Ο Μάης του ’63 στη Θεσσαλονίκη/
Ήταν Μάης του 1963. Ο μοιραίος μήνας για την Νύφη του Θερμαϊκού. Όχι μόνο λόγω της δολοφονίας του βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, αλλά γιατί στην συμπρωτεύουσα τον ίδιο μήνα αλλά σε διαφορετικές εποχές έτυχε να πέσουν θύματα των ίδιων των οργάνων του εμφυλιακού και μετεμφυλιακού κράτους άλλοι δύο άνθρωποι που πίστευαν και αγωνίζονταν για την Δημοκρατία.
Του Γιάννη Ζήβα
Ο ένας ήταν ο βουλευτής Τσαρουχάς, που υπέκυψε στα φρικτά βασανιστήρια στα οποία τον υπέβαλαν οι βασανιστές της χούντας μετά την σύλληψή του τον Μάϊο του 1968.
Ο άλλος ήταν ο Αμερικανός δημοσιογράφος Τζορτζ Πολκ, του οποίου το πτώμα βρέθηκε να επιπλέει στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης στα μέσα Μαΐου του 1948.
Οι δέουσες αναφορές στους δύο τελευταίους θα γίνει σε ξεχωριστό σημείωμα, μια και η σημερινή επέτειος αφορά στον Γρηγόρη Λαμπράκη.
Ο βουλευτής Πειραιά, υπήρξε υπόδειγμα δημοκράτη αγωνιστή. Παράλληλα είχε διακριθεί στους βαλκανικούς αγώνες στίβου στο άλμα εις μήκος . Στον επιστημονικό στίβο, υπήρξε ένας από τους λαμπρότερους ιατρούς, έφθασε μάλιστα να γίνει υφηγητής του Πανεπιστημίου στην Μαιευτική και Γυναικολογία. Είναι γνωστό ότι αρνιόταν να λάβει οποιοδήποτε χρηματικό ποσό από μεγάλο αριθμό ασθενών, που αδυνατούσαν να ανταποκριθούν οικονομικά.
Σε έναν ακόμη στίβο επρόκειτο να ξεδιπλώσει την σημαία του αγώνα, κι αυτός ήταν ο αγώνας του κατά των εξοπλισμών και για την εμπέδωση της ειρήνης . Σε συνεργασία με φιλειρηνικές οργανώσεις της Ευρώπης με επικεφαλής τον Μπέρναρτν Ράσσελ ,συντόνισε στην χώρα μας αυτόν τον τόσο σημαντικό αγώνα, σε μια εποχή που ο Ψυχρός Πόλεμος είχε φθάσει στο αποκορύφωμά του.
Καθιέρωσε τις μαραθώνιες πορείες ειρήνης και οργάνωσε πλειάδα ομιλιών κατά της εγκατάστασης πυρηνικών όπλων στα Βαλκάνια και γενικότερα στην Ευρώπη. Τον Απρίλιο του 1963 αψηφώντας την απαγόρευση της αστυνομίας βάδισε με λίγους θαρραλέους συναγωνιστές του, από τον Μαραθώνα προς την Αθήνα.
