Μυθιστορηματικό κολάζ του 20ου αιώνα|
Η ζωή και ο θάνατος. Ο θάνατος και ξανά η ζωή. Εναλλάξ. Η «εκ των υστέρων γνώση»
που είναι «κάτι το εκπληκτικό», και την οποία αν είχαμε από την αρχή, μπορεί να είχε μεταβάλει τον ρου της ιστορίας, της προσωπικής μας, και ίσως της παγκόσμιας. Το νέο μυθιστόρημα της Kate Atkinson με τίτλο Ζωή μετά τη ζωή (Εκδόσεις Μεταίχμιο), είναι αναμφισβήτητα ένα από τα ωραιότερα που έχουμε διαβάσει: ένα ευφυές, αριστουργηματικό ανάγνωσμα τόσο στην σύλληψη όσο και στην γραφή του, με έναν τρόπο προσέγγισης της ανθρώπινης ζωής εξαιρετικά πρωτότυπο, και μια πλοκή που μας διεγείρει την περιέργεια να το διαβάσουμε εμφορούμενοι από την ίδια δυναμική από την οποία εμφορείται και η συγγραφέας.
Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη
Θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλά πράγματα γι’ αυτό το μοναδικό, πολυεπίπεδο βιβλίο. Τα άκρως προσεκτικά δομημένα κεφάλαια διατηρούν την έκπληξή μας μέχρι το τέλος, και ο χρόνος «είναι σαν παλίμψηστο»: Έτσι το ονομάζει η ίδια η συγγραφέας δια στόματος της κυριότερης ηρωίδας της, Ούρσουλας. Οι τελευταίες σελίδες μάλιστα, περιλαμβάνουν μια αισιόδοξη πρόποση: «Στο μέλλον».
Ολόκληρο το βιβλίο είναι φωτεινό και γλυκό, παρά τις ζοφερές περιγραφές κυρίως των βομβαρδισμών του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη, τις οποίες εμπεριέχει. Η Κέιτ Άτκινσον είναι πολύ παραστατική, συγκινητική και καίρια στην περιγραφή των λεπτομερειών της, χωρίς να γίνεται ούτε υπερβολική, ούτε γλυκερή.
Ξεκινώντας με την υποθετική δολοφονία του Χίτλερ στα 1930 από την πραγματικά ξεχωριστή πρωταγωνίστρια του βιβλίου Ούρσουλα Τοντ, η συγγραφέας αποδύεται σε ένα συναρπαστικό παιχνίδι με τον χρόνο, με επίκεντρο την ζωή της Ούρσουλας, και παγκόσμιες αναφορές. Οι διαρκείς ανατροπές, ξεκινούν από τον παραστατικό θάνατο της ηρωίδας ως νεογέννητο, και την επανάληψη της γέννησής της. Η Ούρσουλα όμως πεθαίνει και ξαναγεννιέται πολλές φορές. Διατρέχει έτσι, τόσο η ίδια όσο και η πολυπρόσωπη οικογένειά της στην Αγγλία, με συγκλονιστικό τρόπο, τα σημαντικότερα γεγονότα του 20ού αιώνα, από την εφεύρεση του αυτοκινήτου και του ηλεκτρισμού, τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την ισπανική γρίπη του 1918, μέχρι τον Β’ Παγκόσμιο, και τον Πόλεμο των Έξι Ημερών στο Ισραήλ το 1967.
Λόγος των επαναλαμβανόμενων γεννήσεών της: Η υπόθεση ότι θα μπορούσε, την επόμενη φορά, να διορθώσει τα λάθη της, και να ζήσει μια καλύτερη ζωή. Και ίσως, με την ενσυναίσθηση της παγκόσμιας πορείας της ιστορίας, να την αλλάξει. Μέσω του αδελφού της Ούρσουλα, Τέντι, η συγγραφέας στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου επιστέφει αυτή την μοναδική πορεία της ηρωίδας της, με το μεγάλο, φιλοσοφικό ερώτημα: «Αν είχαμε την δυνατότητα να δοκιμάζουμε ξανά και ξανά, μέχρι να τα κάνουμε όλα σωστά; Δεν θα ήταν καταπληκτικό αυτό;» (Σελ. 484).
