«Υπάρχουν φορές που ο εγκλεισμός είναι ευλογία»
Ένας άνθρωπος πέφτει σε πηγάδι, σε ερημική περιοχή. Και εγκλωβίζεται. Με αυτή την υπόθεση, που κάποιες φορές έχει συμβεί και στην πραγματικότητα, σύμφωνα με το αστυνομικό δελτίο, το τελευταίο μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου, απέχει πολύ από το να είναι ένα κοινό θρίλερ. Μέσα από την κατάσταση του εγκλωβισμού και μέσα από ένα πηγάδι που γίνεται παγίδα, ο ήρωας κάνει την υπέρβαση, να δει τη μέχρι τότε ζωή του με άλλο μάτι. Την ίδια στιγμή και σε πλήρη αντίθεση με τις κυρίαρχες απόψεις ο συγγραφέας κάνει επίσης την υπέρβαση: επισημαίνει ότι οι οριακές καταστάσεις αναγκάζουν τον άνθρωπο να επαναπροσδιορισθεί και διαπιστώνει ότι σε κάποιες περιπτώσεις «ο εγκλεισμός είναι ευλογία».
Γιατί αποφασίσατε να ρίξετε τον ήρωα στο πηγάδι;
Διότι μέσα στο πηγάδι είμαστε οι περισσότεροι. Άλλοι από ερωτική απογοήτευση, άλλοι από κοινωνική καταπίεση, άλλοι από οικογενειακές καταστάσεις, άλλοι από πολιτικές συγκυρίες. Το πηγάδι είναι και το αδιέξοδο της ζωής μας.
Ποιος είναι ο εγκλωβισμένος;
Ο ήρωας παρότι είναι συγγραφέας έχει πέσει στο αμάρτημα να μην είναι πολιτικοποιημένος. Η ξαφνική τραγωδία του όμως τον αναγκάζει να σκεφτεί σε βάθος ορισμένα πράγματα, να αναθεωρήσει τη ζωή του και να οργανώσει τη μελλοντική πορεία του προς το καλύτερο. Το ερώτημα είναι: Θα μπορέσει να βγει από το πηγάδι; Ο ίδιος έχει ένα σχέδιο που το σκέφτεται και υποθέτει ότι έτσι θα σκεφτούν και οι άλλοι για να τον σώσουν. Αν γίνει έτσι, θα σωθεί. Αν όχι, είναι καταδικασμένος να μείνει μέσα στο πηγάδι.
Τι θα άλλαζε αν ήταν πολιτικοποιημένος;
Σε σχέση με την επιβίωσή του στο πηγάδι, δεν θα άλλαζε τίποτα. Απλώς θα έβλεπε τα πράγματα διαφορετικά στη ζωή του. Η πολιτική κατάσταση της χώρας του είναι από τα πράγματα που σκέφτεται ενώ είναι στο πηγάδι.
«Βλέπουμε μια πολιτικοποιημένη νεολαία
που έχει ξεσηκωθεί.
Αυτό είναι η ελπίδα σήμερα»
Μήπως αυτή την περίοδο, με την εξέγερση των νέων, έχει πέσει στο πηγάδι όλη η Ελλάδα;
Αυτή την περίοδο είμαστε όλοι σε ένα πηγάδι. Αυτό που γίνεται αυτές τις μέρες είναι μια απάντηση σε κάποια πράγματα που μας έλεγαν για τη νεολαία. Ότι δηλαδή πρόκειται για κάποια άθλια άτομα, που παίρνουν χασίσια και δεν έχουν ιδέα τι τους γίνεται… Όμως αυτή τη στιγμή βλέπουμε ότι το σύνολο της νεολαίας δεν έχει καμία σχέση με αυτά που νομίζαμε. Αυτή τη στιγμή βλέπουμε μία πολιτικοποιημένη νεολαία, μία νεολαία που έχει ξεσηκωθεί, μία νεολαία που έχει αντίληψη της συλλογικότητας και της συντροφικότητας την οποία δεν είχαμε ποτέ φανταστεί. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Αυτό είναι η ελπίδα σήμερα.
