Η διάσωση των Εβραίων της Αθήνας
Ο υπαστυνόμος Αγραφιώτης μεταξύ προδοσίας και καθήκοντος/
ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/
“Έρχεται κάποια στιγμή στη ζωή ενός άνδρα που πρέπει να αρνηθεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του ηγέτη του, εφόσον ταυτόχρονα καλείται να ανταποκριθεί στην ίδια τη συνείδηση του” είχε πει ο Λόρδος Σόουκρος, κορυφαίος Βρετανός κατήγορος στη Δίκη της Νυρεμβέργης (1945 – 1946) . Αυτά τα λόγια περιγράφουν με τον πιο παραστατικό τρόπο, το ηθικό δίλημμα που αντιμετωπίζει ο υπαστυνόμος Αγραφιώτης στο καινούργιο βιβλίο του Πάνου Αμυρά με τίτλο Τα λύτρα (εκδόσεις Διόπτρα). Το βιβλίο που κυκλοφόρησε σε λιγότερο από ένα χρόνο μετά την έκδοση του μυθιστορήματος Ο λιμός που υπήρξε και το συγγραφικό ντεμπούτο του καταξιωμένου δημοσιογράφου και συγγραφέα, βρέθηκε πολύ σύντομα στις πρώτες θέσεις των ευπώλητων, αποδεικνύοντας αυτό που είχαμε επισημάνει εξ αρχής: ότι ο υπαστυνόμος Αγραφιώτης ήρθε για να μείνει….
Γράφει η Ελπίδα Πασαμιχάλη
Στα νέο του μυθιστόρημα Τα λύτρα ο Πάνος Αμυράς παραμένει στη ζοφερή περίοδο της γερμανικής Κατοχής στην Ελλάδα, μια εποχή που σφράγισε την ιστορία της νεότερης Ελλάδας, όμως αυτή τη φορά η χρονική περίοδος που επιλέγει είναι διαφορετική, όπως και η ατμόσφαιρα του βιβλίου.
Αν στον Λιμό κυριαρχούσε η ανθρωπιστική τραγωδία που προκάλεσε η γερμανική Κατοχή στη χώρα μας, δηλαδή ο λιμός, η πείνα και και ο θάνατος από ασιτία χιλιάδων Ελλήνων, στα Λύτρα αποκαλύπτονται, με τρόπο άμεσο, σχεδόν σοκαριστικό, οι πολιτικές παράμετροι της εποχής, περίπου δύο χρόνια αργότερα. Το παρασκήνιο, το περίπλοκο και αντιφατικό ιστορικό περιβάλλον, ο ξένος παράγοντας και τα αλληλοσυγκρουόμενα συμφέροντα που οδήγησαν τελικά στο τεράστιο εθνικό δράμα του Εμφυλίου.
Εκείνος ο Σεπτέμβριος του 1943
Η αφήγηση στα Λύτρα ξεκινά τον Σεπτέμβριο του 1943.. Έχουν περάσει περίπου δύο χρόνια από την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα και η εποχή της “εθνικής ανάτασης”, που υπέφερε μεν από τον λιμό, αλλά αντιστεκόταν με αξιοπρέπεια και ηρωισμό, έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Τώρα πια έχει ξεκινήσει η εποχή της διχόνοιας. Η Αθήνα είναι διχασμένη και παραπαίει ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς άξονες εξουσίας. Οι Γερμανοί κατακτητές, οι εγχώριοι συνεργάτες τους που έχουν γίνει πλέον κομμάτι του κατοχικού κρατικού μηχανισμού και οι αντάρτικες ομάδες αντίστασης που κατά κανόνα κινούνται στο περιθώριο της εξουσίας και κρύβονται στα στενά της Αθήνας και στα βουνά της “ελεύθερης” Ελλάδας.
