50 χρόνια μετά, τα πρακτικά της Σουηδικής Ακαδημίας προκαλούν σάλο
Απίστευτο κι όμως αληθινό. Ο παγκοσμίου φήμης Βρετανός συγγραφέας JRR Tolkien
δημιουργός της περίφημης τριλογίας «Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών» είχε απορριφθεί από την Επιτροπή των Βραβείων Νόμπελ λόγω …κακής γραφής και …φτωχής πλοκής! Η εξωφρενική αυτή δικαιολογία, που όταν θυμηθεί κανείς τον ευφάνταστο και γεμάτο περιπέτειες λογοτεχνικό κόσμο του Τόλκιν, μόνο θυμηδία, αν όχι αγανάκτηση, μπορεί να δημιουργήσει, έχει προκαλέσει σάλο στην κοινή γνώμη της Βρετανίας. Πρακτικά της Σουηδικής Ακαδημίας που είδαν το φως της δημοσιότητας 50 χρόνια μετά, παρουσιάζουν το σκεπτικό με το οποίο απορρίφθηκαν επιφανείς λογοτέχνες και επιφέρουν ισχυρό πλήγμα στην αξιοπιστία και τη σοβαρότητα της Επιτροπής των Νόμπελ.
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Ο JRR Tolkien που υπήρξε καθηγητής Αγγλοσαξωνικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και εμπνεύστηκε τα έργα του από τη μεσαιωνική λογοτεχνία υπήρξε υποψήφιος για το Βραβείο Νόμπελ το 1961 μετά από πρόταση του στενού του φίλου C S Lewis που ήταν επίσης ειδικευμένος στις μεσαιωνικές σπουδές και είχε ασχοληθεί με τη λογοτεχνία του φανταστικού. Σύμφωνα όμως με τα πρακτικά της Σουηδικής Ακαδημίας που δόθηκαν στη δημοσιότητα μετά από 50 χρόνια, ένας από τους κριτές ο Anders Osterling εξέφρασε την άποψη ότι το έργο «σε καμία περίπτωση δεν εκπληρώνει τις προδιαγραφές λογοτεχνικής αφήγησης υψηλού επιπέδου».
Την ίδια χρονιά άλλωστε υπήρξαν και άλλα σπουδαία λογοτεχνικά ονόματα στον κατάλογο των υποψηφίων για το Βραβείο Νόμπελ, που απορρίφθηκαν. Ανάμεσά τους οι Robert Frost, Lawrence Durrell και EM Forster. O Robert Frost, Αμερικανός ποιητής που ζούσε στην Αγγλία από πολύ νέος και τον συνέδεε ισχυρή φιλία με τον ποιητή Edward Thomas απορρίφθηκε με την αιτιολογία ότι ήταν «πολύ γέρος»…. Για τον Lawrence Durrell ειπώθηκε ότι «είχε μια δυσάρεστη εμπλοκή με ερωτικές υποθέσεις». Τέλος για τον E.M. Foster που είχε εκδώσει το θρυλικό μυθιστόρημα «Το πέρασμα στην Ινδία» το 1924, ειπώθηκε ότι ήταν «η σκιά του παλιότερου εαυτού του»….
Νικητής τη χρονιά εκείνη είχε ανακηρυχθεί ο Γιουγκοσλάβος συγγραφέας Ίβο Άντριτς τα έργα του οποίου εμπνέονται από το φολκλόρ της πατρίδας του Βοσνίας.
Η υπεράσπιση του Τόλκιν
Η ετεροχρονισμένη δημοσιοποίηση του σκεπτικού της Σουηδικής Ακαδημίας και ειδικά η υποτιμητική αναφορά στο πρόσωπο ενός κορυφαίου συγγραφέα όπως ο JRR Tolkien που συνέθεσε ένα πρωτότυπο, επικών διαστάσεων και πολυπρόσωπο έργο , προκάλεσε σφοδρά συναισθήματα αγανάκτησης και αδικίας, όχι μόνο στους πολυπληθείς θαυμαστές του, αλλά και σε αναγνωρισμένους κριτικούς λογοτεχνίας. Ο Andrew Pettie, κριτικός της Daily Telegraph γράφει σε κείμενο με τίτλο «Η υπεράσπιση του JRR Tolkien»:
«Ο Τόλκιν χαρακτηρίζεται από τη διπλή ικανότητα, από τη μια να συνθέτει ένα ευκρινές και συναρπαστικό αφήγημα και από την άλλη να προσέχει και την παραμικρή λεπτομέρεια της πλοκής. Δεν ανήκω στους φανατικούς θαυμαστές της λογοτεχνίας του φανταστικού διότι σε γενικές γραμμές τη θεωρώ παράλογη και εξωπραγματική. Όμως ο Τόλκιν είχε το σπάνιο χάρισμα να συνθέσει ένα ολόκληρο σύμπαν από νάνους, εξωτικά και στρατιές από ανθρωποειδή που δείχνουν πολύ πιο πραγματικά από εκείνα της Albert Square (!) Άραγε δεν αποτελεί χαρακτηριστικό του καλού αφηγητή το να μετατρέπει το εξωπραγματικό σε πραγματικό; Μου είναι πολύ δύσκολο να πιστέψω ότι θα μπορούσαν εκατομμύρια άνθρωποι, σε όλο τον κόσμο, να στηθούν στις ουρές για να παρακολουθήσουν μια κινηματογραφική τριλογία βασισμένη σε έργο του Ίβο Άντριτς, του Γιουγκοσλάβου συγγραφέα που τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ το 1961!…»
Και η αλήθεια είναι πως όσο αιχμηρό και αν είναι το παραπάνω κείμενο, επί της ουσίας έχει δίκιο. Να απορρίπτεται για … «φτωχή πλοκή» το έργο του Τόλκιν; Τι άλλο θ’ ακούσουμε!…