Το πηγάδι δίνει την αίσθηση της «παγίδας». Είναι έτσι;
Ακριβώς! Η λέξη παγίδα είναι η μοιραία λέξη. Αναφέρεται όμως και σε όλα εκείνα που μας αναγκάζουν να σκεφτούμε ακόμη περισσότερο σε αυτή τη δύσκολη ώρα, τι πράξαμε μέχρι τώρα. Τι λάθη κάναμε. Το πηγάδι-παγίδα, δεν είναι απαραιτήτως θάνατος. Από μία άποψη είναι ευλογία….
Είναι οι οριακές καταστάσεις που αναγκάζουν τον άνθρωπο να επαναπροσδιορισθεί;
Έτσι ακριβώς. Και είναι ευλογία ο εγκλεισμός, ο αποκλεισμός. Είναι οι τρομερές δυσκολίες που μας ατσαλώνουν. Ο ήρωας μου σαν συγγραφέας, μοιραία σκέφτεται όχι μόνο τα του βίου του, αλλά και όσα έχουν να κάνουν με τη τέχνη και τα γραπτά του. Σκέπτεται κακούς και φθονερούς ομοτέχνους του. Η γραφή είναι μία οδυνηρή περιπέτεια. Ακόμη και αν γράψεις ένα αριστούργημα η διάρκεια κυοφορίας είναι εξοντωτική. Αποκλείεται να γράφεις και να είσαι ευτυχισμένος.
Η άποψη ότι ο εγκλεισμός είναι ευλογία, προέρχεται από κάποιο προσωπικό σας βίωμα;
Οπωσδήποτε. Μου έχουν τύχει πολλές δυσκολίες και ίσως και γι αυτό είμαι συνεχώς άρρωστος. Γιατί έχω και μία μανία να ανασύρω όλες τις καταθλίψεις από το παρελθόν. Βλέπω πολλές φορές τι τυχερός που ήμουν που πέρασα αρκετές δυσκολίες που με έκαναν να σκεφτώ ορισμένα πράγματα και να αποφύγω πολλούς ανθρώπους.
Οι δυσκολίες σας έκαναν πιο σοφό;
Βέβαια. Και όταν αργότερα επαναλήφθηκαν παρόμοιες δυσκολίες ήξερα πώς να αντιδράσω.
«Υπάρχουν άνθρωποι έτοιμοι
να δηλητηριάσουν οποιονδήποτε»
Ποιο είναι το είδος των ανθρώπων απέναντι στους οποίους είστε επιφυλακτικός;
Α, μου βάζετε δύσκολα! Υπάρχουν άνθρωποι που ξυπνάνε παιδί μου το πρωί και είναι λες και τους δυναμώνει το δηλητήριο. Είναι έτοιμοι να δηλητηριάσουν οποιονδήποτε. Λες και τους έχουν κάνει μία ένεση όταν γεννήθηκαν και τους είπαν «Θα γίνεις κακός όταν θα μεγαλώσεις». Υπάρχουν τέτοιοι άνθρωποι.
Δηλαδή οι «Ιάγοι» υπάρχουν και στην πραγματικότητα;
Αυτά που γράφουν οι συγγραφείς δεν είναι ουρανοκατέβατα. Υπάρχουν γύρω και δυστυχώς έχουν επηρεάσει και πάρα πολύ σπουδαίους ανθρώπους. Θέλω να πω ότι εγώ δεν είμαι τίποτα μπροστά στον Καβάφη και στον Ντοστογιέφσκι. Και όμως αυτοί οι άνθρωποι υπέφεραν τα πάνδεινα από την κακογλωσσιά, την καταλαλιά ορισμένων ανθρώπων. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει τον πόνο του Καβάφη όταν του ρίχνανε το ανάθεμα και αυτή τη στιγμή ο Καβάφης είναι παγκόσμιας ακτινοβολίας ποιητής. Όπως επίσης ο Ντοστογιέφσκι που πέρασε απίστευτα πράγματα. Τον Σολωμό τον έλεγαν ο «νόθος» και άρχισε και έπινε. Ο Παπαδιαμάντης που πέρασε τρομακτικές φτώχιες.
