Γιώργος Μοράρης, “Ροσμαρίνος”, ποίηση

0
1739

Ποιητικό ….δενδρολίβανο ως αντίδοτο της λήθης

Της Πέρσας Κουμούτση

Είναι δύσκολο να επιχειρήσει κανείς να προσεγγίσει κριτικά

την ποίηση του Γιώργου Μοράρη, να  διεισδύσει στο βάθος της και να την αξιολογήσει, αν δεν είναι τουλάχιστον έμπειρος στην κριτική ανάλυση ή ποιητής ο ίδιος, γιατί το πιθανότερο να την αδικήσει. Εντούτοις, η γοητεία των ποιημάτων της συγκεκριμένης συλλογής που μου εμπιστεύτηκε, με τον τίτλο «Ροσμαρίνος», η εξαιρετική ποιότητα της γραφής και η μαγεία που μου άσκησαν οι στίχοι του από την πρώτη κιόλας ανάγνωση, με παρότρυνε να το αποτολμήσω.

Η  ποιητική συλλογή με τον ιδιότυπο αυτό τίτλο, στο μεγαλύτερο της μέρος είναι ένας φόρος τιμής στην ελληνική αρχαιότητα, που ανέκαθεν συνιστούσε αστήρευτη πηγή έμπνευσης για πολλές γενιές ποιητών, κι όχι μόνο ελλήνων αλλά και ξένων, αφού τα θέματα που επιλέγει, σχεδόν στο σύνολό τους, είναι αντλημένα από την ιστορική μας παράδοση ή τη μυθολογία, για να τα αναβιώσει έπειτα μέσω των στίχων του και να ενσαρκώσει σε αυτά έναν ολόκληρο κόσμο που παρήλθε, αλλά που συνεχίζει να μεταδίδει στο παρόν το ιστορικό του νόημα. Έναν κόσμο που, αν και κείτεται πλέον σε ένα μακρινό παρελθόν, είναι διαχρονικός και αναλλοίωτος. Το επιβεβαιώνει περίτρανα και ο τίτλος της συλλογής του.

Ροσμαρίνος, κοινώς δενδρολίβανο….

Ο «Ροσμαρίνος», κοινώς δενδρολίβανο, είναι φυτό που ανακουφίζει τους πόνους και ενισχύει τη μνήμη κι απαντάται σχεδόν παντού στην ελληνική ύπαιθρο. Είναι φανερό λοιπόν ότι ο ποιητής τον επιλέγει, επειδή επιθυμεί μέσω αυτού να ενισχύσει τη μνήμη μας σε ότι αφορά το ιστορικό παρελθόν μας, να το διασώσει και να το διαιωνίσει στη συνείδηση του σύγχρονου αναγνώστη. Ίσως, μάλιστα το χρησιμοποιεί σαν αντίδοτο στη λήθη και την αδηφαγία του χρόνου, όπως αναφέρει ο ίδιος σε μια από τα συνεντεύξεις του.

Αλλά ο Γιώργος Μοράρης δεν επιχειρεί αυτή την επιστροφή στο παρελθόν με «συνήθη» εκφραστικά μέσα, ούτε τα αναπαράγει με ένα συμβατικό και άνυδρο τρόπο, αλλά με μια ζωντάνια και μια φυσικότητα που ξαφνιάζει και γοητεύει τον αναγνώστη. Το πετυχαίνει δηλαδή, όχι αναπαράγοντας ‘στεγνά’ τους μύθους και τα πρόσωπα του παρελθόντος, αλλά αναγεννώντας τα εκ νέου, δίνοντας σε αυτά νέα πνοή και μετουσιώνοντάς τα την ίδια στιγμή στο σήμερα, στο παρόν που μας εξουσιάζει. Δεν είναι, δηλαδή, μια επιφανειακή ή επιδεικτική προσπάθεια αναβίωσής τους, αλλά μια εκ νέου αναγέννηση, μέσω της οποίας μας τα ανασυστήνει, αναζητώντας την ίδια στιγμή νέες αναλογίες και ταυτίσεις του παρελθόντος με το σήμερα, συσχετισμούς και στέρεες διαχρονικές ‘γέφυρες’, προκειμένου να μεταφέρει την εμπειρία του χθες στο παρόν, να τη μεταγγίσει και να την προσαρμόσει στο σήμερα. Άλλωστε, όπως λέει και ο ποιητής Τένισον, «Είμαστε αρχαίοι πάνω στη Γη και στο πρωινό των εποχών!».

“Εραστής της ανυπαρξίας το κενό / σαν παιδιά τους αγκάλιασε. / Από τον Φαέθοντα κατέβασε / το χρυσό προσωπείο / πως ήταν γιος του ήλιου. / Αφαιρώντας από τον Ίκαρο / αυτό που δεν ήταν / και τα φτερά που τον σκεπάζανε μανδύας» ……

Στην κόψη του πεπρωμένου / τα βλέμματα τους έτρεξαν σαν αύρες / και συναντήθηκαν στο άπειρο. / ο θάνατος μιλούσε / με τα στοιχειά της φύσης” .(Ροσμαρίνος, Εκδόσεις Καστανιώτη)