Όμως εκτός από τις ομάδες, υπάρχουν και οι μονάδες, που στο σύνολό τους θα μπορούσαν ίσως να συγκροτήσουν και μία τέταρτη κατηγορία. Πρόκειται για κάποιους μεμονωμένους πατριώτες, που φαινομενικά συνεργάστηκαν με τους κατακτητές, στην πραγματικότητα όμως ήταν πράκτορες των Βρετανών και εργάστηκαν προς όφελος των Συμμάχων για την απελευθέρωση της Ελλάδας από τις ναζιστικές δυνάμεις του Άξονα, παίζοντας κορώνα – γράμματα τη ζωή τους. Σε αυτές τις ξεχωριστές μονάδες που κουβάλησαν το στίγμα του προδότη και κάποιοι από αυτούς θυσίασαν τη ζωή τους, όταν οι Ναζί ανακάλυψαν το ρόλο τους είναι αφιερωμένα Τα λύτρα.
Πρωταγωνιστής σε αυτή την κατηγορία των αφανών πατριωτών θα γίνει και ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου, ο Νίκος Αγραφιώτης. Μόνο που στα Λύτρα δεν είναι πια ο υπαστυνόμος Αγραφιώτης, είναι ο απότακτος υπαστυνόμος Αγραφιώτης που επιστρέφει στην Ελλάδα με το βαθμό του λοχαγού, 20 μήνες μετά τη φυγάδευσή του στην Τουρκία και τη Μέση Ανατολή και θα αναλάβει ειδική αποστολή. Μια αποστολή που θα τον φέρει σε τεράστια σύγκρουση με τη συνείδησή του και το δίλημμα που έθεσε ο λόρδος Σόουκρος πολλά χρόνια αργότερα, στη Δίκη της Νυρεμβέργης, θα έρχεται συνέχεια στο μυαλό του. Διότι σε αντίθεση με την επιθυμία του, που ήταν να ενισχύσει τον αγώνα κατά των Γερμανών κατακτητών στα βουνά της “ελεύθερης” Ελλάδας, ο Αγραφιώτης παίρνει εντολή από τον σύνδεσμό του με την κυβέρνηση του Καϊρου αλλά και τους Βρετανούς Συμμάχους, να καταταγεί στην Ειδική Ασφάλεια ως χωροφύλακας άνευ θητείας. Ο λόγος είναι πολύ σημαντικός: “Η οργάνωση στην Αθήνα που μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες για τη δράση και τα σχέδια των Γερμανών έχει αποδεκατιστεί από μια ομάδα ρουφιάνων που δρα μέσα στην Ειδική Ασφάλεια. Ήσουν χρόνια στην αστυνομία, ξέρεις το ποιόν τους, όμως τελευταία τα πράγματα έχουν χειροτερέψει”.
Όσο για το τι σημαίνει Ειδική Ασφάλεια και ποιο είναι το ¨ποιόν” της, εξηγεί δια στόματος του συνδέσμου με τους Συμμάχους Ταγματάρχη Λουκά Καρυπίδη, ο ίδιος ο συγγραφέας: “Η δοτή κυβέρνηση Ράλλη έχει μαζέψει στην Ειδική κάθε καρυδιάς καρύδι. Στο όνομα της εξόντωσης των κομμουνιστών από τον Ιούνιο και μετά, ο Ράλλης, που απορώ πως καταδέχτηκε να γίνει μαριονέτα των Γερμαναράδων, συγκρότησε τα Ευζωνικά Τάγματα Ασφαλείας. Τους έδωσε μάλιστα κάποια πανάρχαια τουφέκια Mannliecher, αλλά είμαι σίγουρος ότι σύντομα οι Γερμανοί θα τους επιτρέψουν να πάρουν καλύτερο οπλισμό. Βλέπεις η αλληλοεξόντωση των Ελλήνων βολεύει τα σχέδια τους για να παραμείνουμε υπόδουλοι”. (σελ. 34)
Η μυστηριώδης υπόθεση της απαγωγής παιδιών
Έτσι, ο πρώην υπαστυνόμος Αγραφιώτης, εφοδιασμένος με την περιζήτητη ταυτότητα της Ειδικής Ασφάλειας που έχει και …“Ειδικά Προνόμια” με “Ελευθέρας” για όλες τις πόρτες και γράφει επάνω Πέτρος Βασιλείου, καθώς επίσης με την εμπειρία του στην αστυνομία, την άριστη γνώση γερμανικών αλλά και τις τύψεις για την “κατάντια” του να γίνει ¨λακές της Ειδικής”, θα διεισδύσει στα ανώτερα κλιμάκια της Ειδικής Ασφάλειας αναζητώντας το κύκλωμα των προδοτών. Όμως “Στην Ειδική είχαν καταταγεί μεθύστακες, μπράβοι, άνθρωποι του κοινού εγκλήματος που ήθελαν να περάσουν στην άλλη όχθη φορώντας τη στολή του δεσμοφύλακα, αλλά πράκτορες των Βρετανών ο Αγραφιώτης δεν είχε συναντήσει” (σελ. 59) .
