Άλμπα – Μια ποιητική πολιτεία/
Τέσσερα περίπου χρόνια μετά την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής με τίτλο Το ξημέρωμα είναι σφαγή κύριε Κρακ (Εκδόσεις Εκάτη), μια συλλογή που δημιούργησε αίσθηση από την πρώτη στιγμή και του χάρισε το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα ο Θωμάς Τσαλαπάτης επιστρέφει στο λογοτεχνικό προσκήνιο με μια δεύτερη συλλογή ποιημάτων. Με τη δεύτερη ποιητική συλλογή του, η οποία φέρει τον τίτλο Άλμπα (εκδόσεις Εκάτη), ο Θωμάς Τσαλαπάτης, δείχνει να γνωρίζει πολύ καλά ότι ο σύγχρονος ποιητής οφείλει, πέρα από οτιδήποτε άλλο, να αναζητεί το υλικό του στα τεκταινόμενα της δικής του καθημερινής ζωής και επεξεργασμένα κατόπιν με τις μυστικές εκείνες μεθόδους που μόνον αυτός γνωρίζει, να μας τα προσφέρει με απαράμιλλη αυθεντικότητα. Στην ‘Αλμπα κατασκευάζει μια πολιτεία όπου κάθε γειτονιά της αποτελεί κι ένα διαφορετικό ποιητικό σύμπαν. Οι περιγραφές του και οι εικόνες του έχουν ένα υπόστρωμα καθαρά μεταφυσικό στο οποίο δημιουργεί ερμητικά, παράξενα και σύγχρονα μοτίβα. Κάπου λοιπόν, υπάρχει η Άλμπα ένα ενδογενές σχήμα που έχει τη δική της ζωή και τον δικό της παλμό. Ο Τσαλαπάτης κατορθώνει να χτίζει με τις λέξεις του μια πολιτεία παράδοξα ποιητική που θες να την επισκεφθείς γιατί μέσα της φιλοξενεί όλα όσα θα ήθελες να εκφράσεις αλλά και να δεις. Εκεί θα συναντήσει ο αναγνώστης και την ονειρεμένη γυναίκα, εκείνη που μέσα της γεννιέται όλη η ποίηση.
«Στο καμπαναριό της πλατείας κοιτάς το ρολόι. Μάτι ταυτόχρονο όλων όσων απουσιάζουν. Μα μην συντάσσεις μάταιες ερωτήσεις. Τίποτα δεν γνωρίζουν να σου πουν τα ρολόγια σχετικά με τον χρόνο. Εκτός φυσικά απ’ τον ίδιο τον χρόνο.» (Θωμάς Τσαλαπάτης, Άλμπα, εκδ. Εκάτη, σελ. 30)
Συνέντευξη στην Πωλίνα Γουρδέα
Η δεύτερη ποιητική συλλογή σου, η ‘Αλμπα, είναι πια γεγονός. Πόσος καιρός χρειάστηκε για να δημιουργηθεί αυτό βιβλίο;
Το πρώτο μου βιβλίο κυκλοφόρησε τον τελευταίο μήνα του 2011, η ‘Άλμπα βγήκε φέτος. Ο χρόνος συγγραφής καθ’ εαυτός δεν ήταν τόσο εκτεταμένος. Η Άλμπα γράφτηκε επί της ουσίας συστηματικά μέσα σε περίπου 3 μήνες. Υπήρχαν αρκετά σχεδιάσματα και στίχοι πριν και στη συνέχεια έγιναν αρκετές αλλαγές. Ο πυρήνας όμως κατασκευάστηκε μέσα σε αυτούς τους τρεις μήνες. Ο χρόνος ανάμεσα στα δύο βιβλία είναι στην ουσία ο χρόνος που χρειάστηκε για να πετάξω από πάνω μου τον ‘’κύριο Κρακ’’. Να αφήσω πίσω το ύφος, την αντίληψη, τον συγκεκριμένο περιορισμό που αποτελεί για έναν συγγραφέα μια δουλειά που τελείωσε. Είχα την τύχη να ενημερωθώ εγκαίρως από παλαιότερους ποιητές πως το δεύτερο βιβλίο είναι πάντοτε ιδιαίτερο και κουβαλά πολλούς κινδύνους. Κινδύνους επανάληψης, σύγκρισης και μια σειρά από άλλους κινδύνους. Νομίζω (ελπίζω) πως ήμουν αρκετά προσεκτικός στον χώρο που δημιουργείται ανάμεσα στα δύο βιβλία. Μικρή σημασία έχει όμως τελικά. Το βιβλίο βγήκε γιατί ήταν αναγκαίο να βγει τη στιγμή που βγήκε. Ούτε πριν ούτε μετά.
