Στρατής Χαβιαράς: «Ο συγγραφέας καλείται να κάνει τα αδύνατα δυνατά»

0
2344

«Η Άχνα είναι έργο- αντίδωρο στον τόπο που πρωτοείδα το φως και το σκοτάδι»|

ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΑ|

xaviaras-polinaΟ Στρατής Χαβιαράς ανήκει στους πιο πολυσυζητημένους Έλληνες λογοτέχνες. Από το 1967 ως το 2000 έζησε στις ΗΠΑ όπου διακρίθηκε ως μυθιστοριογράφος στην αγγλική (When the Tree Sings, The Heroic Age και The Telling), με θέματα όπως η Γερμανική Κατοχή και ο Εμφύλιος στην Ελλάδα. Υπήρξε ένα παιδί που ενώ δυσκολευόταν να διαβάσει και να γράψει, προκαλούσε πάντα τις δυνάμεις του. Ανέλαβε σημαντικές θέσεις στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, παρόλο που ως τα 32 δούλευε ως οικοδόμος. Άνθρωπος των υπερβάσεων και των ανατροπών, πάντα αισιόδοξος και δυνατός, ο Χαβιαράς δίδαξε στις ΗΠΑ και στην Ελλάδα τα εργαλεία και το ήθος του συγγραφέα. Τον γνώρισα στο ΕΚΕΒΙ όπου πρώτος εφήρμοσε τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής και με κέρδισε ως προσωπικότητα. Με αφορμή λοιπόν την Άχνα (εκδόσεις Κέδρος, 2014), το πρώτο του μυθιστόρημα απευθείας γραμμένο στα ελληνικά, συνομιλήσαμε για την επιστροφή στη μητρική γλώσσα, τη γραφή γενικότερα αλλά και τη ζωή. Απολαυστικός και επίκαιρος μας κερδίζει με την οξυδέρκεια του σε κάθε του λέξη.

Συνέντευξη στην Πωλίνα Γουρδέα

Πώς είναι να επιστρέφει κανείς στη μητρική του γλώσσα μέσω της γραφής;

Πιο δύσκολο απ’ ότι να επιστρέφει κανείς στη γη που τον γέννησε. Γενικά, τη μητρική μου γλώσσα τη συνειδητοποίησα σε βάθος στα χρόνια που είχα πάψει να την ακούω, να τη μιλάω και να τη γράφω, αλλά η ένταξη μέσα μου των «στοχαστικών προσαρμογών» που συνέβησαν τον περασμένο μισό αιώνα, τόσο στον προφορικό όσο και τον γραπτό λόγο (χάρις εν μέρει στην οικονομία πριν απ’ την κατάρρευση της, την παιδεία, την τηλεπικοινωνία και γενικότερα την ηλεκτρονική επανάσταση), υπήρξε το πιο επίμονο πρόβλημα. Εννοώ ιδιαίτερα τα λόγια εκείνα στοιχεία που φουσκώνουν τη γλώσσα μας σαν ενισχυτικά μαξιλαράκια σε σουτιέν.

Η Άχνα είναι ένα ποιητικό μυθιστόρημα. Σε ποιο κοινό απευθύνεστε μέσω αυτού του βιβλίου;

Δεν μου πάει ο όρος «ποιητικό»· είναι πολύ γενικός και σχετικά φθαρμένος. Στην Άχνα, για να αναδείξω τις θεματικές ιδιαιτερότητες της, χρειάστηκε να επινοήσω διαφορετικές οικονομίες ή αφηγηματικές ταχύτητες και άλλους τρόπους που αναζωογονούν αδρανή σχήματα λόγου. Σε τι κοινό απευθύνομαι; Σ’ ένα απαιτητικό κοινό σίγουρα, τουλάχιστον όσο απαιτητικό είναι και το μικρό αυτό έργο-αντίδωρο στον τόπο που πρωτοείδα το φως και το σκοτάδι. Ο χρόνος θα δείξει αν η Άχνα μου έχει να πει κάτι καινούργιο για το πώς η τέχνη της αφήγησης ανοίγει τα μάτια του αφηγητή πριν ανοίξει τα μάτια του αναγνώστη, αφού η φωνή σε δεύτερο πρόσωπο αποτείνεται και στους δυο. Όσο για το αν ο αναγνώστης ταυτίζεται ή όχι με τον αφηγητή, εξαρτάται νομίζω από τις ικανότητες και των δυο.

