Η κληρονομιά του John Le Carré

0
2278
John Le Carre, St. Buryan, Cornwall © Job Judges / Rex

Αποχαιρετισμός στο Σέρκους/

H κληρονομιά των κατασκόπων/ Μυθιστόρημα

ΚΕΡΔΙΣΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ/

Έχοντας συμπληρώσει τα 86 του χρόνια ο Τζον Λε Καρέ, αναμφίβολα ο πιο βαθυστόχαστος και χαρισματικός συγγραφέας της κατασκοπικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα, ήλθε η ώρα να γράψει τη «διαθήκη» του και να αφήσει ην λογοτεχνική του κληρονομιά. Και προχωρά  σε αυτό το βήμα απολύτως συνειδητά με το τελευταίο του μυθιστόρημα που έχει τον εύγλωττο τίτλο Η κληρονομιά των κατασκόπων,  ένα βιβλίο που μπορεί να αποδειχτεί και το έσχατο, δηλαδή το κύκνειο άσμα του.

Της Ελπίδας Πασαμιχάλη

Η κληρονομιά των κατασκόπων που κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Bell με την άριστη μετάφραση της Βεατρίκης Κάντζολα – Σαμπατάκου, έτυχε βέβαια θριαμβευτικής υποδοχής, ευρύτατης αποδοχής  κα του δέοντα σεβασμού, μόλις κυκλοφόρησε στο εξωτερικό, με τον τίτλο A Legacy of Spies. Κυριολεκτικά παμψηφεί αναδείχτηκε ως «Βιβλίο της Χρονιάς» από τα μεγαλύτερα και απαιτητικότερα εκδοτικά συγκροτήματα λογοτεχνικής κριτικής όπως τα The Times Literary Supplement, Evening Standard, Daily Telegraph, The Guardian και The Times.

«Ένας Le Carré εκλεκτής ποιότητας. Εξαιρετικός, ευφυής, συναρπαστικός. Ποτέ άλλοτε από την εποχή του «Ο Κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο» ο Le Carré δεν είχε ακονίσει το χάρισμα του ως αφηγητή με τόσο ισχυρό και εντυπωσιακό αποτέλεσμα» γράψει ο βραβευμένος με Booker Ιρλανδός συγγραφέας John Banville στον Guardian.

«Ένας Τζον Λε Καρέ από τα παλιά. Κι ένα βιβλίο που δίνει επιτέλους στον αναγνώστη τα κομμάτια ενός παζλ που έλειπαν εδώ και 54 χρόνια. Η γραφή του Λε Καρέ σαν το παλιό καλό κρασί, έχει γίνει πιο μεστή με το χρόνο» σημειώνουν οι The Times.

H επιστροφή του Τζορτζ Σμάιλι

Και πράγματι στο τελευταίο του βιβλίο, ο John Le Carré  δεν θα μπορούσε παρά να κάνει αναφορά στο θρυλικό πρώτο βιβλίο του,  «Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο»  (1963) (The Spy Who Came in From the Cold   το βιβλίο που ανέτρεψε όλα τα μέχρι τότε δεδομένα στην κατασκοπική λογοτεχνία τόσο για την υπόθεση όσο και για το χτίσιμο των κεντρικών ηρώων. Στη σκιά του Τζορτζ Σμάϊλι με ό,τι αυτό συνεπάγεται και ο κεντρικός ήρωας του νέου μυθιστορήματος Πίτερ Γκουίλαμ που υπήρξε μαθητής, θαυμαστής και στενός του συνεργάτης του Σμάιλι στην Βρετανική Μυστική Υπηρεσία Πληροφοριών , το γνωστό Σέρκους, από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.