«Τους περισσότερους πρωτοπόρους
τους κορόιδευαν»
Είναι η μοίρα των μεγάλων να περνούν δύσκολα στη ζωή;
Και ο Τσαρούχης πέρασε οδυνηρές φτώχιες. Εγώ τον θυμάμαι να μένει στην οδό Καραγεώργη Σερβίας στον τρίτο όροφο μιας ετοιμόρροπης νεοκλασικής πολυκατοικίας και να περνά τραγικές ώρες. Σχεδόν δεν είχε να φάει. Κοιτάτε τι έγινε αργότερα! Μετά πήγαιναν οι εφοπλιστές και του ζητούσαν ναύτες. Κι εκείνο έλεγε μα όλοι οι εφοπλιστές, ναύτες θα μου ζητάνε;
Η πρωτοπορία κινδύνευε πάντοτε από τη «συνομωσία» των μετρίων;
Τους περισσότερους πρωτοπόρους τους κορόιδευαν. Και τον Εμπειρίκο όταν έγραφε τον κορόιδευαν και σήμερα τον δοξάζουν. Και ο Εμπειρίκος και ο Εγγονόπουλος είχαν γίνει «νούμερο» στην επιθεώρηση. Τους έλεγαν ο… Δισ-Εγγονόπουλος και ο Μπιρμπιρίκος! Υπήρχαν εφημερίδες που κάθε μέρα έβαζαν στίχους του Εγγονόπουλου για να τον κοροϊδέψουν, επί σειρά χρόνων. Είχε τρελαθεί. Στον Εμπειρίκο φερόντουσαν πιο «βελούδινα» γιατί ήταν γιος ενός από τους πλουσιότερους Έλληνες και τον αντιμετώπιζαν πιο γλυκά.
Η εποχή της τηλεόρασης ποια στάση επιφυλάσσει για τους δημιουργούς;
Η τηλεόραση έκανε και μεγάλο καλό και μεγάλο κακό στην Ελλάδα. Από τη μια μπήκαν στο σπίτι μας σπουδαίοι άνθρωποι, με τους οποίους δεν υπήρχε περίπτωση να συναντηθούμε και απλώς θα ξέραμε το έργο τους. Παράλληλα όμως πήραν το πάνω χέρι και άνθρωποι ανίκανοι για οτιδήποτε, οι οποίοι όχι μόνο επιβραβεύονται, αλλά κερδίζουν και χρήματα αβρόχοις ποσί.
Ημερομηνία άρθρου 12/12/2008
ΙNFO
Tο μυθιστόρημα του Μάνου Ελευθερίου, «Άνθρωπος στο πηγάδι», κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.
ΒΙΟ
Ο Μάνος Ελευθερίου γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ερμούπολη της Σύρου
Είναι ποιητής, στιχουργός και πεζογράφος
Έχει γράψει μέχρι τώρα εννέα ποιητικές συλλογές, διηγήματα, μία νουβέλα και τρία μυθιστορήματα.
Έχει γράψει πάνω από 400 τραγούδια και θεωρείται ένας από τους πιο εμπνευσμένους εκφραστές του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού.
Έχει συνεργασθεί με όλους τους διακεκριμένους Έλληνες συνθέτες: Μίκη Θεοδωράκη, Δήμο Μούτση, Γιάννη Μαρκόπουλο, Γιάννη Σπανό, Σταύρο Κουγιουμτζή, Θάνο Μικρούτσικο, Χρήστο Νικολόπουλο κ.ά.
Το πρώτο του μυθιστόρημα «Ο καιρός των Χρυσανθέμων» (Εκδ. Μεταίχμιο) τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας του 2005.