Αντί γι αυτό θα κληθεί να εξιχνιάσει μια μυστηριώδη υπόθεση απαγωγής παιδιών, που έχει αναστατώσει την Κατοχική Αθήνα.
Ανάμεσα στα παιδιά που έχουν εξαφανιστεί είναι και μια μικρή Γερμανίδα, κόρη του Γερμανού διπλωμάτη καριέρας Χούμπερτ Μπρέχερ. Η εξάχρονη Χάιντρουν απήχθη από αγνώστους ένα πρωί που έπαιζε στον κήπο της (επιταγμένης) έπαυλης του ζεύγους των Γερμανών στο Ψυχικό. Μαζί της εξαφανίστηκε και ο επίσης εξάχρονος γιος του Έλληνα κηπουρού.
Με αφορμή την εξαφάνιση των δυο παιδιών, ο Αγραφιώτης ως Πέτρος Βασιλείου, θα καταφέρει να εισχωρήσει στα άδυτα της διοίκησης των Γερμανών Ναζί, στα εφιαλτικά κολαστήρια, στους τόπους βασανισμού των Ελλήνων πατριωτών, αλλά και στα κυκλώματα των εγχώριων συνεργατών του κατακτητή, των δωσιλόγων.
Όλα με διευθύνσεις και ονόματα που κάνουν την αφήγηση συνταρακτική για τον σημερινό αναγνώστη.
Τα “στοιχειωμένα ” κτίρια των Ναζί στην κατοχική Αθήνα
Το Αρχηγείο της Γερμανικής Διοίκησης Νοτίου Ελλάδος στην Πανεπιστημίου και απέναντι του η γηραιά και περίκλειστη Αθηναϊκή Λέσχη, όπου γευμάτιζαν οι ανώτεροι αξιωματικοί των Ναζί. Η Βέρμαχτ στο επιβλητικό κτίριο του Μετοχικού Ταμείου Στρατού. Η Κεντρική Κομαντατούρ στην οδό Κοραή. Στην οδό Μέρλιν στο Κολωνάκι εκεί που σήμερα βρίσκονται εμπορικά καταστήματα, βρισκόταν το αρχηγείο και τα κρατητήρια της Γκεστάπο, όπου φυλακίστηκαν, βασανίστηκαν και δολοφονήθηκαν χιλιάδες Έλληνες πατριώτες. Πολύ κοντά στην Κομαντατούρ, Ακαδημίας και Σίνα το κτίριο της προδοτικής ΟΕΔΕ (Οργάνωσις Εθνικών Δυνάμεων Ελλάδος) μια από τις πολλές γερμανόφιλες οργανώσεις που αναφέρονται στο βιβλίο και συνεργάστηκαν άμεσα με τους Ναζί. Το τριώροφο κτίριο του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός στην Πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση είχε μετατραπεί από τους Ναζί σε Στρατοδικείο. Το Σκοπευτήριο Καλλιθέας που είχε ανεγερθεί από τον Αβέρωφ για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 και αργότερα είχε χρησιμοποιηθεί ως σχολείο μετατράπηκε από τους Ναζί σε φυλακές. Το Εμπειρίκειο Άσυλο στην πλατεία Μαβίλη που φιλοξενούσε άπορα παιδιά είχε μετατραπεί από τη Γκεστάπο σε κρατητήριο γυναικών, προτελευταίος