Ηλίας Καφάογλου, Ελληνική αυτοκίνηση 1900-1940

0
1825

 Οι σκονισμένες διαδρομές των πρώτων αυτοκινήτων στην Ελλάδα|

Το 1905 πραγματοποιήθηκε η πρώτη δοκιμαστική ασφαλτόστρωση σε δρόμο της Αθήνας και συγκεκριμένα στην οδό Αιόλου. Είχε προηγηθεί από το 1901 η χάραξη της Λεωφόρου Συγγρού, η οποία ύστερα από τρία χρόνια «αδιακόπου εργασίας» παρεδόθη «εις την κοινήν χρήσιν». Ακολούθησε η ασφαλτόστρωση της Σταδίου, της Ομόνοιας, της Αθηνάς και της Πανεπιστημίου. Στις σκονισμένες διαδρομές των τεσσάρων τροχών στην αυγή του 20ου αιώνα στην Ελλάδα, οι οδηγοί ήταν ελάχιστοι και το όνομα τους ταυτοποιούσε το όχημα με τον ….σαφέστατο προσδιορισμό «το αυτοκίνητο του Γιάννη». Στις ίδιες σκονισμένες διαδρομές των πρώτων αυτοκινήτων στη χώρα μας. θεατές ήταν το οι πάντες, που παρακολουθούσαν με κομμένη την ανάσα και συναισθήματα ανάμικτα, μεταξύ ενθουσιασμού, δισταγμού και καχυποψίας, την εισβολή του αιώνα των μεγάλων τεχνολογικών επιτευγμάτων, με αρχηγό της πομπής το θρυλικό ΙΧ.

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Η Πιπίτσα και η Λιλίκα τρελαίνονται για αυτοκίνητα

Όμως επρόκειτο να περάσουν αρκετά χρόνια μέχρι να γίνει το αυτοκίνητο κοινή συνείδηση και να ενταχθεί στην λαϊκή κουλτούρα. Την 1η Μαρτίου 1923 η εφημερίδα Καθημερινή μαζί με την είδηση για την υιοθέτηση του νέου γρηγοριανού ημερολογίου, επιφυλάσσει για τους αναγνώστες της ακόμη ένα συναρπαστικό πρωτοσέλιδο, την προσωπική εμπειρία –μαρτυρία συντάκτη της από την επιβίβαση του σε αυτοκίνητο: «Χθες, δια πρώτην φοράν εις την ζωήν μου, επέβην αυτοκινήτου. Καλέ τα’ είναι’ αυτό… Πριν ξεκινήσει εγουργούρισε στριγκά και δια μακρόν γκρρρρρ…. Και ολόκληρον το όχημα έκαμε επίσης γκρρρρρ… Αλλά και τα έντερα και ο στόμαχος και όλο μου το στήθος τα περιεχόμενα και ο σβέρκος μου και τα αυτιά μου και το κούτελο και όλο το νευρικό μου σύστημα έκαμαν γκρρρρρ…» Μετά από μια γλαφυρότατη περιγραφή για την περιπετειώδη διαδρομή ανάμεσα στους λάκκους, στις λακκούβες, τα χαντάκια και τις κοτρώνες, ο υπογράφων το κείμενο Μπράνιας, ξεσπά σε ασυγκράτητο ενθουσιασμό, σαν να μιλά για αποστολή της …NASA στο διάστημα: «Αλλά τι ηδονικόν αίσθημα αυτό το μεταξύ αμφιβολίας και τρόμου, μεταξύ πραγματικότητας και απείρου, αυτή η φρενήρης δολιχοδρομία μεταξύ γης και ουρανού. Είμαι πουλάκι , πετώ στον άνεμο, άγγελος εμπλόκαμος και ο αέρας έρχεται και με χαϊδεύει και με μπατσίζει και μου ανακατεύει τα μαλλιά και μου κάνει φτι-φιτ και μπαίνει παντού, ο ανιδέστατος και με γαργαλίζει…. Α, έτσι λοιπόν… Γι αυτό η Πιπίτσα, η Λιλίκα και η Μαρίκα τρελαίνονται για αυτοκίνητα…»

Την περιπετειώδη και γεμάτη …αναταράξεις διαδρομή του αυτοκινήτου στο πρώτο μισό του 20ου αιώνα στη χώρα μας, αφηγείται με συναρπαστικό, ευρηματικό και πολύπλευρο τρόπο ο Ηλίας Καφάογλου σε ένα έργο αναφοράς για την ιστορία του αυτοκινήτου στην Ελλάδα με τίτλο Ελληνική αυτοκίνηση 1900 -1940, εκδόσεις Ύψιλον. Καρπός πολυετούς έρευνας και μελέτης σε βιβλιοθήκες και αρχεία , αλλά και συνομιλιών – συνεντεύξεων με πολλούς από τους πρωταγωνιστές ή αφανείς ήρωες το χώρου της αυτοκίνησης, αυτός ο άνω των 600 σελίδων τόμος, που συνοδεύεται από πολυπληθείς βιβλιοαναφορικές παραπομπές, αποτελεί ένα από τα ελάχιστα τεκμηριωμένα έργα για το χώρο των τεσσάρων τροχών, που μπορεί να απευθυνθεί στο ευρύτερο κοινό.