Τι σας οδήγησε στη γραφή στη ζωή σας;

Καλύτερα, “τι οδήγησε τη ζωή σας στη γραφή”: οι περιπέτειες και οι εμπειρίες της που ούτε μνημονεύονται ούτε εξορκίζονται με φωτογραφική απεικόνιση, αλλά απαιτούν το μέσα έξω, την πέτρα πίσω απ’ το επίχρισμα, το σπίτι πίσω από τον τοίχο, το πρόσωπο πίσω απ’ το προσωπείο, τα αδύνατα δυνατά.

Μικρός, έφτιαχνα φιγούρες από χαρτόνι κι έπαιζα θέατρο σκιών με ιστορίες που επινοούσα στη στιγμή. Όταν η μητέρα μου επέστρεψε απ’ το στρατόπεδο συγκέντρωσης στη Γερμανία, ήμουν 12 χρόνων και μόλις είχα πάρει το απολυτήριο του Δημοτικού με 5. Η μητέρα μου εξαφάνισε τις φιγούρες και τα υπόλοιπα σύνεργα του θεάτρου μου, κι έτσι άρχισα να γράφω ιστορίες αντί να τις παίζω στο πανί. Για αρκετά χρόνια, η συχωρεμένη εξαφάνιζε και τα γραπτά μου όπου τα ‘βρισκε, αλλά η γραφή ξαναγράφεται, κι όσο επιμένει κανείς, τόσο πιο απτόητη γίνεται.

Υπήρξατε υπεύθυνος στο ΕΚΕΒΙ για το Εργαστήρι του Βιβλίου. Σήμερα γίνονται παντού σεμινάρια συγγραφής. Ποια είναι η γνώμη σας για το επίπεδο διδασκαλίας και τις πιθανότητες που έχει κάποιος επίδοξος συγγραφέας να μάθει να γράφει καλύτερα μέσα από τα σεμινάρια και να βγάλει βιβλίο;

Νομίζω ότι εξαρτάται τόσο από τον συγγραφέα-δάσκαλο, όσο κι απ’ τον επίδοξο συγγραφέα. Αν ο πρώτος ξέρει τι κάνει και ο δεύτερος έχει ταλέντο, η επένδυση χρόνου και προσπάθειας στο εργαστήρι μπορεί, μαζί με την ανάγνωση των καλύτερων βιβλίων, να δέσει καρπό.

Μπορεί να διδαχτεί η τέχνη της γραφής;

Μπορούν να διδαχτούν ο χειρισμός των εργαλείων και οι πρακτικές ανάγκες του γραπτού λόγου – όσο αποτελεσματικά διδάσκεται η ζωγραφική ή η γλυπτική στις σχολές καλών τεχνών.

Πώς βλέπετε τη λογοτεχνία σήμερα στην Ελλάδα; Αντανακλά την εποχή μας;

Θεματικά, την αντανακλά με το παραπάνω. Τεχνικά, αντανακλά κυρίως δυτικούς και κατ’ εξοχήν αγγλόφωνους προσανατολισμούς.

Διαβάζετε νέους συγγραφείς; Ποιους ξεχωρίζετε;

Μάρτυ Λάμπρου, Νίκο Μάντη, Χρήστο Οικονόμου, Γιάννη Παλαβό, Δημοσθένη Παπαμάρκο, Μαριλένα Παπαιωάννου, Κωνσταντίνο Τζαμιώτη, Γιάννη Τσίρμπα…

Ποιο είναι το βασικό στοιχείο που πρέπει να διαθέτει ένας επίδοξος συγγραφέας;

Αν ήταν μόνο ένα, θα το διέθεταν πολλοί. Θα έλεγα, τουλάχιστον τέσσερα τέτοια στοιχεία: Παρατηρητικότητα, φαντασία, ειλικρίνεια, χρόνο.

Η συχνότητα με την οποία βγάζει κανείς ένα βιβλίο αποτελεί τροχοπέδη στην ποιότητα και την ουσία της γραφής του εκάστοτε συγγραφέα;

Χμ. Όπως στην ποιότητα, φυσικό είναι ο ένας συγγραφέας να έχει διαφορετική ετοιμότητα απ’ τον άλλο και στη συχνότητα. Αλλά ναι, το γεγονός ότι 90% των συγγραφέων ολοκληρώνουν καινούργιο βιβλίο κάθε δυο χρόνια ανελλιπώς, μοιάζει να ανατρέπει αυτόν τον κανόνα. Τι να πω; Καταφεύγω στην Άχνα και την πεποίθηση της πως ο συγγραφέας καλείται ανά πάσα στιγμή να κάνει τα αδύνατα δυνατά.

Η λογοτεχνία δεν αποτελεί πληροφορία, αλλά εμπειρία. Σε μια εποχή όπου οι μονολεκτικές κρίσεις του like ή του unlike αποτελούν έμβλημα, σε ποιο βαθμό θεωρείτε ότι επηρεάζουν την πνευματικότητα, αλλά και τη σωματικότητα των ανθρώπων;

Η απάντηση μου περιττεύει. Το ρητό «Νους υγιής εν σώματι υγιεί» τα λέει όλα.