Ο Πίτερ Γκουίλαμ που ήδη είναι και ο ίδιος αρκετά μεγάλος, έχει συνταξιοδοτηθεί και απολαμβάνει μια ήρεμη αγροτική ζωή στην  οικογενειακή του φάρμα στη νότια ακτή της Βρετάνης. Τη στιγμή όμως που έχει πιστέψει πως το «αμαρτωλό» του παρελθόν έχει σκεπαστεί από τη σκόνη της λήθης, μία διακριτική επιστολή  από την παλιά του Yπηρεσία τον καλεί στο Λονδίνο. Από την πρώτη στιγμή τον ζώνουν τα «μαύρα φίδια» και οι ανησυχίες του επιβεβαιώνονται. Το αμφίβολο παρελθόν του από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, έχει επιστρέψει για να τον καταδιώξει. Οι καιροί έχουν αλλάξει,, η νέα γενιά πρακτόρων δεν έχει καμία σχέση με την παλιά, δεν έχουν ιδέα τι σήμαινε Ψυχρός Πόλεμος και αντιμετωπίζουν το λιγότερο με καχυποψία τις πρακτικές των πρακτόρων εκείνης της εποχής, που κάποτε ήταν το καμάρι του Λονδίνου. Ορθολογιστές, νέοι, αστραφτεροί, υπερόπτες και πάνω από όλα άμαχοι και γι αυτό αφελείς, πιστεύουν ότι γνωρίζουν τα πάντα  και αδυνατούν να αντιληφθούν ότι σε έναν πόλεμο υπάρχουν και απώλειες είτε θεμιτές είτε αθέμιτες, είτε αναμενόμενες είτε παράπλευρες. Διότι απλούστατα σε έναν πόλεμο και μάλιστα κατασκοπικό πόλεμο, δεν υπάρχει ηθική. Έτσι ο Πίτερ Γκουίλαμ και μαζί με αυτόν ο Τζορτζ Σμάιλι και όλη η ομάδα κατασκόπων του πρώτου βιβλίου, καλούνται σε απολογία.

Αφελείς και άμαχοι κληρονόμοι

Φτάνοντας στα σημερινά υπερσύγχρονα και φανταχτερά γραφεία της ΜΙ6, που μόνο απέχθεια του προκαλούν και ουδεμία σχέση έχουν με  το παλιό καλό και …βρωμερό Σέρκους, ο Πίτερ Γκουίλαμ έχει να αντιμετωπίσει μια απροσχημάτιστη ανάκριση από δύο νομικούς της Υπηρεσίας. Μία δικηγόρος και ένας νομικός σύμβουλος, προσπαθούν να του αποσπάσουν πληροφορίες για μια παλιά υπόθεση που είχε επικεφαλής τον Τζορτζ Σμάιλι και ονομαζόταν επιχείρηση «Λαχείο». Μια επιχείρηση στο αρχείο της οποίας εμφανίζονται ως νεκροί αρκετοί αθώοι.

«Η Λόρα παρεμβαίνει ξανά: «Όταν λες «να τους αφήνουμε και να φεύγουμε» να υποθέσω ότι εννοείς ότι αφήνατε τους πράκτορες στην τύχη τους;»

«Θα μπορούσες να το θέσεις κι έτσι Λόρα».

«Και ποια ήταν η τύχη τους; Ή μήπως το έχεις ξεχάσει;»

«Πέθαιναν και τους χάναμε».

«Πέθαιναν κυριολεκτικά;»

«Μερικούς τους έπιαναν αμέσως μόλις πατούσαν στη στεριά, άλλους μετά από δυο τρεις μέρες. Κάποιοι άλλαζαν πλευρά και μας έπαιζαν διπλό παιχνίδι, για να καταλήξουν να εκτελεστούν αργότερα», απαντώ, ενώ ο θυμός έχει αρχίζει να χρωματίζει τη φωνή μου και δεν έχω καμία πρόθεση να το κρύψω».

Καθώς η «συναδελφική» ανάκριση αρχίζει να παίρνει σχεδόν εξοντωτική τροπή, Ο κατάσκοπος που γύρισε από το κρύο επιστρέφει και ο Πίτερ Γκουίλαμ καθώς και ο αναγνώστης εκείνου του αριστουργηματικού βιβλίου, ακούει ξανά το όνομα του πρωταγωνιστή και  πιο τραγικού προσώπου της πλοκής. Του πράκτορα Άλεκ Λίμας (Τον υποδυόταν ο Ρίτσαρντ Μπάρτον στην ομότιτλη ταινία του Martin Ritt,  1965). ‘Ήταν ο κατάσκοπος που πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε στο Τείχος του Βερολίνου ενώ προσπαθούσε να βοηθήσει τη φιλενάδα του και πρώην κομμουνίστρια Ελίζαμπεθ Γκόλντ, που ήταν ήδη νεκρή, επίσης στο Τείχος του Βερολίνου.

