Παροχή πρώτων βοηθειών στο χώρο του βιβλίου
Η ανησυχία είναι μεγάλη. Η ανασφάλεια έντονη. Επιχειρηματίες και εργαζόμενοι του εκδοτικού χώρου περνούν ώρες και ημέρες αγωνίας. Η κρίση έχει βυθίσει και το βιβλίο σε θλιβερή ύφεση. Όμως μερικά από τα αποτελέσματα ήταν αναμενόμενα να συμβούν. Γιατί, όπως δυστυχώς πολύ συχνά μας συμβαίνει, όταν υπάρχει ευημερία απλά καρπωνόμαστε τη συγκυρία χωρίς να σχεδιάζουμε και να προνοούμε, αφήνοντας το μέλλον στην τύχη του.
Της Αγγελικής Βουλουμάνου
Στην Ελλάδα το ποσοστό των βιβλιόφιλων που διαβάζουν υπολογίσιμο αριθμό βιβλίων το χρόνο ήταν και παραμένει μικρό, αντιπροσωπεύοντας περίπου το 1/10 του πληθυσμού. Το γιατί, εξηγείται. Η αγάπη για το διάβασμα στη χώρα μας είναι μια συνήθεια που αποκτάται είτε από προσωπικό ενδιαφέρον, είτε από οικογενειακή επιρροή. Το σχολικό και το κοινωνικό περιβάλλον πρέπει να παραδεχτούμε ότι σπάνια έχει μέχρι τώρα στοχεύσει στο να καλλιεργήσει συστηματικά τη σχέση με το βιβλίο. Ούτε η διδασκαλία της λογοτεχνίας υπήρξε ποτέ ελκυστική ώστε να αποτελέσει ερέθισμα ανάγνωσης στον ελεύθερο χρόνο, ούτε προγράμματα φιλαναγνωσίας έχουν εφαρμοστεί γενικευμένα και με συνέχεια για να δημιουργήσουν αναγνωστικό υπόβαθρο, ούτε οι βιβλιοθήκες, πλήρως αποσυνδεδεμένες από την εκπαιδευτική διαδικασία, αποτέλεσαν ποτέ σοβαρό θεσμό που να συσπειρώσει γύρω του κοινότητα αναγνωστών και να δικαιολογεί χρηματοδότηση.
Μήπως οι «αλυσίδες» των βιβλιοπωλείων ήταν …βαριές;
Την περασμένη εικοσαετία η άνοδος του βιοτικού επιπέδου αύξησε το αγοραστικό ενδιαφέρον για το βιβλίο. Οι εκδοτικοί οίκοι πολλαπλασιάστηκαν προσφέροντας ευρεία γκάμα εκδόσεων που ικανοποιούσε κάθε προτίμηση, από τεχνικές έως λογοτεχνικές εκδόσεις, λευκώματα και βιβλία για παιδιά. Το παιδικό βιβλίο γνώρισε εντυπωσιακή άνθηση κερδίζοντας το 1/5 στο μερίδιο της αγοράς. Παλαιότεροι εκδοτικοί οίκοι ενισχύθηκαν οικονομικά κι εξελίχθηκαν σε μικρά εκδοτικά φέουδα. Η ετήσια παραγωγή τίτλων ξεπέρασε κάθε προηγούμενο, φέρνοντας τα παραδοσιακά βιβλιοπωλεία σε αμηχανία και αδυναμία να διαχειριστούν εμπορικά τον δυσανάλογο του μεγέθους τους αριθμό τίτλων. Ακολουθώντας την τάση των μεγάλων αγορών εμφανίστηκαν και οι αλυσίδες βιβλιοπωλείων που υπόσχονταν καλύτερη τοποθέτηση των βιβλίων και εξυπηρέτηση πελατών και δημιούργησαν την πλάνη της μεγαλύτερης απορρόφησης και διάθεσης τίτλων. Ανταποκρινόταν όμως αυτή η ανάπτυξη στην πραγματική ανάγκη και τη δυνατότητα του ελληνικού αναγνωστικού κοινού;
Είναι το βιβλίο αγαθό πρώτης ανάγκης;
Με το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης φάνηκε γρήγορα ότι το οικοδόμημα ήταν σαθρό και υπερτιμημένο. Φάνηκε ότι για τη μεγάλη πλειοψηφία των αγοραστών το βιβλίο δεν ήταν αγαθό πρώτης ανάγκης. Σε συνδυασμό και με την υψηλή λιανική τιμή που είχε διαμορφώσει, το βιβλίο ήταν από τα πρώτα αγαθά που περιορίστηκε ή κόπηκε από τον μηνιαίο προϋπολογισμό των νοικοκυριών. Ακόμα και ως δώρο, η τιμή του ξεπερνούσε πλέον το προσιτό όριο. Το καμπανάκι κινδύνου χτύπησε όταν η πολυεθνική fnac αντιδρώντας τάχιστα στις εξελίξεις απέσυρε την επένδυσή της από την Ελλάδα εν μία νυκτί. Η συνέχεια ήταν προδιαγεγραμμένη κι έφερε τον εκδοτικό κόσμο στη σημερινή κατάσταση. Οι εκδότες να είναι όμηροι των μεγάλων βιβλιοπωλείων, τα οποία τους χρωστούν τεράστια ποσά και να δυσκολεύονται να τακτοποιήσουν ακόμα και τα λειτουργικά τους έξοδα, ενώ μικρά βιβλιοπωλεία να κλείνουν το ένα μετά το άλλο.
Το έντυπο βιβλίο στην Ελλάδα δεν γνωρίζει ακόμα τον ανταγωνισμό του ηλεκτρονικού βιβλίου (e–book), ούτε το φυσικό βιβλιοπωλείο αυτόν του ηλεκτρονικού εμπορίου. Δε ζει την αγωνία της Αμερικής, όπου το κλείσιμο της αλυσίδας βιβλιοπωλείων Borders και τα προβλήματα της παραδοσιακής αλυσίδας βιβλιοπωλείων Barnes and Noble οφείλονται στην παντοδυναμία του Amazon και τη διάδοση των e-books.
Το βιβλίο κινδυνεύει
Στην Ελλάδα έχει ακόμα αρκετή ζωή τόσο το έντυπο βιβλίο όσο και το βιβλιοπωλείο. Αρκεί να γίνουν οι απαραίτητες διορθωτικές κινήσεις. Μείωση της λιανικής τιμής του βιβλίου και πριμοδότηση των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων που προσφέρουν ποιοτική εξυπηρέτηση στο αναγνωστικό κοινό. Διαφορετικά κινδυνεύει το βιβλίο ως πολιτιστικό αγαθό.
Είναι φυσικό η οικονομική κρίση να εξορθολογίσει την ποσότητα παραγόμενων τίτλων. Είναι άλλο τόσο φυσικό να ωθήσει σε κλείσιμο όσα βιβλιοπωλεία δεν αποτελούσαν υγιείς εστίες διάθεσης βιβλίων. Θα ήταν όμως πολύ δυσάρεστο να πλήξει την ποικιλία και την ποιότητα στην έκδοση βιβλίων.