Θεωρείς τον εαυτό σου σύγχρονο ποιητή;
Στο ερώτημα αυτό νοιώθω αναρμόδιος να απαντήσω. Δεν γράφω προγραμματικά, με σκοπό να πετύχω ορισμένους στόχους, ούτε στο ύφος, ούτε στο περιεχόμενο. Άρα δεν ξέρω τι καθιστά έναν ποιητή σύγχρονο. Σημασία για μένα έχει αν τα ποιήματα στέκουν. Αν ένα ποίημα κριθεί θετικά (είναι δηλαδή ποίημα) παραμένει σύγχρονο ανεξαρτήτως χρόνου.
Ποιοι ποιητές ώθησαν τη διαμόρφωση του ποιητικού σου ύφους;
Αγαπημένοι ποιητές, αγαπημένα ποιήματα και αναγνώσματα. Είναι μια ερώτηση που τη συναντάς συχνά. Επιτρέψτε μου να την πειράξω λίγο. Πιστεύω πως σε μεγάλο βαθμό έχουμε περιορίσει την ποίηση σε μια αποκλειστικά ‘’ποιητική γλώσσα’’ όπου η κυρίαρχη μέριμνα του αναγνώστη και του ποιητή είναι να αναγνωρίσει μέσα σε έναν νέο ποίημα ποιήματα παλιότερα, παλιότερους τρόπους και ποιητικές φωνές. Έχω την αίσθηση πως αυτή η συγκατοίκηση είναι περιοριστική. Σε ότι με αφορά πέρα από τους ποιητές που με διαμόρφωσαν θέλω να διαβάζω στα ποιήματα μου τις ταινίες, τα μυθιστορήματα, τα κόμιξ, την κωμωδία με τα οποία έχω έρθει σε επαφή και έχω αγαπήσει. Τον καθημερινό λόγο οτιδήποτε δηλαδή περιγράφει και συγκροτεί το αφήγημα που διαβάζω καθημερινά μπροστά μου. Η ποίηση μπορεί να ανοίξει. Όχι ακροβατώντας σε εσωστρεφείς και κρυπτικούς πειραματισμούς αλλά αφήνοντας χώρο στις υπόλοιπες αφηγήσεις να διατυπωθούν ποιητικά.
Στην Ελλάδα σήμερα η ποίηση μοιάζει να έχει αφεθεί στην τύχη της. Ενώ αντιθέτως φαίνεται πως εκβιάζεται η πεζογραφική παραγωγή. Θεωρείς ότι το μέλλον της ποίησης απειλείται;
Η τύχη αυτή πιστεύω πως είναι ευχή και κατάρα. Από τη μια σου δίνει ένα περιθώριο ώστε να κινηθείς με ελευθερία, ανεξάρτητα από συμφέροντα και απαιτήσεις που ορίζονται σε εμπορικότερα είδη τέχνης. Από την άλλη η έλλειψη κριτικής (με ελάχιστες εξαιρέσεις) συμβάλλει στον ποιητικό θόρυβο των τελευταίων ετών. Ο μεγάλος αριθμός των βιβλίων που εκδίδονται υπάρχει χωρίς ξεσκαρτάρισμα, χωρίς φιλτράρισμα. Είναι αρκετά παράδοξο αυτό που συμβαίνει σήμερα. Ζούμε σε μια χώρα με τεράστια ποιητική παράδοση (δυσανάλογα μεγάλη ως παραγωγή και ως σημασία συγκριτικά με οποιαδήποτε άλλη τέχνη) και ταυτόχρονα σε ένα παρόν που εξωθεί την ποίηση στην περιορισμένη διάδοση. Ζούμε μια παράδοξη ποιητική άνοιξη στις μέρες μας. Από την μία έχουμε την ανθοφορία πολύ σημαντικών βιβλίων που έχουν γραφτεί τα τελευταία χρόνια και από την άλλη τον περιορισμό τους στα βραχύσωμα θερμοκήπια ενός αναγνωστικού κοινού μυημένων. Όμως η ποίηση γράφεται για όλους και για τον καθένα ξεχωριστά. Έχω την αίσθηση πως η εποχή εξορίζει την ποίηση γιατί η ποίηση αμφισβητεί την απόλυτη πρακτικότητα και λειτουργικότητά της εποχής αυτής.
Στην ποίησή σου φαίνεται πως χρησιμοποιείς κάθε εικόνα που προσλαμβάνεις μεταμορφωμένη μέσα από έναν δικό σου μετασχηματιστή. Αυτή η διαδικασία σε κάνει να νιώθεις εντός και εκτός πραγματικότητας;
Πιστεύω πως η ποίηση κυριολεκτεί βαθύτερα από την ίδια την κυριολεξία. Κουβαλάει φορτία που στο ξεδίπλωμά τους περιλαμβάνουν πολύ περισσότερα απ’ όσα είναι αρχικά ορατά. Η εικονοποιία είναι μια γλώσσα σύγχρονη, μια επείγουσα γλώσσα. Όχι γιατί δημιουργεί εικόνες. Αλλά γιατί θέτει όρους στις εικόνες που χρησιμοποιεί, άρα και στις εικόνες γενικότερα. Όρους σκηνοθεσίας, όρους ευκρίνειας και όρους παραμόρφωσης. Η παραμόρφωση, η μεταμόρφωση, ο μετασχηματισμός είναι μια παράδοξη οδός προς το πραγματικό σχήμα των πραγμάτων.
