Θανάσης Βαλτινός, Ανάπλους

0
2697

Εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη με την Ιστορία….

«Αυτούς τους γυρισμούς δεν μπορείς να τους αποφύγεις. 

Στα συκοφαντημένα ως αθώα αυτά χρόνια, ενώ ήσαν πάντα τα πιο σκληρά», ομολογεί ο Θανάσης Βαλτινός στο τελευταίο μυθιστόρημά του Ανάπλους, στο οποίο με το μυθοπλαστικό εύρημα  μιας προσωπικής συνέντευξης εκμαιεύονται  οι θύμισες και τα βιώματα των παιδικών και εφηβικών του χρόνων. Σε χρόνια δύσκολα. Πόλεμος, Κατοχή, Εμφύλιος. Για τον τόπο που μεγάλωσε – Λακωνία και Αρκαδία- και μακελεύτηκε στα χρόνια εκείνα, για τους ανθρώπους της γενιάς του που ανδρώθηκαν με το θάνατο δίπλα τους, για την Ελλάδα ολόκληρη που ακόμα τη στοιχειώνουν οι μνήμες της καταραμένης εποχής. Και φυσικά για τον ίδιο, που έμελλε να γίνει συγγραφέας και να αναλάβει το χρέος να αποτυπώσει όλη την εικόνα που πέρασε μπροστά στα ίδια του τα μάτια. «Η λογοτεχνία είναι χρησμός». Δικά του λόγια. Χωρίς πρόθεση να καταδικάσει ή να δικαιώσει κανέναν. Κυρίως για να ξορκίσει ό,τι απευκταίο και απειλητικό.

Της Αγγελικής Βουλουμάνου

Στα παλιότερα έργα του Βαλτινού Η κάθοδος των εννιά και Ορθοκωστά, η Κατοχή και ο Εμφύλιος αφορούν τον περίγυρό του.  Στον Ανάπλου αφορούν τον ίδιο, γιατί είναι το σκηνικό μέσα στο οποίο μεγαλώνει. Ένας πρωταγωνιστής που η μοίρα τον έβαλε εκεί, άθελά του. «Τελικά τι θα έλεγες τώρα για εκείνη την εποχή;». «Τίποτα». «Έγιναν τόσα πράγματα». «Αποφασισμένα από άλλους. Εμείς ήμασταν εκτός παιδιάς. Θα μας σημαδέψουν –αλλά δε μας αφορούσαν».

Συνάντηση με την Ιστορία ως πρωταγωνιστής

Ο Βαλτινός στα περισσότερα σημαντικά έργα του συναντιέται με την Ιστορία για να δείξει, ως παρατηρητής, πώς αυτή καθορίζει νομοτελειακά τους ανθρώπους. Πιστεύει βαθιά πως η λογοτεχνία έχει τη δυνατότητα να απαλλάξει από πάθη, τραύματα και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Στο αφήγημά του Ο τελευταίος Βαρλάμης, το κείμενο που διάβασε και κατά την υποδοχή του στην Ακαδημία Αθηνών, βάζει την ηρωίδα του να σημειώνει: «Η ζωή είναι αφεαυτής μια αφήγηση. Η ιστορία είναι η δευτερογενής αφήγηση της πρώτης. Όταν τα γεγονότα χάσουν τον ασπαίροντα χαρακτήρα τους και ωχριάσουν οριστικά, αναγκαστικά θα εμπιστευτούμε τη λογοτεχνία.»

Έτσι, στον Ανάπλου, το πιο ώριμο και συμπαγές έργο του, καταθέτει τον ίδιο του τον εαυτό, επινοώντας  μια αποκαλυπτική συνέντευξη και εκ βαθέων εξομολόγηση στην επί διδακτορίας  ερευνήτρια Κρύστα Στρατήγη. Δεν είναι η ζωή του Βαλτινού που διαβάζουμε στον Ανάπλου. Είναι η βία του πολέμου, η αγριότητα της εμφύλιας σύγκρουσης, οι  στερήσεις, ο φόβος, αλλά και η ανεμελιά των παιδικών χρόνων, τα τρυφερά συναισθήματα που γεννούν οικεία πρόσωπα, τα βασικά ανθρώπινα ένστικτα, η φυσική πορεία του ανθρώπου που δεν αναστέλλεται ούτε από το πιο αδυσώπητο περιβάλλον.

Κορυφαίο δείγμα λογοτεχνικού είδους

Η λογοτεχνία του Θανάση Βαλτινού δεν χρειάζεται  ιδιαίτερες συστάσεις. Είναι ένας  διακεκριμμένος συγγραφέας, καταξιωμένος ανάμεσα στις τάξεις της Ακαδημίας Αθηνών, πνευματικός άνθρωπος με βαρύνουσα άποψη,  ένας σύγχρονος λόγιος. Η αξία της γραφής του ωστόσο πηγάζει αμιγώς από τη συνέπειά του απέναντι στην τέχνη που υπηρετεί. Ό,τι έχει γράψει ως τώρα αποτελεί κορυφαίο δείγμα λογοτεχνικού είδους. Ο πειραματισμός του με διαφορετικά εκφραστικά μέσα, η αυστηρή αναμέτρηση με τις λέξεις και η μεστότητα της αφήγησης είναι αυτά που κάνουν τα έργα του απολαυστικά και ασύγκριτα μεγαλειώδη. Τολμηρός χαρακτηρισμός, μα δεν είναι μεγαλειώδες ένα έργο που σε ωθεί να το ξαναδιαβάσεις και όταν το κάνεις, ανακαλύπτεις μια νέα του όψη εξίσου ωραία και ενδιαφέρουσα με την αρχική;