Κατά τη διάρκεια της ταραχώδους ζωής της, η Ούρσουλα είναι ένα άτομο προικισμένο με διαίσθηση. Η μικρή οικονόμος της οικογένειας Τοντ, Μπρίτζετ, πιστεύει πως η Ούρσουλα έχει «το χάρισμα». Αρκετές φορές η ηρωίδα μας προσπαθεί ν’ αποφύγει τον θάνατο έχοντας κακά προαισθήματα, ενώ η συγγραφέας βάζει επανειλημμένως στο στόμα της τις προθέσεις που έχει η ίδια για την Ούρσουλα, και το φιλοσοφικό ερώτημα που έχει για την ζωή. Η ικανότητα της συγγραφέως μάλιστα να επαναλαμβάνει την ζωή της κύριας ηρωίδας της αέναα διορθώνοντάς την, γίνεται εργαλείο στα χέρια του ψυχιάτρου τον οποίο η Ούρσουλα επισκέπτεται, για να μάθει τι της συμβαίνει: «Δεν πέθαινε και ξαναγεννιόταν στ’ αλήθεια, απλώς νόμιζε ότι συνέβαινε αυτό», της λέει αυτός στην σελ. 153.
Τα συναισθήματα που δοκιμάζει η Ούρσουλα στους διάφορους προσωπικούς σταθμούς της ζωής της είναι συνταρακτικά, αλλά η ‘στερνή μου γνώση’ της Άτκινσον επεκτείνεται στο σύνολο της ανθρωπότητας με την υπόδειξη των ζοφερότερων γεγονότων που έγραψαν την ιστορία της στον 20ο αιώνα: της ανόδου του Χίτλερ κατά τον Μεσοπόλεμο στην Γερμανία, του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, και της ήττας του Ναζισμού. Λεπτομερείς αναφορές με ιδιαίτερη ευαισθησία γίνονται ακόμη και σε γεγονότα που σπάνια έχουν εξεταστεί, όπως ο βομβαρδισμός του Βερολίνου το 1945, ενώ η μεσοπολεμική προσέγγιση της ναζιστικής Γερμανίας, και η γνωριμία μας με τον Χίτλερ και την ερωμένη του Εύα Μπράουν σε καθαρά προσωπικό επίπεδο, καθώς και άλλων ηγετικών στελεχών των Ναζί, «όλων με φιδίσια χαμόγελα στα λεπτά τους χείλη», (σελ. 385), μας προκαλεί ανατριχίλα. Ο «μαύρος όγκος», που θα επιχειρήσει «τον θάνατο της Ευρώπης» είναι εκεί, και η Ούρσουλα θα επιχειρήσει να τον δολοφονήσει εκ των προτέρων, επιθυμώντας τόσο πολύ να αλλάξει την ιστορία της Γηραιάς Ηπείρου…
INFO
Ζωή μετά τη ζωή
Kate Atkinson
Μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά
Εκδόσεις Μεταίχμιο 2013
Σελ. 572, Τιμή € 18,80
ΒΙΟ
Από τις πιο σημαντικές σύγχρονες πεζογράφους, η βρετανίδα Κέιτ Άτκινσον (Kate Atkinson) γεννήθηκε το 1951 στο Γιορκ. Σπούδασε αγγλική λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο του Νταντί. Για το πρώτο της μυθιστόρημα, ‘Στα παρασκήνια του μουσείου’, τιμήθηκε με το βραβείο Whitbread το 1995. Το 1998 η Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ της απένειμε το βραβείο Ε. Μ. Φόρστερ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία της ‘Το ανθρώπινο κροκέ’, ‘Ψέματα και μυστικά’ και ‘Μια καλή πράξη’. Για το μυθιστόρημά της ‘Ζωή μετά τη ζωή’ ήταν υποψήφια στη βραχεία λίστα για το Women’s Prize for Literature.
