‘Ένα καπλάνι μισού αιώνα και ένας …έφηβος παππούς
Φόρος τιμής, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου
στα βιβλία της Άλκης Ζέη, που έχουν σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στο λογοτεχνικό βιβλίο για παιδιά στην Ελλάδα. Καθώς το κλασσικό της βιβλίο «Το καπλάνι της βιτρίνας», ένα βιβλίο που έχει σφραγίσει μέχρι στιγμής τρείς γενιές αναγνωστών, συμπληρώνει αισίως του χρόνου τα …50 του χρόνια, τα βιβλία της Άλκης Ζέη συνεχίζουν να αγαπιούνται από μικρούς και μεγάλους, για τη φρεσκάδα, τη ζωντάνια, τον ανεπιτήδευτο αυθορμητισμό, την ανθρωπιά και το χιούμορ τους.
Της Αγγελικής Βουλουμάνου
Το καινοτόμο και πρωτοποριακό έργο της έχει γαλουχήσει τις νεότερες γενιές, ειδικότερα από τη μεταπολίτευση και μετά, μιλώντας με ελκυστικό τρόπο για αξίες και ιδανικά και θίγοντας ιστορικοκοινωνικά θέματα που σε προηγούμενες εποχές θεωρούνταν ακατάλληλα για παιδιά. Το ρηξικέλευθο στα έργα της, από «Το καπλάνι της βιτρίνας» μέχρι τον «Ψεύτη παππού», είναι το γεγονός ότι σκιαγραφούν το προφίλ του συνειδητοποιημένου πολίτη και αναδεικνύουν την έννοια του διαρκούς αγώνα για την ελευθερία και το δίκιο. Οι ήρωες τους, ενήλικες και παιδιά, είναι καθημερινοί συνηθισμένοι άνθρωποι, που χαρακτηρίζονται από μαχητικότητα, αλτρουισμό και υπεραμύνονται για το κοινό καλό παραμερίζοντας εγωισμούς και ατομικές επιδιώξεις. Αυτό είναι ίσως και το σημαντικότερο στοιχείο που κάνει τα βιβλία της διαχρονικά και οικουμενικά. Είναι ακριβώς η θεώρησή τους στα γεγονότα και την ανθρώπινη ύπαρξη με τέτοια ακεραιότητα, αντικειμενική λογική και αλήθεια, που υπερβαίνει τα χωροχρονικά όρια ενός τόπου και μιας εποχής. Μέσα σ’ ένα εκδοτικό τοπίο που αντιμετωπίζει το βιβλίο πια περισσότερο σαν προϊόν με στόχο την κερδοφορία, τα έργα της Άλκης Ζέη παραμένουν φορείς ιδεών και διακρίνονται για τον λογοτεχνικό τους πλούτο και την διαχρονική αξία τους.
Το καπλάνι της βιτρίνας, Θεμέλιο 1963, Κέδρος 1974 – 2010, Μεταίχμιο 2011
Kοντεύει να συμπληρώσει 50 χρόνια από τότε που πρωτοκυκλοφόρησε κι έχει μεταφραστεί σε 35 διαφορετικές γλώσσες. Εξακολουθεί ακόμα σήμερα να γοητεύει το αναγνωστικό κοινό, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.
Δυο μικρά κορίτσια που ζουν σ’ ένα νησί του Αιγαίου το 1936 κι αντί για παραμύθια ακούν από τον παππού τους ιστορίες από την ελληνική μυθολογία, είναι οι ηρωίδες του βιβλίου. Η δικτατορία του Μεταξά τις φέρνει αντιμέτωπες με πρωτόγνωρες εμπειρίες και τις κάνει να προβληματιστούν πάνω σε θεμελιώδη ζητήματα αυτοδιάθεσης και ανθρώπινης αξιοπρέπειας. Το καπλάνι της βιτρίνας τις οδηγεί σε περιπετειώδη μονοπάτια απ’ όπου βγαίνουν γνωστικότερες.
Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου, Κέδρος 1971 – 2010, Μεταίχμιο 2012
Είναι το εμβληματικό βιβλίο αναφορά στην περίοδο της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα. Ο δεκάχρονος ήρωας Πέτρος διανύει μια πορεία ωρίμανσης, από την κήρυξη του πολέμου έως την απελευθέρωση κι από την αθωότητα της παιδικής ηλικίας στη σκληράδα της πείνας και του θανάτου, κάνοντας έναν προσωπικό αγώνα αντίστασης σε ό,τι σκοτώνει τη χαρά, την ευτυχία και την ελπίδα. Τα αποτρόπαια συμβάντα του πολέμου και της ξένης κατοχής αποκτούν παραμυθική διάσταση με την πένα της Άλκης Ζέη και απαλύνονται μέσα από τη ματιά του μικρού πρωταγωνιστή. Οι σημερινοί μικροί αναγνώστες γνωρίζουν την τραγική περίοδο που έζησε ο ελληνικός λαός στα χρόνια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου χωρίς να τραυματιστούν.
Ο ψεύτης παππούς, Κέδρος 2007, Pathos publishing 2009 (audio book)
Το πιο πρόσφατο βιβλίο της Άλκης Ζέη για νεαρούς αναγνώστες, χωρίς να αποκλείονται και οι μεγαλύτεροι αφού προτείνεται για ηλικίες από 11 έως 111 ετών.
Για ενάμισυ χρόνο από την κυκλοφορία του παρέμεινε στις πρώτες θέσεις των ευπωλήτων. Ένας ξεχωριστός παππούς κι ένας δεκάχρονος εγγονός, ο Αντώνης. Ο παππούς, συνταξιούχος ηθοποιός, γύρω στα ογδόντα, πληθωρικός σε συναισθήματα, γνώσεις και εμπειρίες και με ιδιαίτερες συνήθειες, εξάπτει τη φαντασία του εγγονού του με τις ιστορίες που του διηγείται από τη ζωή του. Όλα αυτά του Αντώνη του φαίνονται τόσο υπερβολικά και απίστευτα που αναρωτιέται αν είναι αλήθεια ή ψέματα. Γνωρίζοντας όλο και περισσότερο τον παππού του μέσα από τις αφηγήσεις του και τη συμπεριφορά του, ο Αντώνης βαδίζει σ’ ένα δρόμο αυτογνωσίας καταλήγοντας να γίνει θαυμαστής του, όχι μόνο εξαιτίας της φυσικής τους σχέσης, αλλά γιατί ο παππούς αποτελεί αξιοθαύμαστο πρότυπο. Μια τρυφερή σχέση παππού και εγγονού με φόντο τη σύγχρονη πραγματικότητα, όπου μέσα από τα γεγονότα αναδεικνύεται η προσπάθεια του αγοριού να κατανοήσει τον παππού και να τον κάνει να νιώθει περήφανος για κείνον.