Ένα μήνα μετά αποφάσισε -παρά το εχθρικότατο κλίμα που βασίλευε στην συμπρωτεύουσα από μέρους του καραμανλικού κράτους αλλά και του παρακράτους —- να εκφωνήσει λόγο με κύριο περιεχόμενο τον φιλειρηνικό αγώνα και την αποτροπή εγκατάστασης πυρηνικών όπλων στην περιοχή μας. Μετά την ομιλία του και ενώ με ενθάρρυνση της Αστυνομίας είχε οργανωθεί συγκέντρωση παρακρατικών, υπέστη την γνωστή επίθεση από το τρίκυκλο του Γκοτζαμάνη , επί του οποίου επέβαινε ο παρακρατικός Εμμανουηλίδης και ο οποίος του επέφερε συντριπτικό κάταγμα στο κρανίο. Αλλά ευτυχώς πριν προλάβει να απομακρυνθεί το τρίκυκλο, σαν αίλουρος πήδησε επάνω σ’ αυτό ο νεαρός δημοκράτης θεσσαλλονικιός Μανώλης Χατζηαποστόλου, ο επιλεγόμενος “Τίγρης” , ο οποίος πάλεψε με τον Εμμανουηλίδη και τον αφόπλισε. Από το σημείο αυτό και μετά αρχίζει να ξετυλίγεται το κουβάρι όλης αυτής της ιστορίας , την οποία η αστυνομία και οι κρατούντες προσπάθησαν να την βαφτίσουν τροχαίο ατύχημα. Η ανάκριση ανατέθηκε στον μετέπειτα Πρόεδρο Δημοκρατίας Σαρτζετάκη, ο οποίος με την ευσυνειδησία που τον διέκρινε κατόρθωσε να καταδείξει το πλέγμα κράτους και παρακράτους, ώστε τελικά να παραπεμφθούν σε δίκη όχι μόνο οι φυσικοί αυτουργοί αλλά και πλειάδα από τους αστυνομικούς που όπως αποδείχθηκε εν συνεχεία είχαν οργανώσει μαζί με τους παρακρατικούς την επίθεση στον Λαμπράκη.
Βέβαια, επιδίωξή τους δεν ήταν η θανάτωση του βουλευτή, αλλά ένας τραυματισμός του έστω βαρύς, διότι ένας θάνατος βουλευτή θα σήμαινε καταλυτικές εξελίξεις στο πολιτικό σκηνικό, κάτι που δεν ήθελαν. Όμως φαίνεται ότι τους ξέφυγε ο έλεγχος και το κτύπημα που δόθηκε επέφερε τον θάνατο του Λαμπράκη στις 27 Μαϊου, αφού ο μεγάλος αγωνιστής έδωσε τιτάνια μάχη για να κρατηθεί στην ζωή με την σημαντική συμβολή των γιατρών.
Σε όλο αυτό το διάστημα της νοσηλείας του δημοκράτες της Θεσσαλονίκης και πολλοί νεολαίοι είχαν κατασκηνώσει και διανυκτέρευαν έξω από το νοσοκομείο.
Η μάχη για την διερεύνηση του παρασκηνίου της δολοφονικής επίθεσης επιχειρήθηκε από τρείς σπουδαίους δημοσιογράφους, τον Γιώργο Μπέρτσο, τον Γιώργο Ρωμαίο και τον Γιάννη Βούλτεψη.
Τα συγκλονιστικά τους ρεπορτάζ άφησαν άφωνους τους Έλληνες πολίτες. Η κυβέρνηση Καραμανλή μη μπορώντας να διαχειρισθεί την πολιτική κρίση κατέρρευσε μετά από μερικές εβδομάδες .
Είναι γνωστή η ρήση του οργισμένου Καραμανλή μετά την πολιτική δολοφονία : “Ποιος κυβερνά αυτόν τον τόπο;”.
Είναι προφανές ότι το παρακράτος που είχε ανδρωθεί από το μετεμφυλιακό κράτος ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Ήταν αυτό που στελεχωνόταν από όλα τα αποβράσματα που είχαν καταγωγή τους ταγματασφαλίτες, τους μαυραγορίτες και τους ανθρώπους του παλατιού. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα ανάκτορα με επικεφαλής την ναζί βασιλομήτορα Φρειδερίκη, είχαν υπό την προστασία τους διάφορες ποικιλώνυμες ακροδεξιές οργανώσεις ( Καρφίτσα, ΕΚΟΦ, ΙΔΕΑ), ως δύναμη αντιμετώπισης του λαϊκού κινήματος. Μάλιστα πριν την δολοφονία Λαμπράκη, η ίδια η Φρειδερίκη είχε πει : “Ποιος θα μας απαλλάξει επιτέλους από αυτόν τον Λαμπράκη ;”
Παρεμπιπτόντως πρέπει να αναφέρουμε ότι μία πτυχή της παραίτησης Καραμανλή, συνδέεται και με την προσπάθεια του πρωθυπουργού να αποτρέψει τις ημέρες εκείνες ένα ταξίδι της βασιλικής οικογένειας στο Λονδίνο, διότι εκεί επρόκειτο να λάβουν χώρα πολλές συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας από τον δημοκρατικό κόσμο της Αγγλίας κατά του καθεστώτος της Ελλάδας, με αιχμή το ζήτημα των πολιτικών κρατουμένων, που ακόμη βρίσκονταν στις φυλακές και στις εξορίες.