σταθμός τους πριν από το Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Υπάρχει όμως και η …διασκέδαση. Το καζίνο Femina στο νεοκλασικό κτίριο της οδού Βουκουρεστίου 10, που προσελκύει την κοσμική ζωή, βαθμοφόρους ναζί και τον υπόκοσμο της Αθήνας, καθώς και χωροφύλακες της Ειδικής για να συγκεντρώσουν πάσης φύσεως πληροφορίες. Στον τραγικό αυτό κατάλογο, πρωταγωνιστικός ο ρόλος για τα Κεντρικά γραφεία της Ειδικής Ασφάλειας στην πλατεία Κυριακού (σήμερα πλατεία Βικτωρίας), στη συμβολή των οδών Γ’ Σεπτεμβρίου και Δεριγνύ, στο κτίριο της οποίας βρισκόταν και γραφείο της διαβόητης SiPo-SD, της γερμανικής υπηρεσίας πληροφοριών των SS Sicherheitsdienst με στόχο την εξόντωση των πραγματικών ή δυνητικών εχθρών του Ράιχ . Εκεί και ο χωροφύλακας άνευ θητείας Πέτρος Βασιλείου πρώην υπαστυνόμος Αγραφιώτης.
Η μυθοπλασία συναντά την Ιστορία
Στην πορεία της δικής του έρευνας για την απαγωγή των δυο παιδιών, ο Αγραφιώτης θα συναντηθεί και θα συνομιλήσει με μια σειρά από φανταστικά πρόσωπα, αλλά θα συναντηθεί και με πρόσωπα υπαρκτά, πρόσωπα που η Ιστορία έχει καταγράψει και ο ρόλος τους κρίνεται ή έχει κριθεί ήδη.
Επιτελάρχες και βαθμοφόρους των Ναζί, ψυχρούς σφαγιαστές, εγκληματίες πολέμου, ρεμάλια του υποκόσμου σε θέσεις εξουσίας που τρομοκρατούν τους πολίτες, αποβράσματα και πρώην τρόφιμους φυλακών που έχουν γίνει στελέχη της Ειδικής Ασφάλειας και συνεργάτες των Γερμανών, ταγματασφαλίτες, νονούς της νύχτας στον διαχρονικό ρόλο τους ως πληροφοριοδότες, αλλά και αφανείς πατριώτες που καταδικάστηκαν ως προδότες σε εκείνες τις ταραγμένες εποχές, καθώς επίσης και Έλληνες πολιτικούς που προσκύνησαν τη σβάστικα χωρίς ντροπή και εξυπηρέτησαν τα συμφέροντα του κατακτητή και κάποιους άλλους που προσπάθησαν να κρατήσουν τον ανθρωπισμό τους.
Το ίδιο διαιρεμένη θα βρει και την ελληνική κοινωνία. Οι σπόροι του διχασμού έχουν περάσει στο χώμα της πολυπόθητης ελληνικής γης και δεν θ’ αργήσουν να φυτρώσουν τα πικρά και φαρμακερά στάχυα του Εμφυλίου.
Πίσω από τις κλειστές πόρτες των σπιτιών και τα σκυθρωπά πρόσωπα των ανθρώπων που αγωνίζονται για την επιβίωση κρύβεται η αντίσταση στον Άξονα κρύβεται όμως και ο αλληλοσπαραγμός.
