Social Media και λογοτεχνία

0
1824

Πώς το Twitter έχει επηρεάσει τον ρόλο της λογοτεχνικής κριτικής|

Ένα “Like” δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κριτική|

  Ο λόγος πάλι για την σύγχρονη τεχνολογία,

και για τους ανέμους (ενίοτε και τυφώνες) αλλαγής που φέρνει παντού. Στην περίπτωσή μας στον λογοτεχνικό λόγο και την κριτική του, καθώς το σημερινό μέλλον σύντομα θα γίνει παρόν, και οι απόγονοί μας δεν θα έχουν το μέτρο σύγκρισης που διαθέτουμε εμείς σήμερα: Εκατόν σαράντα χαρακτήρες στο Twitter, ή ένα αναλυτικό κείμενο; Ή μήπως θα πρέπει να έχουμε και τα δύο, χωρίς ποτέ το ένα να καταργήσει το άλλο; Διότι περίπτωση να… εξαλειφθεί το Twitter, δεν υπάρχει. Αυτό που πρέπει να προσπαθήσουμε, είναι να μην σταματήσει να υπάρχει η (εκτεταμένη σε λόγο) λογοτεχνική κριτική. Τι ακριβώς σχέση έχουν αυτά τα δύο; Και πώς το πρώτο επηρεάζει το δεύτερο;

  Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη

 Το σχετικό κρίσιμο ερώτημα υπέβαλε, στα πλαίσια σχετικής έρευνάς της, η αμερικανική εφημερίδα International New York Times στον Adam Kirsch, Αμερικανό δημοσιογράφο και συγγραφέα, ο οποίος το 2010 τιμήθηκε με το Βραβείο Λογοτεχνικής Κριτικής Roger Shattuck (the Roger Shattuck Prize for Criticism), κι έλαβε μερικές εξαιρετικά ενδιαφέρουσες απαντήσεις.

 Ο θρίαμβος του αθώου εγωκεντρισμού και της κοινοτοπίας

 Ο Kirsch συνέκρινε το παρελθόν με το παρόν, και δήλωσε πως μια από τις αγαπημένες του ενασχολήσεις στο Twitter, είναι να διαβάζει τις σκέψεις ενός ανθρώπου που έχει πεθάνει εδώ και 300 χρόνια. Χάρη στις προσπάθειες του Phil Gyford, ενός ειδήμονα της τεχνολογίας που βρίσκεται εγκατεστημένος στο Λονδίνο, ο Kirsch μπόρεσε να διαβάζει αποσπάσματα από το ημερολόγιο του Σάμιουελ Πέπις, ενός Εγγλέζου του 17ου αιώνα, του οποίου οι παρατηρήσεις γύρω από την καριέρα του και την οικογενειακή του ζωή «είναι συναρπαστικές μέσα στην απόλυτη κοινοτοπία τους». Μας προσφέρουν και την υπενθύμιση ότι «παρά την υπεροπτική αναταραχή της ψηφιακής εποχής, δεν διαφέρουμε πολύ από τους προγόνους μας. Όπως αυτοί έτσι κι εμείς, κατατρυχόμαστε από την ιδέα της οικογένειας και της καριέρας, των χρημάτων και της ηδονής».

 Ο Πέπις, κατά τον Kirsch, θα ήταν τακτικός χρήστης του Twitter. Οι σημειώσεις του, διακρίνονται ακριβώς από το αθώο εκείνο είδος εγωκεντρισμού, που γεμίζει την τροφοδοσία με ειδήσεις του τι έφαγαν οι άνθρωποι χθες βράδυ, ή πώς αισθάνονταν σήμερα το πρωί. Αλλά τι θα έκαναν μ’ αυτή την εφεύρεση της νέας τεχνολογίας οι λογοτεχνικοί συγγραφείς περασμένων εποχών; Πώς θ’ αντιδρούσαν στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, «ο οποίος οικοδομεί κοινότητες ακριβώς όπως τροφοδοτεί και το ανθρώπινο εγώ;»

 Τσαρλς Ντίκενς και Όσκαρ Ουάιλντ θα ..ενέδιδαν στο Twitter

tweeturer-198 Ο Τσαρλς Ντίκενς, εκτιμά ο Kirsch, εξέδιδε περιοδικά και περιόδευε λαμβάνοντας μέρος σε αναγνώσεις λογοτεχνικών κειμένων, επιπλέον από την ενασχόλησή του με την συγγραφή μυθιστορημάτων, οπότε σίγουρα θα πλησίαζε το Twitter – το οποίο θα αποτελούσε ένα ακόμη μέσο βελτίωσης της προσωπικής του απόδοσης, κι έναν ακόμη τρόπο για να εμβαπτισθεί στην αγάπη του ακροατηρίου του. Το ίδιο και ο Όσκαρ Ουάιλντ, πολλά από τα καλύτερα λογοτεχνικά αποσπάσματα του οποίου χωρούν ακριβώς μέσα σε 140 χαρακτήρες. Αντίθετα, η Έμιλι Ντίκινσον, δεν θα ήταν ούτε στο Facebook