Και η αιτία που η ΜΙ6 αναγκάστηκε να βγάλει από τα αρχεία της την επιχείρηση «Λαχείο» και να καλέσει τον Γκουίλαμ για εξέταση μας προσγειώνει στη σημερινή εποχή. Ο  νόθος γιός του Άλεκ Λίμας με μια Γερμανίδα και η επίσης νόθα κόρη της Λιζ Γκολντ που είχε δοθεί για υιοθεσία, θέλουν να πάρουν εκδίκηση για τον άδικο θάνατο των φυσικών γονιών τους και απειλούν όλους τους υποτιθέμενα υπεύθυνους και τον Πίτερ Γκουίλαμ ότι αν δεν αποκαλύψει τον σκοτεινό ρόλο του Σμάϊλι θα τον σύρουν στα δικαστήρια, στο Βρετανικό Κοινοβούλιο ακόμη και στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Το Τείχος του Βερολίνου έπεσε, ζήτω το χρήμα!

Σε πλήρη αντίθεση όμως με τα ιδεολογικά και ιδεαλιστικά κίνητρα των γονιών τους τα δικά τους κίνητρα  είναι ταπεινά Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι το κέρδος. Ο γιός του Λίμας άλλωστε έφτασε να ζητήσει ένα εκατομμύριο ευρώ για να αποσύρει την αγωγή. Μάλιστα. Ζούμε στην εποχή που όλα κοστολογούνται και όλα εξαγοράζονται. Ακόμη και ο σεβασμός, ακόμη και η μνήμη, ακόμη και τα αισθήματα ακόμη και η δικαιοσύνη. Και αυτό είναι το πικρό, στυφό και αιχμηρό σχόλιο του John Le Carré για τη νέα τάξη πραγμάτων, όχι μόνο για τη νέα γενιά κρατικών στελεχών αλλά και για τους νέους θεσμούς και το νέο ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Ένα μωσαϊκό από ανθρώπους που υπήρξαν παιδιά της τύχης, όπως είναι και όλοι οι ήρωες του βιβλίου,  χωρίς ιστορική μνήμη, χωρίς εθνική ταυτότητα, χωρίς ιστορική συνείδηση, χωρίς ιδανικά, που λατρεύουν ένα και μοναδικό θεό: το χρήμα.

Ο λόγος του Τζον Λε Καρέ κυλάει πλούσιος, περίτεχνος, ποιητικός, γλαφυρός και αιχμηρός ταυτόχρονα, υπόγεια ειρωνικός, απρόβλεπτος και παχύρευστος σαν λιωμένο παγωτό με σοκολάτα bitter. Χαλαρώνει τον αναγνώστη, σχεδόν τον υπνωτίζει, τον κάνει να νοσταλγεί, να αναπολεί  και να στοχάζεται και ξαφνικά μια και  μόνο λέξη σαν ηλεκτροσόκ ανατρέπει όλο το σκηνικό και ο αναγνώστης ψάχνει να βρει τι έγινε. Διαβάζει και ξαναδιαβάζει την πρόταση προσπαθώντας να συνειδητοποιήσει σε ποιο σημείο, με ποια λέξη έγινε αυτή η ανατροπή. Ο θρίαμβος του μακροπερίοδου λόγου. Αν στις μέρες μας ο υποτιθέμενος «χρυσός κανόνας» για βιβλία δράσης είναι οι μικρές, κοφτές προτάσεις, ο Τζον Λε Καρέ του βγάζει τη γλώσσα και γελάει κοροϊδευτικά. «Δεν ξέρετε να γράφετε κύριοι» μοιάζει να λέει καθώς παραδίδει μαθήματα λογοτεχνικής γραφής με προτάσεις που μπορούν να ξεκινήσουν στην κορυφή της σελίδας και να φτάσουν στη μέση της και άλλες βέβαια που περιλαμβάνουν τρείς μόνο λέξεις, δύο ή μία.