Ανάσα ζωής σε αυτό το δαιδαλώδες και καταθλιπτικό τοπίο, όπου κανείς δεν ξέρει ποιος είναι φίλος και ποιος είναι εχθρός, έρχονται να δώσουν οι συγκινητικές αναφορές του συγγραφέα στη λογοτεχνική αντίσταση της Αθήνας μέσα από τις σελίδες του περιοδικού Νέα Εστία του Πέτρου Χάρη,. με Άγγελο Σικελιανό, Κωστή Παλαμά, Δημήτρη Ψαθά. Μια επινοημένη συνάντηση των κεντρικών ηρώων του βιβλίου με τις μεγάλες μορφές των ελληνικών γραμμάτων Οδυσσέα Ελύτη και Νίκο Γκάτσο στο πατάρι του Λουμίδη, φέρνει ένα είδος κάθαρσης και την πνοή της ελεύθερης Ελλάδας μακριά από τα κολαστήρια των Ες Ες και τα μπουντρούμια της Γκεστάπο. Αναφορές που φέρνουν στο νου τον μοναδικό Νάνο Βαλαωρίτη όταν έλεγε: “Στην Κατοχή πεινούσαμε αλλά η Ποίηση άνθιζε”….
Η διάσωση των Εβραίων της Αθήνας
Ανάμεσα στα ιστορικά πρόσωπα που θα συναντήσει ο αναγνώστης στην εξέλιξη της πλοκής, κατάλογο των οποίων παραθέτει ο συγγραφέας στις τελευταίες σελίδες, θα είναι και ο διαβόητος Γιούργκεν Στρόοπ Στρατηγός των Ες Ες, γνωστός ως ο μακελάρης του γκέτο της Βαρσοβίας. Ο Στρόοπ που μετά τη λήξη του πολέμου συνελήφθη από τους Συμμάχους, καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο και τελικά εκτελέστηκε (1952) δια απαγχονισμού στον τόπο των εγκλημάτων του, τη Βαρσοβία, είχε σταλεί στην Ελλάδα από τον Χίτλερ το 1943 με ειδική αποστολή να εφαρμόσει την “τελική λύση” στους Εβραίους της Αθήνας. Και στο σημείο αυτό η μυθοπλασία στην υπόθεση συναντά την ιστορική πραγματικότητα. .
Σύμφωνα με την υπόθεση, πράγματι ο Αγραφιώτης θα ανακαλύψει ότι η απαγωγή των δύο παιδιών σχετίζεται με την πρόθεση του Στρόοπ να εξοντώσει τους Εβραίους της Αθήνας, που την εποχή εκείνη ήταν πάνω από 7.000 ψυχές. Όμως τα σχέδια των Ναζί θα ματαιωθούν και οι Εβραίοι της Αθήνας θα διασωθούν. Το τελευταίο αποτελεί ιστορικό γεγονός, για το οποίο ο συγγραφέας δίνει πληροφορίες με σημείωμά του στο τέλος. Δεν θα σας αποκαλύψουμε με ποιο τρόπο έγινε η διάσωση των Εβραίων της Αθήνας διότι Τα λύτρα είναι ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσετε. Μια κορυφαία στιγμή ανθρωπιάς σε σκοτεινούς καιρούς. (Δείτε επίσης Philip Kerr – Φοβού τους Δαναούς , Ο διωγμός και ο χρυσός των Εβραίων της Θεσσαλονίκης)
Είναι γνωστό πως η Ιστορία προσφέρει πλούσιο υλικό στους συγγραφείς . Στην Ελλάδα ωστόσο με αυτή την τόσο πλούσια και συχνά δραματική ιστορική κληρονομιά, λίγοι είναι οι μυθιστοριογράφοι που το έχουν επιχειρήσει ή τολμήσει αν θέλετε. Ο Πάνος Αμυράς το τολμά και μάλιστα για μια από τις πιο ταραγμένες, οδυνηρές, αμφιλεγόμενες και περίπλοκες ιστορικές στιγμές του τόπου. Μια εποχή με φαντάσματα που στοιχειώνουν μέχρι σήμερα την ελληνική κοινωνία. Και κατορθώνει να ανταποκριθεί με γενναίο και ευφυή τρόπο.