 Οι κριτικοί λογοτεχνίας αντιπαθούν το Twitter σε αντίθεση με άλλους δημοσιογράφους

 Από την άλλη πλευρά, οι κριτικοί λογοτεχνίας, δεν φαίνεται να συμπαθούν το Twitter, ενώ, εκ πρώτης όψεως, θα έπρεπε να το απολαμβάνουν. Η κριτική, λέει ο Kirsch, είναι ένα είδος επιχειρηματολογίας, για την οποία το Twitter αποτελεί εξαιρετικό εργαλείο. Όπως είναι κι ένα είδος ρεπορτάζ, τη στιγμή που το Twitter αποτελεί ιδανικό τρόπο ειδησεογραφίας. Ορισμένα μεγάλα γεγονότα, όπως οι προεδρικές τηλεοπτικές μονομαχίες ή η απονομή των Όσκαρ, είναι πιο διασκεδαστικό κι ενημερωτικό να τα παρακολουθεί κανείς από το Twitter, παρά από ζωντανή τηλεοπτική μετάδοση. Γι’ αυτό και οι δημοσιογράφοι είναι αχόρταγοι χρήστες του.

 Οι κριτικοί λογοτεχνίας όμως, δεν αγκαλιάζουν το Twitter. Ορισμένοι από τους πιο γνωστούς μάλιστα, δεν συμμετέχουν καν σ’ αυτό. Κι αυτοί που συμμετέχουν, τείνουν να χρησιμοποιούν την τροφοδοσία τους για ενημερώσεις σχετικά με την καθημερινή τους ζωή, για να μοιράζονται συνδέσμους, ή, το πολύ-πολύ, για να συστήνουν άρθρα και βιβλία. Τουτέστιν, χρησιμοποιούν το συγκεκριμένο μέσο κοινωνικής δικτύωσης όπως όλοι οι υπόλοιποι άνθρωποι. Στο Twitter δεν θα βρούμε ποτέ κριτική με την μορφή της πραγματείας που συγγράφεται σε ένα δοκίμιο, ή στην κλασική λογοτεχνική κριτική.

 Κι αυτή η απουσία, επισημαίνει ο Kirsch, αποτελεί ίσως την ένδειξη για το τι είναι πραγματικά κριτική. Διότι ποτέ άλλοτε στην ιστορία δεν ήταν τόσο εύκολο να καταγράψει κανείς την επιδοκιμασία ή την αποδοκιμασία του για κάτι, όσο σήμερα. Το έμβλημα του αιώνα μας είναι οι υψωμένοι αντίχειρες του κουμπιού ‘Like’. Κι αν η κριτική δεν είναι τίποτε περισσότερο από την ζωγραφισμένη εκδοχή του υψωμένου ή του κατεβασμένου αντίχειρα, τότε δεν υπάρχει κανένας λόγος να μην καταργείται από τα πέντε αστέρια της Amazon. Με λίγα λόγια, το Ιντερνέτ ζητά τόσο από τους κριτικούς, όσο κι από οποιονδήποτε άλλον, να μάθει: Αγοράζεις ένα αντικείμενο, ή δεν το αγοράζεις;

 Το “Like” δεν μπορεί να αντικαταστήσει την κριτική

 Ωστόσο, αυτή η μονολεκτική κρίση του ‘ναι’ ή του ‘όχι’, δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει την κριτική, όπως ακριβώς ένα tweet 140 χαρακτήρων δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει την λογοτεχνία. Κι αυτό διότι η κριτική, όπως και η λογοτεχνία, δεν αποτελεί πληροφορία, αλλά εμπειρία: Η εμπειρία ενός μυαλού  που ασχολείται ενδελεχώς με ένα κείμενο – τουτέστιν με ένα άλλο μυαλό.

 Όσο λοιπόν ο καθημερινός μας λόγος κολοβώνεται και χειραγωγείται από την τεχνολογία, καταλήγει ο Kirsch, τόσο πιο σημαντικό γίνεται η κριτική να παραμένει τομέας ανοιχτός κι ελεύθερος. Επίθετα που δεν έχουν χρησιμοποιηθεί ποτέ για να περιγράψουν ένα tweet.

 info@bookbar.gr