Με γλώσσα υποβλητική και υποδόρια, που θα τη χαρακτήριζα μεταφορική και συμβολική, άλλοτε γονατίζει ευλαβικά μπροστά στην ομορφιά, κι άλλοτε τη μετασχηματίζει, προσδίδοντας σε αυτήν μια νέα διάσταση, πάντα με ένα τόνο ελεγειακό για όλα όσα χάθηκαν. Στα χέρια του η γλώσσα γίνεται η σμίλη με την οποία ο επιδέξιος τεχνίτης του λόγου πλάθει ή σμιλεύει στο χαρτί αγγεία και χάλκινα αγάλματα, ζωγραφίζει εικόνες εξαίσιας ομορφιάς πάνω σε τεφροδόχους, σαρκοφάγους, αναγεννά αγροικίες του Μέλανος Δρυμού, Φαύνους κα Δρυίδες, κεφαλές Κενταύρων, αγάλματα που τυφλώθηκαν από το δόρυ του πορφυρού έρωτα και άλλα αρχαία ή μυθικά πρόσωπα. Με άλλα λόγια, θα έλεγε κανείς πως στη συλλογή αυτή ο ποιητή Γ.Μ. βρίσκεται σε συνεχή διάλογο με τα αντικείμενα, τις ιστορίες και τα μυθικά πρόσωπα που επιλέγει να τις συνθέσουν.   

Ο έρωτας, ο θάνατος και ο μύθος

Δυο θέματα κυριαρχούν, στην ποίηση του Γιώργου Μοράρη εκτός από το μύθο: ο έρωτας και ο θάνατος, ή αλλιώς η ζωή και η φθορά. Θα έλεγα μάλιστα πως απαρτίζουν τους δυο πιο σημαντικούς πυλώνες της έμπνευσής του που, ενώ βρίσκονται σε συνεχή αντίστιξη σχεδόν σε όλο το φάσμα της ποιητικής του δημιουργίας, είναι την ίδια στιγμή αλληλένδετα ή καλύτερα, άρρηκτα συνδεδεμένα μεταξύ τους. Με τον τρόπο αυτό, ενδυναμώνουν και ενισχύουν ένα σύστημα αντιθέσεων που διέπει, όχι μόνο τη θεματολογία, αλλά και τις έννοιες, τα νοήματα, το ύφος τα χρώματα, ακόμα και το φως που επιλέγει να τα περιβάλει. Δεν υπάρχει το ένα σκέλος χωρίς την παρουσία του άλλου, άλλοτε να βρίσκονται σε συνεχή σύγκρουση κι άλλοτε να αποτελούν το ένα τη φυσική συνέπεια του άλλου.

  “Θέρος είναι και ο θάνατος δροσίζεται / κάτω από τους ίσκιους του / φυλάγοντας στη σαρκοφάγο το τρόπαιό του / η κιβωτός που διασώθηκε / περιέχει την νικημένη ζωή” (Ροσμαρίνος, Εκδ. Καστανιώτη)

 Ο θάνατος κλονίζεται κάθε φορά μπροστά στην ομορφιά της ζωής, του θριάμβου της, του ερωτικού της πάθους, ενώ ο έρωτας υποτάσσεται με τη σειρά του στον θάνατο, είτε αυτός είναι αποτυπωμένος σε ένα αρχαίο γλυπτό, ένα μνημείο ή μια σαρκοφάγο. Και βέβαια εδώ, θα ήταν παράλειψή μου να μην αναφερθώ στο σύστημα συμβόλων που αναπτύσσει έντεχνα ο ποητής, καθώς οι  ποιητικοί συμβολισμοί μπορούν να ανιχνευτούν σε όλο το φάσμα των ποιημάτων του, εξαχτινώνονται σχεδόν σε όλο τον κορμό της ποίησής του αναπαριστώντας και αντικαθρεφτίζοντας με μαεστρία τα νοήματα,  που εγκαλούν τον αναγνώστη σε μια δημιουργική φαντασία μαζί του, κι όλα αυτά  τα εγκιβωτίζει με μια συναισθηματική φόρτιση που συγκινεί.
Ενδεικτικά παραθέτω τους λίγους αυτούς στίχους από το ποίημα του «Η Δήλος»:

 “ Η Δήλος με τις σπασμένες πέτρες / οστεοφυλάκιο των αγαλμάτων. / Αγγίξαμε τρυφερά τις υγρές τους κόγχες / που τυφλωθήκαν από το απολιθωμένο φως. / Ανάμεσα του ο έρωτας φαίνεται να κοιμάται / τον ύπνο της πρώτης παιδικής ηλικίας / Όμως η ψυχή του / και με τον σβησμένο πυρσό της / βρίσκεται στην αγρύπνια”. (Ροσμαρίνος, Εκδόσεις Καστανιώτη)

 Ένας ολόκληρος κόσμος αναβιώνει εξαρχής στα ποιήματα αυτής της συλλογής. Κι είναι ένας εξαίσιος, καινούργιος κόσμος που αναδύεται και ξαναγεννιέται από την τέφρα του αλλοτινού καιρού, εμβαπτιζμένος στον αιθέρα μιας άλλης διάστασης των πραγμάτων, εικονοποιώντας με άρτια αναπαραστατικότητα το μήνυμά του. Δικαίως, λοιπόν, ο Γιώργος Μοράρης χαρακτηρίστηκε απόληξη μιας σειράς Ελλήνων -και όχι μόνο-ποιητών που εξύμνησαν το ζωντανό αυτό κύτταρο του παρελθόντος, μεταγγίζοντας το σε μας σήμερα. Άλλωστε, το να μεταφέρει κανείς με τόση ενάργεια και ομορφιά ένα όραμα σε μια εποχή που απαξιώνει τις αξίες, από μόνο του συνιστά έναν αξιέπαινο κατορθωμένο λόγο. 

info@bookbar.gr

INFO

 Ροσμαρίνος

Γιώργος Μοράρης

Ποίηση

Εκδόσεις Καστανιώτη

Σελ. 61, Τιμή € 9,59