Το γυναικείο σύμπαν στο έργο του Βαλτινού

Ο Ανάπλους αποπνέει και την ευαισθησία του Βαλτινού. Αυτή την ευαισθησία που ο ίδιος συνειδητοποιεί να έχει από παιδί «σε απόλυτη αναντιστοιχία με τις κρατούσες συνθήκες, σταθερή πηγή δυστυχίας». Πώς να μην είναι πηγή δυστυχίας η στέρηση, οι κακουχίες, ο θάνατος ή η καταπιεσμένη λίμπιντο ενός εφήβου; Πώς αμύνεσαι σ’ αυτή τη δυστυχία; Οι γυναίκες, αυτά τα θαυμαστά για τον Βαλτινό πλάσματα, είναι το αντίδοτο. Τις τοποθετεί σ’ ένα σύμπαν ξεχωριστό, δικό τους, το οποίο ο ίδιος προσεγγίζει με λατρευτική διάθεση, σχεδόν κατανυκτικά. Η μάνα που σηκώνει φευγαλέα τις μεταξωτές κάλτσες της σ’ ένα αλησμόνητο στιγμιότυπο, η θεία Σταυρούλα με τις 800 λέξεις της, η τρυφερή θεία Φωτεινή, η περιποιητική γιαγιά Μάρθα, η συμμαθήτρια Πιπίνα που στο πέρασμά της αφήνει στοχαστική σιωπή, η Πόπη του φαρμακείου στο Γύθειο, η γλυκιά Χρύσα, η Ζαΐρα η μικρή εταίρα, η Ρω-Ρω με τις πολλές λογοτεχνικές μεταμφιέσεις, η Γερμανίδα Ingeborg και βέβαια η ευφυής Κρύστα Στρατήγη με τη λαμπερή επιδερμίδα και τα καθαρά μάτια. Alter ego του συγγραφέα στον μυθιστορηματικό διάλογο μαζί του, που μας αφήνει με την ίδια «δυστυχία» μετά τον αναπάντεχο θάνατό της σε τροχαίο πριν προλάβει να υποστηρίξει τη διατριβή της. Η ζωή κι ο θάνατος πάντα ζευγάρι.

info@bookbar.gr

 

ΘΑΝΑΣΗΣ ΒΑΛΤΙΝΟΣ, ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Γεννήθηκε το 1932 στο Καστρί Κυνουρίας. Πολλά από τα σενάριά του έχουν γυριστεί σε ταινίες, κυρίως από τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Έχει ασχοληθεί επίσης με το θέατρο, καθώς και με μεταφράσεις αρχαίων τραγικών. Οι μεταφράσεις του “Τρωαδίτισσες” του Ευριπίδη και “Ορέστεια” του Αισχύλου παρουσιάστηκαν από το Θέατρο Τέχνης στα Επιδαύρια (19791980), σε σκηνοθεσία Κάρολου Κουν.

Από το 1974 ως το 1975 έζησε στο Δυτικό Βερολίνο και το 1976 στις Η.Π.Α., προσκαλεσμένος αντίστοιχα από την Deutscher Akademischer Austauschdienst και το International Writing Program.

Διετέλεσε γενικός διευθυντής της Ε.Ρ.Τ. (19891990) και πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου. Είναι τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2008, της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (Akademia Scientiarum et Artium Europaea), του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου, της Εταιρείας Ελλήνων Θεατρικών Συγγραφέων και της Εταιρείας Συγγραφέων, της οποίας υπήρξε πρόεδρος επί πέντε θητείες. Από τον Μάρτιο 2012 είναι Πρόεδρος στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

Έχει τιμηθεί με το βραβείο σεναρίου στο Φεστιβάλ Καννών για την ταινία «Ταξίδι στα Κύθηρα» (1984) και με το Κρατικό Βραβείο μυθιστορήματος για το βιβλίο του «Στοιχεία για τη δεκαετία του ΄60» (1990), με το Διεθνές Βραβείο Καβάφη (2001) και το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών «Πέτρος Χάρης» (2002). Το 2002 του απενεμήθη ο χρυσός σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας.

Εργογραφία

  • “Το συναξάρι του Αντρέα Κορδοπάτη” 1972
  • “Η κάθοδος των εννιά” 1978
  • “Τρία ελληνικά μονόπρακτα” 1978
  • “Μπλε βαθύ σχεδόν μαύρο” 1985
  • “Στοιχεία για τη δεκαετία του ’60” 1989
  • “Φτερά μπεκάτσας” 1992
  • “Θα βρείτε τα οστά μου υπό βροχήν” 1992
  • “Ορθοκωστά” 1994
  • “Συναξάρι Αντρέα Κορδοπάτη, Βιβλίο Β΄” 2000
  • “Σχισμή Φωτός” 2001
  • “Ημερολόγιο 1836-2011” 2001
  • “Εθισμός στη Νικοτίνη” 2003
  • “Άνθη της Αβύσσου” 2008
  • “Κρασί και Νύμφες” 2009

 

INFO

Ανάπλους

Θανάσης Βαλτινός

Εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας 2012

Σελ. 159, Τιμή € 12,00

 

Σχετικά Θέματα

Ο Θανάσης Βαλτινός νέος πρόεδρος στο Εθνικό Κέντρο Βιβλίου