Δυστυχώς ο Καραμανλής δεν εισακούσθηκε και το ταξίδι από τον Παύλο και την Φρειδερίκη έγινε. Η κυβέρνηση παραιτήθηκε και τον Ιούλιο του ’63 προκηρύχθηκαν εκλογές ενώ ορίσθηκε υπηρεσιακή κυβέρνηση υπό τον αεροπαγίτη Στυλιανό Μαυρομιχάλη.
Η κηδεία του Γρηγόρη Λαμπράκη, μετετράπη σε παναθηναϊκή διαδήλωση από δεκάδες χιλιάδες αθηναίους και σήμανε την ληξιαρχική πράξη γέννησης του νεολαιϊστικου κινήματος των Λαμπράκηδων. Η φράση “Ο Λαμπράκης ΖΕΙ”, έγινε ένα σύνθημα που πυρπόλησε τις καρδιές του ελληνικού λαού, και δυνάμωσε τον Ανένδοτο Αγώνα που είχε ήδη ξεκινήσει η Ένωση Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου.
Μετά από την διετία Παπανδρέου, θα λάβει χώρα το παλατιανό πραξικόπημα και η αποστασία του Ιουλίου ’65 , που άνοιξε τον δρόμο για την δικτατορία. Η δίκη των υπαιτίων της δολοφονίας Λαμπράκη έγινε στην Θεσσαλονίκη από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο του 1966, αλλά οι ποινές που επιβλήθηκαν ήταν επιεικώς αναντίστοιχες με το κατηγορητήριο και την ακροαματική διαδικασία. Η αγόρευση “καταπέλτης” του εξαίρετου εισαγγελέα Παύλου Δελαπόρτα κατέδειξε όλες τις πτυχές του δυσώδους παρακράτους και τις διασυνδέσεις του με την αστυνομία και το παλάτι. Δυστυχώς οι επιβληθείσες ποινές ήσαν ελαφρότατες , κυρίως επί των ηθικών αυτουργών, λόγω της μεροληπτικής εγκάθετης σύνθεσης του σώματος των ενόρκων.
Δεν είναι δε τυχαίο ότι παράλληλα με την δίκης της υπόθεσης Λαμπράκη, διεξαγόταν και η δίκη του ΑΣΠΙΔΑ, όπου αποδείχθηκε πλήρως η σκευωρία. Τι άλλο θα μπορούσε να περιμένει κανείς από ένα καθεστώς στο οποίο κυριαρχούσαν οι δυνάμεις που προετοίμαζαν την δικτατορία ;
Σήμερα το μήνυμα του αγώνα που διεξήγαγε ο Γρηγόρης Λαμπράκης παραμένει επίκαιρο, δεδομένου ότι οι εστίες πολέμου και τα πυρηνικά όπλα κυριαρχούν και η συγκυρία επιτάσσει την εγρήγορση και ενδυνάμωση της πάλης κατά των εξοπλισμών και των πολέμων.
BIO
Ο Γιάννης Ζήβας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1957. Σπούδασε στη Νομική Σχολή και εργάστηκε ως δικηγόρος. Είναι διπλωματούχος της αγγλικής, ρωσική;, ισπανικής, ιταλικής και βουλγαρικής γλώσσας. Έχει εργαστεί ως καθηγητής ρωσικών, ισπανικών και ιταλικών σε φροντιστήρια ξένων γλωσσών και μεταφράζει κείμενα δημοσιογραφικού περιεχομένου για εφημερίδες και περιοδικά. Αυτή την εποχή μεταφράζει από τα ρωσικά το έργο του Πιότρ Αλεξέγιεβιτς Κροπότκιν «Σημειώσεις ενός επαναστάτη».