Εκτός από τους ποιητές της γενιάς σου, ποιους ποιητές γνώρισες από κοντά και σε επηρέασαν;
Σε λογοτεχνικό επίπεδο η γνωριμία γίνεται πάντα με την ποίηση και όχι με τους ποιητές. Έτσι όλοι οι ποιητές έχουν την ίδια ηλικία, το ίδιο φύλο και την ίδια εθνικότητα. Η γνωριμία γίνεται μόλις αποφασίσεις να επιχειρήσεις να συμμετέχεις στην αχανή τοιχογραφία του στίχου. Από κει και πέρα όλα είναι εμβάθυνση αυτής της γνωριμίας.
Ποιος είναι ο ρόλος του ποιητή στην κοινωνία σήμερα; Τον χρειάζεται;
Ας διευκρινίσουμε αρχικά πως ο ποιητής στην κοινωνία παραμένει πολίτης. Οντότητα χωρίς τίτλους, αλλά με όμοιες ελευθερίες και υποχρεώσεις. Ταυτόχρονα όμως, ο ποιητής αναλαμβάνει την άλλη αφήγηση των ημερών, την περιγραφή του έμμεσου, της πραγματικότητας που κυλά στα υπόγεια της επιφάνειας. Ο ποιητής είναι ο διαχειριστής του σκοταδιού που φωτίζει το μαύρο φως. Και φυσικά αυτός που αφηγείται την αναίρεση της ίδιας της αφήγησής του ακόμη, ή όπως το έθετε ο Μιχάλης Κατσαρός: ‘’ὡς καὶ σὲ μένα, σὲ μένα ἀκόμα ποὺ σᾶς ἱστορῶ ἀντισταθεῖτε’’.
Η ποίηση είναι το πρόταγμα και η ταυτόχρονη επίτευξη και αναίρεσή του.
Απόσπασμα από την ποιητική συλλογή
Άλμπα του Θωμά Τσαλαπάτη
Στην πρώτη γειτονιά της Άλμπα, τα πουλιά βουλιάζουν σαν πέτρες στον ουρανό.
Στην πρώτη γειτονιά της Άλμπα, αυτή που πρώτη συναντάς και τελευταία αφήνεις.
Εδώ οι ανηφόρες αρνούνται να γίνουνε κατηφόρες.
Εδώ οι διαδρομές διαρκούνε πάντοτε 10 λεπτά. Όλες οι διαδρομές.
Άσχετα με την απόσταση, το μεταφορικό, άσχετα με τον ρυθμό του βήματος, την ταχύτητα του οχήματος.
Πάντοτε 10 λεπτά. Εδώ. Στην πρώτη γειτονιά της Άλμπα.
ΒΙΟ
Ο Θωμάς Τσαλαπάτης γεννήθηκε το 1984 στην Αθήνα. Σπούδασε στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής Αθηνών. Το 2007 έγραψε και συν-σκηνοθέτησε το θεατρικό έργο “Όλα τα ρολόγια της πόλης ή ο γέρος και η φωτοτυπία”. Από το 2008, αρθρογραφεί στην εφημερίδα “Εποχή”, ενώ συνεργάζεται με διάφορα έντυπα και ηλεκτρονικά περιοδικά. Από το 2009 ασκεί την κωμωδία Stand Up, ανεβάζοντας τις παραστάσεις “Ο Μαρκήσιος Ντε Σαντ για παιδιά” και “Αυνανισμός και μισαλλοδοξία: μια ιστορία έρωτα και Stand Up”, σε συναυλιακούς χώρους, θέατρα, μπαρ, φεστιβάλ, καταλήψεις και λοιπούς χώρους. Η πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο «Το ξημέρωμα είναι σφαγή κύριε Κρακ» (εκδ. Εκάτη, Δεκέμβριος 2011), βραβεύτηκε με το Κρατικό Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα την επόμενη χρονιά (από κοινού με το βιβλίο “Ιπποκράτους 15” του Θωμά Ιωάννου). Από τις ίδιες εκδόσεις κυκλοφορεί, επίσης, ένα βιβλίο με ποίηση του W.B. Yeats, που μετέφρασε σε συνεργασία με τον Μιχάλη Παπαντωνόπουλο. Το σύνολο των κειμένων του βρίσκονται στο ιστολόγιο του, Groucho Marxism: http://tsalapatis.blogspot.com
