Αγωνία για το παραδοσιακό βιβλίο |
Η κρίση δεν είναι μόνο ελληνική. Η κρίση είναι παγκόσμια.
Και μας ευαισθητοποιεί εξίσου πολύ όταν πλήττει έναν τομέα όπως αυτόν του παραδοσιακού βιβλίου, στις χάρτινες σελίδες του οποίου, όσα χρόνια κι αν περάσουν, τόσο πολύ μας αρέσει να βυθιζόμαστε. Ούτε λίγο ούτε πολύ 98 εκδοτικοί οίκοι στην Μεγάλη Βρετανία έβαλαν λουκέτο πέρυσι, καθώς τα ηλεκτρονικά βιβλία και οι τεράστιες πιέσεις που ασκούνται στα κέρδη των επιχειρήσεων, τις σπρώχνουν στο χείλος του γκρεμού…
Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη
Γιατί αυτό το νούμερο; Αποτελεί αύξηση κατά 42% σε σχέση με πρόπερσι, όπως δείχνουν τα στοιχεία, και αντικατοπτρίζει μια όλο και μεγαλύτερη ουσιαστικά σύνθλιψη των κερδών των εκδοτών, η οποία συντελείται εξαιτίας των μεγάλων εκπτώσεων στις τιμές των βιβλίων, και των νέων ψηφιακών επιχειρηματικών προτύπων.
Ανάμεσα στους εκδοτικούς οίκους που έκλεισαν συγκαταλέγονται ο παμπάλαιος (έτος ιδρύσεως 1903!) Evans Brothers, εκδότης της διάσημης συγγραφέως παιδικών βιβλίων Ένιντ Μπλάιτον από την δεκαετία του 1930 μέχρι και την δεκαετία του 1960, και ο Πάνος Λόντον, εκδότης διεθνών τίτλων υγείας, ο οποίος έκλεισε τον περασμένο Απρίλιο ύστερα από 26 χρόνια λειτουργίας.
Η χρεωκοπία των εκδοτικών οίκων σχετίζεται ως επί το πλείστον με τον κόσμο του βιβλίου, αλλά τα στοιχεία, που συλλέχθηκαν από την λογιστική εταιρεία Wilkins Kennedy για την έκθεση του Οίκου Επιχειρήσεων (Companies House) η οποία αφορά το δωδεκάμηνο ως την 31η Αυγούστου 2013, συμπεριλαμβάνει επίσης και εκδότες εφημερίδων, περιοδικών και τηλεφωνικών καταλόγων.
Η κρίση των παραδοσιακών βιβλίων και το Ιντερνέτ
Ο συνεργάτης της Wilkins Kennedy, Άντονι Κορκ, υπέδειξε μια σειρά λόγους για τους οποίους τα παραδοσιακά επιχειρησιακά πρότυπα των εκδοτών είναι τόσο ευαίσθητα: Οι εκπτώσεις στις τιμές, η ανάπτυξη της αγοράς ηλεκτρονικών βιβλίων, η ψηφιακή πειρατεία, η ανάπτυξη της αγοράς βιβλίων από δεύτερο χέρι, και τέλος, το πέταμα στον κάλαθο των αχρήστων της Συμφωνίας για τα Διαδικτυακά Βιβλία (Net Book Agreement), το 1997.
«Η ανάπτυξη του Ιντερνέτ, επιτάχυνε μια δυναμική που άρχισε με το τέλος της Συμφωνίας για τα Διαδικτυακά Βιβλία», εξήγησε ο Κορκ στην βρετανική εφημερίδα Guardian. «Η άνοδος της Amazon και άλλων πωλητών εκπτώσεων που έχουν μαζική αγοραστική δύναμη, σηματοδότησε την μεγιστοποίηση της πίεσης πάνω στα κέρδη των εκδοτών. Ενώ οι μεγαλύτεροι εκδοτικοί οίκοι έχουν την δυνατότητα να διατηρούν σχετικά μικρά κέρδη από την πώληση ενός best seller, αυτό εμφανίζεται πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθεί στους μικρούς εκδότες».
Amazon: Μεταχειρισμένα βιβλία με ένα κλικ
Οι μικροί ακαδημαϊκοί κι εκπαιδευτικοί εκδότες είναι εξαιρετικά ευάλωτοι, διότι το πρότυπό τους υπονομεύεται από την ψηφιακή πειρατεία και τις online πωλήσεις βιβλίων από δεύτερο χέρι σε site όπως η Αγορά της Amazon. «Η άφιξη της Amazon», είπε ο Κορκ, «μεταμόρφωσε το εμπόριο μεταχειρισμένων βιβλίων, από μια σχετικά μικρή ενόχληση, σε σοβαρή απειλή. Κάποτε, αν ήθελες ν’ αποκτήσεις ένα φθηνό, δερματόδετο ή ακαδημαϊκό βιβλίο, χρειαζόταν να τριγυρίσεις στα βιβλιοπωλεία με μεταχειρισμένα βιβλία. Τώρα, μπορείς να είσαι απόλυτα βέβαιος ότι θα το έχεις στα χέρια σου με ένα κλικ, ενώ ο εκδότης δεν θα κερδίσει ούτε μια δεκάρα».