Αυτοκίνητη Ιστορία

Η πρώιμη ιστορία του αυτοκινήτου στην Ελλάδα εντάσσεται στο παγκόσμιο τεχνολογικό και ιστορικό περιβάλλον, όταν στην Αμερική η γραμμή μαζικής παραγωγής αυτοκινήτων του Φορντ με το θρυλικό μοντέλο Τ, ανέτρεπε όλα τα δεδομένα. Η εξιστόρηση για τον ελλαδικό χώρο περιλαμβάνει τα αυτοκίνητα, τις εταιρείες, τις αυτοκινητοβιομηχανίες, «Άνθρωποι, δρόμοι οχήματα, αγώνες» είναι ο διευκρινιστικός υπότιτλος.

Συγγραφέας και δημοσιογράφος ο Ηλίας Καφάογλου, γνωστός στο χώρο του αυτοκινήτου από τη συνεργασία του με το ιστορικό περιοδικό 4 Τροχοί, μέχρι το σημερινό CarandDrive αλλά και συνεργάτης ερευνητής στο ΕΜΠ στο μεταπτυχιακό σεμινάριο Ιστορίας και Φιλοσοφίας των Επιστημών και της Τεχνολογίας, υλοποιεί με την μελέτη του αυτή έναν πραγματικά συγγραφικό άθλο. Αφού εκτός από τα οχήματα και τους δρόμους, μας ξεναγεί και στις «διαδρομές». Δηλαδή, στο ελληνικό κοινωνικό, πολιτισμικό και πολιτιστικό τοπίο των αρχών του 20ου αιώνα, με τους ανθρώπους, τις συνήθειες τους, τον τρόπο ζωής τους και τα ιστορικά γεγονότα της περιόδου, ζωντανεύει με τον πιο ανάγλυφο και αριστοτεχνικό τρόπο, κάτι που υπερβαίνει κατά πολύ μια εξειδικευμένη ιστορία αυτοκινήτου και χαρίζει στον αναγνώστη το συνθετικό πανόραμα μιας ολόκληρης εποχής.

Μια εκδρομή με το «θεριό» στο Μαρούσι δια χειρός Γιώργου Σεφέρη

palaioxori-auto-0909Μιας εποχής που, στα μέσα της δεκαετίας του 1920, οι Αθηναίοι πήγαιναν στον ιππόδρομο, στο φαληρικό δέλτα, στο θέατρο και παρακολουθούσαν τα πρώτα καλλιστεία, ενώ ο αριθμός των εισαχθέντων αυτοκινήτων στην Ελλάδα περιοριζόταν στον αριθμό των 27 (!) αυτοκινήτων το 1923 για να αυξηθεί στα 192 οχήματα το 1926…. Αυθεντικός κοσμοπολίτης και με ευρωπαϊκές αναφορές ο Ανδρέας Εμπειρίκος υπήρξε από τους πρώτους μοτοσικλετιστές στην Ελλάδα, ενώ ο Οδυσσέας Ελύτης απολάμβανε την ελληνική ύπαιθρο ως συνεπιβάτης σε αυτοκίνητα φίλων, μέχρι την ώρα που πήρε και ο ίδιος δίπλωμα οδήγησης. Αποκαλυπτική εικόνα για την Αθήνα της εποχής (1926) δίνει ο Γιώργος Σεφέρης σε κείμενο του που αφηγείται μια εκδρομή με το «θεριό» στο Μαρούσι, ο σταθμός του οποίου ήταν γεμάτος γαϊδούρια (!) , ενώ στην επιστροφή η παρέα ανέβηκε σε ένα μικρό φορτηγό Ford που το είχαν κάνει λεωφορείο και ο Σεφέρης αφηγείται με την εξαίσια γνώριμη γλώσσα του: «Χοροπηδήματα στο αλαφρύ όχημα. Κάτω από τα δύο νυσταγμένα ηλεχτρικά, οι ταξιδιώτες, ριγμένοι ανάκατα σαν πολτός που τον αναταράζουν μέσα σε γυάλινο δοχείο.» Στις σελίδες του βιβλίου ανακαλύπτει κανείς και πολλά ιστορικά διαμάντια, Τέτοιου είδους ιστορικό θησαύρισμα είναι η αναφορά στην μακάβρια αυτοκινητοπομπή που θα οδηγούσε στην αγχόνη δύο ανώτερους αξιωματικούς του στρατού στις 26 Νοεμβρίου 1925 «καταδικασθέντες επί πλαστογραφίαις, απάταις, εξαφανίσεις δημοσίων εγγράφων» επί κυβερνήσεως Πάγκαλου, ένα γεγονός που παρακολούθησε ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης.

Ο ρόλος του αυτοκινήτου και οι επιδράσεις που είχε γενικότερα η επανάσταση στο χώρο των μεταφορών, σε συνθήκες ειρήνης και πολέμου, παρουσιάζεται με τον πιο διαφωτιστικό τρόπο. Από τους Βαλκανικούς πολέμους μέχρι την Μικρασιατική Καταστροφή και ο ρόλος της πολεμικής βιομηχανίας στη διάδοση της αυτοκίνησης και το αντίστροφο. Ο ρόλος του αυτοκινήτου στην ανάπτυξη της οικονομίας και ευρύτερα της κοινωνικής ζωής. Καθώς ξεφυλλίζει κανείς τη μελέτη του Ηλία Καφάογλου συνειδητοποιεί ότι το αυτοκίνητο γίνεται στην ουσία το «όχημα» για να γραφτεί μια πολυεπίπεδη ιστορία του πρώτου μισού του 20ου αιώνα στην Ελλάδα.

info@bookbar.gr

 

INFO

elliniki_autokinisi_cover_4059Ελληνική αυτοκίνηση 1900 – 1940

Ηλίας Καφάογλου

Εκδόσεις Ύψιλον 2013

Σελ. 612, Τιμή € 22,00