Η κληρονομιά του John Le Carré

Τα βιβλία του John Le Carré δεν παρουσιάζουν μόνο τον αθέατο κόσμο των κατασκόπων τον οποίο έχει γνωρίσει βέβαια από πρώτο χέρι στη σχεδόν μυθιστορηματική ζωή του, ως πράκτορας της ΜΙ5 και ΜΙ6 που υπήρξε. Τα βιβλία του παρουσιάζουν την κάτοψη, την κάθετη και οριζόντια τομή της κοινωνίας μας και της εποχής μας. Με όλες τις πολυδαίδαλες, πολύπλοκες και ύποπτες διαπλοκές της. Η νέα Ευρώπη, η νέα Γερμανία, η οικονομική της ρελάνς μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου και του Ψυχρού Πολέμου. Και η νέα Αγγλία βεβαίως, η γηραιά Αλβιών μετά το Brexit στον υπεροπτικό απομονωτισμό ή …στρουθοκαμηλισμό της.  Άξιζαν τον κόπο οι θυσίες στο Τείχος του Βερολίνου; Και ακόμη ακόμη ήταν καλό που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου;

 Όσο για τους ήρωες του, τους πράκτορές του, σίγουρα δεν είναι ….Τζέιμς Μποντ, δεν είναι υπερ – ήρωες. Είναι κοινοί, κοινότατοι άνθρωποι, που θα μπορούσες να τους πεις και αποτυχημένους, παραδόξως έχουν αρκετά πνευματικά ενδιαφέρονται και η μεγαλύτερη αγωνία τους είναι να σκεπάσουν τα ίχνη τους, να μην αποκαλύψουν την πραγματική τους ταυτότητα σε όλο τους τον κοινωνικό περίγυρο, ακόμη και στην οικογένεια τους. Πιεσμένοι, απρόσωποι, μοναχικοί, φορτωμένοι με φαντάσματα τους παρελθόντος και τύψεις. Μοναδική πατρίδα τους, πραγματικό σπίτι τους η Υπηρεσία που υπηρετεί την Αγγλία φυσικά. Και φτάνοντας στο τέλος του βιβλίου συνειδητοποιούμε ότι  εν τέλει σε αυτή την Αγγλία εναποθέτει τις ελπίδες για το μέλλον της Ευρώπης ο  John Le Carré, και αποχαιρετά τον Τζορτζ Σμάιλι και το Σέρκους με ένα βαθύτατα πολιτικό μήνυμα που είναι εν τέλει και η κληρονομιά του.

info@bookbar.gr

 

INFO

H κληρονομιά των κατασκόπων

John Le Carré

Μετάφραση: Βεατρίκη Κάντζολα – Σαμπατάκου

Bell / Χαρλένικ Ελλάς 2018

Σελ. 341, Τιμή € 15,50

 

 

 

 

ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΛΗΡΩΣΗΣ

Τα Ονόματα των Τυχερών

Ευάγγελος Σκαρλάτος, Αττική

Ευδοκία Τσόγκα, Δράμα

 

ΠΩΣ ΘΑ ΚΕΡΔΙΣΕΤΕ ΔΩΡΕΑΝ ΕΝΑ ΑΝΤΙΤΥΠΟ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Η κληρονομιά των κατασκόπων,John Le Carré, Εκδόσεις Bell / Χαρλένικ Ελλάς

ΕΔΩ Συμπληρώστε τη Φόρμα Συμμετοχής

 

Διαβάστε τους όρους συμμετοχής

  • Αν είστε κάτοικος εκτός Αθηνών, γράψτε και την ταχυδρομική σας διεύθυνση για να σας σταλεί και ένα τηλέφωνο επικοινωνίας.
  • Μετά τη λήξη του διαγωνισμού τα ονόματα των νικητών θα αναρτηθούν στο Book Bar.
  • Οι τυχεροί θα παραλάβουν το αντίτυπό τους από το βιβλιοπωλείο των Εκδόσεων Bell, (BellBooks) Εμ. Μπενάκη 22, Αθήνα, καθημερινά μέχρι τις 4.00μμ, τηλ. 211-4080820
  • Δύο τυχεροί θα πάρουν από ένα αντίτυπο του βιβλίου.

 

  • Δεν μπορεί να γίνει αποστολή στο εξωτερικό.
  • Παρακαλούμε να συμπληρώνετε τα στοιχεία σας (όνομα –διεύθυνση) με ελληνικούς χαρακτήρες  για να αποφεύγονται τα λάθη.
  • Ο Διαγωνισμός ισχύει έως και 31 Μαΐου 2018

Καλή τύχη!!!