Τα eBooks αντεπιτίθενται, άνοδος κατά 134% το 2012
Η αύξηση στις πωλήσεις των ηλεκτρονικών βιβλίων, η μέση τιμή των οποίων είναι το πολύ 3 λίρες (3,57 ευρώ) σε σύγκριση με τις 5,50 (6,54 ευρώ) που κοστίζει ένα παραδοσιακό χαρτόδετο, υπονόμευσε εξίσου τα κέρδη των εκδοτών. Σύμφωνα με την Ένωση Εκδοτών της Μ. Βρετανίας, οι πωλήσεις ηλεκτρονικών βιβλίων στη χώρα σημείωσαν άνοδο κατά 134% το 2012, φτάνοντας τις 216 εκατομμύρια λίρες (256,88 εκ. ευρώ), σε αντίθεση με τις πωλήσεις των τυπωμένων βιβλίων, οι οποίες έπεσαν κατά 1%, κι έφτασαν τα 2,9 δισεκατομμύρια (3,45 δισ. ευρώ), υποδηλώνοντας ότι τώρα πια οι πωλήσεις των ηλεκτρονικών βιβλίων αντιπροσωπεύουν το 7,4% των συνολικών πωλήσεων των εκδοτών βιβλίων. Τα στοιχεία του Ofcom (Γραφείου Επικοινωνιών) της Μ. Βρετανίας, καταγράφουν ότι η Amazon είναι ο κάτοχος του 79% της αγοράς ηλεκτρονικών βιβλίων στη χώρα.
«Η Amazon είναι ένας από τους τέσσερεις αναβάτες της… Αποκάλυψης» Τζόναθαν Φράνζεν
Τον περασμένο Σεπτέμβριο, ο διάσημος συγγραφέας Τζόναθαν Φράνζεν εξαπέλυσε μύδρους εναντίον της Amazon, επικρίνοντας τις επιθετικές επιχειρηματικές τακτικές, και ό,τι ο ίδιος θεωρεί επίθεση εναντίον της λογοτεχνικής κουλτούρας. «Από την δική μου μικρή γωνιά της λογοτεχνίας που λέγεται αμερικανική μυθιστοριογραφία, μπορώ να πω ότι ο Τζεφ Μπέζος της Amazon μπορεί να μην είναι ο αντίχριστος, είναι όμως σίγουρα ο ένας από τους τέσσερις αναβάτες της Αποκάλυψης. Η Amazon θέλει έναν κόσμο στον οποίο τα βιβλία να είναι είτε αυτο-εκδιδόμενα, είτε εκδιδόμενα από την ίδια, με τους αναγνώστες να εξαρτώνται από τις κριτικές βιβλίων της για να επιλέξουν αυτά που θ’ αγοράσουν, και με τους συγγραφείς να είναι υπεύθυνοι της ίδιας τους της προώθησης», έγραψε ο Φράνζεν στο Guardian Review.
Προβλήματα ρευστότητας και στη Βρετανία
Ανάμεσα πάντως στους εκδοτικούς οίκους της Μ. Βρετανίας που υπέφεραν από προβλήματα εισροής ρευστού κατά την διάρκεια της περασμένης χρονιάς, ήταν και ο Reel Art Press, εκδότης βιβλίων φωτογραφιών ποπ κουλτούρας, πολυτελούς εμφάνισης, στα οποία συμπεριλαμβάνεται και το ‘Audrey Hepburn in Hats’. Ο Reel Art Press εκδήλωσε αισιοδοξία, αφού η επικεφαλής του, Άλισον Έλαν, δήλωσε ότι τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπισε η εταιρεία της, είχαν περισσότερο να κάνουν με τις αντιξοότητες ενός καινούργιου, μικρού εκδοτικού οίκου όπως ο δικός της, παρά με τις γενικότερες ιδιοτροπίες της αγοράς του χώρου των εκδόσεων. «Ξεκινήσαμε το 2010 και είχαμε πολλά σκαμπανεβάσματα, αλλά βρήκαμε έναν ιδιώτη αγοραστή στον οποίο άρεσε η δουλειά μας, και θεώρησε ότι θα είχαμε αντίκτυπο στην αγορά. Έτσι, καταφέραμε να τα βγάλουμε πέρα στους δύσκολους καιρούς. Επιβιώσαμε», κατέληξε.