Τι διαβάζετε αυτόν τον καιρό;

Μιχάλη Γκανά, Ποιήματα 1978-2012 (Μελάνι), Δημήτρη Κοσμόπουλου, Κατόπιν εορτής (Ερατώ), Τατιάνας Αβέρωφ, Δέκα ζωές σε μία (Μεταίχμιο), Μαρίας Μήτσορα, Από τη μέση και κάτω (Πατάκης), Μισέλ Φουκό, Ο ωραίος κίνδυνος (Άγρα).

Πείτε μας έναν στίχο που θυμάστε πάντα.

Δυο στίχους: «Σκυλοκοίτες και νεκρόσιτοι κι ερεβομανείς / κοπροκρατούν το μέλλον». Οδυσσέας Ελύτης.

Κι έναν πιο πρόσφατο: «Η μαρτυρία έχει ανάγκη από μιαν άλλη μαρτυρία». Βασίλης Κουγέας.

info@bookbar.gr

INFO

xaviaras-polina02Άχνα

Στρατής Χαβιαράς

Κέδρος 2014

Σελ. 240, Τιμή € 12,50

 

 

 

 

 

Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου

– Μάθε, αυτά που αντικρίζεις προϋπάρχουν στα μάτια σου αλλιώς πώς θα τα αναγνωρίσεις.
– Μάθε όχι μέτρημα αλλά μέτρο και θα δεις ότι τα βάρη τα μεγέθη κι οι συχνότητες θα μάθουν κι εκείνα.
– Μάθε, χωρίς χώμα πηλός δε γίνεται κι αν γίνεται δεν ψήνεται. Χώμα χωρίς νερό… κουρνιαχτός. Μάθε, χωρίς το όνειρο πλάση δεν πλάθεται, δέντρο δεν ξεμυτίζει, κι αν ξεμυτίσει, δεν ανθίζει, ούτε καρπίζει – το έμαθα να λες.
– Κάνε λοιπόν κουράγιο ως εκεί που μπορείς και λίγο ακόμα. Αν δεν αντέξεις λίγο ακόμα, πώς θα φτάσεις ως εκεί που μπορείς.

Ποια είναι η Άχνα;
Γιατί ο ψευδώνυμος Νίκος αναζητεί την ταυτότητά του ακολουθώντας τα χνάρια της ενώ εκείνη, αλλάζοντας αμφιέσεις και ρόλους, τον ξεναγεί στα “πιο βαθιά σκάμματα”;

Μια ερωτική περιπέτεια μύησης στη ζωή και την τέχνη από τον συγγραφέα τον οποίο οι New York Times επαίνεσαν για την “επιβλητική λυρική φωνή, το αφηγηματικό ταλέντο και τη συναισθηματική απήχηση” της γραφής του.

ΤΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΩΣΗΣ

Τα ονόματα των νικητών

Νικήτας Μιλιώρης, Αττική

Εύη Τουαντζόγλου, Θεσσαλονίκη

 

ΠΩΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Άχνα, Στρατής Χαβιαράς, Εκδόσεις Κέδρος 2014

Εγγραφείτε δωρεάν στο Newsletter
Όνομα*: email*:

 

  • Συμπληρώστε την παρακάτω φόρμα και πατήστε  «Αποστολή»
  • Ο Διαγωνισμός ισχύει μέχρι 9 Φεβρουαρίου 2015
  • Αν είστε κάτοικος εκτός Αθηνών, γράψτε και την ταχυδρομική σας διεύθυνση για να σας σταλεί και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας.

[gravityform id=”4″ name=”Φόρμα Συμμετοχής”] 

  • Μετά τη λήξη του διαγωνισμού τα ονόματα των νικητών θα αναρτηθούν στο Book Bar.
  • Οι τυχεροί θα παραλάβουν το αντίτυπο τους από τις Βιβλιοπωλείο  των εκδόσεων Κέδρος,  Γενναδίου 3, Αθήνα, τηλ: 2103802007, Δε-Πα 8:00-4:00, Σα 8:00-2:30
  • Δύο  τυχεροί θα πάρουν από ένα αντίτυπο του βιβλίου.

Καλή τύχη!!!!

  • Δεν μπορεί να γίνει αποστολή στο εξωτερικό.
  • Παρακαλούμε να συμπληρώνετε τα στοιχεία σας (όνομα –διεύθυνση) με ελληνικούς χαρακτήρες για να αποφεύγονται τα λάθη.