλους της ζωής, χωρίς όμως να γίνεται αυτό αδυναμία. Αντιθέτως, η γνώση αυτή τον καθιστά έναν χαρούμενο απαισιόδοξο που μπορεί να διακρίνει τη φωτεινότερη όψη της ζωής.

Σ’ αέναη περιπλάνηση πηγαίνω/ Κι όλα τ’ άλλα αγνοώ./ Εκεί που πάνε όλα πάω κι εγώ (Μίμηση, σελ. 109)

Μιλώντας με τη Λένα Καλλέργη γι’ αυτή τη σημαντική μετάφραση, η ίδια μας λέει και για την προσωπική της περιπέτεια μέσα στα κείμενα: «Από παιδί είχα την τύχη να μάθω ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Ισπανικά και Ιταλικά), κι έτσι είχα τη δυνατότητα να παίξω με όλες αυτές, ξεκινώντας να μεταφράζω στην εφηβεία. Οι επιπτώσεις στη ζωή ενός μεταφραστή σχετίζονται με τη μοναχικότητα της τέχνης αυτής. Όμως, η μετάφραση παραμένει υπέροχη, ανέφικτη και εξαιρετικά δύσκολη».

Είναι σαφώς ελπιδοφόρο το γεγονός ότι μια νέα και ταλαντούχα μεταφράστρια καταπιάνεται με ένα τόσο μεγάλο μέγεθος, όπως αυτό του Λεοπάρντι. Το θέμα, έτσι κι αλλιώς, ήταν πάντα με τι επιλέγει να αναμετρηθεί κανείς στην πορεία της ζωής του. Μετά από ένα επίπονο αλλά και εξαιρετικά δημιουργικό εγχείρημα, όπως η έκδοση του Λεοπάρντι, η Λένα Καλλέργη μετέφρασε για τις εκδόσεις Γαβριηλίδης το βιβλίο του Mario Vitti, Η πόλη που γεννήθηκα-Ιστανμπούλ 1926-1946. Η ίδια ομολογεί: «Ήταν μεγάλη μου χαρά και τιμή να ‘χω την ευκαιρία να μεταφράσω ένα κείμενο του M.Vitti, πολύ προσωπικό, που το έγραψε για να το αφήσει παρακαταθήκη στην οικογένειά του. Γι’ αυτό άλλωστε είχε και ο ίδιος την τελική επιμέλεια του κειμένου, το οποίο ουσιαστικά διαμόρφωσε όπως ήθελε. Εγώ απλά έκανα το πρώτο στάδιο της μετάφρασης».

Κι επειδή τα δύσκολα είναι τα ωραία, οφείλουμε να τονίσουμε ότι ο αναγνώστης που θα κρατήσει στα χέρια του τη συλλογή του Λεοπάρντι θα αναγνωρίσει την ποίηση ως μια ισχυρή γλώσσα ενός πνεύματος που μπόρεσε να αναμετρηθεί με την αλήθεια, την ομορφιά και τη δυσκολία της ζωής.

Λιγότερο ανάπηρο απ’ τον άνθρωπο/ Όσο δεν νιώθεις τους εύθραυστους μίσχους σου/ Είτε απ’ τη μοίρα, είτε από εσένα/ Πλασμένους για την αθανασία. (Το σπάρτο, ή Το λουλούδι της ερημιάς, σελ. 107)

info@bookbar.gr

 

 ΒΙΟ

 Τζιάκομο Λεοπάρντι (Giacomo Leopardi: Ρεκανάτι, 1798 – Νεάπολη, 1837) θεωρείται ο σημαντικότερος Ιταλός ποιητής μετά τον Πετράρχη. Πολυμαθέστατος, πολύγλωσσος, φιλόσοφος και αρχαιογνώστης, ήταν απόγονος παλαιάς οικογένειας ευγενών γαιοκτημόνων η οποία, αρχικά, τον προόριζε για τον εκκλησιαστικό βίο. Από την πρώτη νεότητά του, διακατείχε τον φιλάσθενο κόμη το συναίσθημα της μοναξιάς και της απαισιοδοξίας. Έβρισκε καταφύγιο στη μελέτη και εκπόνησε πλήθος εργασιών σε επιστημονικά, φιλοσοφικά και φιλολογικά θέματα. Έζησε κατά διαστήματα στη Ρώμη, το Μιλάνο, την Μπολόνια, τη Φλωρεντία, τη Νεάπολη. Ένιωθε εξόριστος στον κόσμο, τον οποίο ο ίδιος ονόμαζε: “τάφο των ζωντανών” και στιγμάτισε την ηθική, διανοητική και πολιτική παρακμή αντιτάσσοντας το σκεπτικισμό, την ειρωνεία, την αφοσίωση στην τέχνη του. Πέθανε σε ηλικία 39 ετών. Μερικά από τα έργα του: “Ο θάνατος του Έκτορα” (1809), “Ιστορία της αστρονομίας” (1813), “Άσματα” (1816-1835), “Μικρά ηθικά έργα” (1820-1824), “Το όνειρο” (1825), “Σκέψεις” (1832). Μετέφρασε επίσης Έλληνες και Λατίνους συγγραφείς.

 

INFO

Layout 1Η νύχτα απομένει

Τζιάκομο Λεοπάρντι

Μετάφραση Λένα Καλλέργη

Εκδόσεις Γαβριηλίδης 2013

Σελ. 140, Τιμή € 10,65

 

 

 

 

 

 

 

 Σχετικά θέματα

Λένα Καλλέργη, «Η Ποίηση εμπεριέχει την Πολιτική», συνέντευξη