Τα Λύτρα δεν είναι ένα απλό αστυνομικό μυθιστόρημα. Είναι κατασκοπικό, είναι κοινωνικό, είναι ιστορικό, είναι πολιτικό είναι και δημοσιογραφικό. Η πολύπλευρη και σε βάθος δημοσιογραφική και ιστορική έρευνα που έχει προηγηθεί είναι εμφανέστατη στα μάτια του αναγνώστη, χαρίζοντας στο βιβλίο αξιοθαύμαστη τεκμηρίωση που συγκρίνεται επάξια με τα έργα σπουδαίων υπογραφών του είδους διεθνώς. Με λιτή αφήγηση, συναρπαστική πλοκή, γλώσσα άμεση, εύστοχους διαλόγους, γρήγορους ρυθμούς που εξυπηρετούν τη δράση και προσεκτική δημοσιογραφική προσέγγιση αλλά και δημοσιογραφική “οικονομία” της υπόθεσης. Κανένα κεφάλαιο δεν είναι περιττό, καμία πρόταση, καμία λέξη. Ο Πάνος Αμυράς αφήνει τα ίδια τα δραματικά γεγονότα να μιλήσουν. Συνθέτοντας ένα μυθιστόρημα που αποκαλύπτει άγνωστες πτυχές μιας άγριας εποχής, καθηλώνει και συγκλονίζει. Ένα συναρπαστικό αστυνομικό και ένα θαρραλέο βιβλίο που εμπνέεται από την Ιστορία και υποβάλλει τον σεβασμό στον αναγνώστη.
INFO
Τα λύτρα
Διόπτρα 2019
Σελ. 432, Τιμή € 15,50
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΩΣΗΣ
Τα Ονόματα των Τυχερών
Ευαγγελία Καφούρου, Ικαρία
Χρήστος Μουλώτσιος, Λάρισα
ΠΩΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Τα λύτρα, Πάνος Αμυράς, Εκδόσεις Διόπτρα
ΕΔΩ Συμπληρώστε τη Φόρμα Συμμετοχής
Διαβάστε τους όρους συμμετοχής
-
Αν είστε κάτοικος εκτός Αθηνών, γράψτε και την ταχυδρομική σας διεύθυνση για να σας σταλεί και ένα κινητό τηλέφωνο επικοινωνίας.
-
Οι νικητές που είναι κάτοικοι Αθηνών παραλαμβάνουν από το βιβλιοπωλείο τωνΕκδόσεων Διόπτρα, Σόλωνος 93-95, 210 3300774 εντός ενός μήνα από την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων του διαγωνισμού. Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα και Τετάρτη: 9:00-15:00, Τρίτη, Πέμπτη και Παρασκευή: 9:00-17:00, Σάββατο: 9:00-15:00
-
Οι κάτοικοι της περιφέρειας παραλαμβάνουν απευθείας μέσω courier και για την αποστολή πρέπει να περιλαμβάνεται στα στοιχεία τους απαραιτήτως ΤΚ και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας. Αν το δώρο δεν παραλειφθεί και επιστραφεί, η αποστολή δεν επαναλαμβάνεται.
-
Δύο τυχεροί θα πάρουν από ένα αντίτυπο του βιβλίου.
-
Δεν μπορεί να γίνει αποστολή στο εξωτερικό.
-
Παρακαλούμε να συμπληρώνετε τα στοιχεία σας (όνομα –διεύθυνση) με ελληνικούς χαρακτήρες για να αποφεύγονται τα λάθη.
-
Μετά τη λήξη του διαγωνισμού τα ονόματα των νικητών θα αναρτηθούν στο Book Bar.
Καλή Τύχη!!!
