ΗΛΙΑΣ ΚΑΦΑΟΓΛΟΥ
Ένα από τα πιο σημαντικά κείμενα προσέγγισης στο ιστορικό μυθιστόρημα «Η Γυφτοπούλα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη πήρε τη μορφή βιβλίου. Πρόκειται για το κείμενο του Ηλία Καφάογλου το οποίο με τίτλο «Ησθάνθη τοσαύτην εμπιστοσύνη και ασφάλειαν» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον και είναι ένα έργο που παρά την περιορισμένη του έκταση αξίζει ευρύτερης προσοχής.
Η ιδιάζουσα σημασία του υπήρξε και ο λόγος που το 56 σελίδων αυτό έργο, αναρτήθηκε σε τρεις συνέχειες στο Book Bar πριν από λίγους μήνες, με αφορμή τα 100 χρόνια από το θάνατο και 160 από τη γέννηση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, που τιμώνται φέτος. Ο λόγος είναι ιδιαίτερα σοβαρός. Στη διάρκεια του φετινού Έτους Παπαδιαμάντη 2011 έχουν πραγματοποιηθεί πολλές εκδηλώσεις για τον ξακουστό «κοσμοκαλόγηρο» των ελληνικών γραμμάτων και τη βασανισμένη του ζωή, που μερικές φορές καταλήγει να παρουσιάζεται με τρόπο «δακρύβρεχτο», ξύλινο και στερεοτυπικό. Για το ίδιο του το έργο όμως, ελάχιστες σύγχρονες προσεγγίσεις έχουν επιχειρηθεί. Λίγες είναι οι αναλύσεις που θα μπορούσαν να φωτίσουν τη διαχρονική αξία των έργων του και την ιστορική του ματιά για την πορεία του ελληνισμού, που σήμερα περισσότερο από ποτέ αποδεικνύεται επίκαιρη και φρέσκια. Προσεγγίσεις τέτοιου είδους θα μπορούσαν να μυήσουν και νεότερους αναγνώστες στη «μαγεία του Παπαδιαμάντη», ενώ χωρίς αυτές, η αγιοποίηση της ζωής του οδηγεί σε φλύαρες και υποκριτικές κορώνες. Μια τέτοιου είδους, σύγχρονη προσέγγιση στο μυθιστόρημα «Γυφτοπούλα» του Παπαδιαμάντη καταθέτει ο Ηλίας Καφάογλου σε αυτό το βιβλίο.
«Μια λοξή ανάγνωση στη Γυφτοπούλα του Παπαδιαμάντη και στην εποχή του» είναι ο υπότιτλος στο βιβλίο, το οποίο φωτίζει τόσο το περίγραμμα της εποχής στην οποία αναφέρεται η Γυφτοπούλα όσο και της εποχής που εκδόθηκε. Ο σαφής παραλληλισμός του Παπαδιαμάντη στο πρόσωπο της «Γυφτοπούλας» με την εθνική συνείδηση του ελληνισμού παρουσιάζεται στον αναγνώστη από τις πρώτες γραμμές του κειμένου:
«H Aϊμά, η «Γυφτοπούλα», σαν να έχει ξεφυτρώσει από το πουθενά. Δεν ξέρει τους πραγματικούς γονείς της, την καταγωγή της. Δεν γνωρίζει καμία θρησκεία. Oι παραδόσεις, ο πολιτισμός, της είναι ξένα. Tη μεγαλώνει μια οικογένεια γύφτων. O κόσμος της: ένας κηπάκος τόσος δα. O κόσμος της: η αγάπη του Mάχτου, γιου του Πρωτόγυφτου, αγάπη που η Aϊμά νομίζει αδελφική. Η κόγχη της: ένα ρυάκι όπου πλένει τα ρούχα της. Ξάφνου, αυτή η εκτός και πέρα από την Ιστορία, νιώθει τον κόσμο της να τρίζει συθέμελα και, ως άθυρμα, θα βρεθεί στο κέντρο γεγονότων κοσμοϊστορικών.
Tι απασχολεί την Aϊμά στο κέντρο της ιστορικής δίνης; H καταγωγή της».
Ο Καφάογλου αναφέρεται στη σχέση του κόσμου της Αρχαιότητας με το Βυζάντιο, επαναπροσδιορίζει το ερώτημα «Ρωμαίος ή (και) Έλλην», μιλά για την Κωνσταντινούπολη την εποχή της Άλωσης και τις ιδέες του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, αναφέρεται στην εμφάνιση της Μεγάλης Ιδέας την εποχή που κυοφορήθηκε η «Γυφτοπούλα» από τον Παπαδιαμάντη και επιστρέφει στο μυθιστόρημα με το συμβολικό θάνατο της Γυφτοπούλας Αϊμάς στις 29 Μαίου 1453, την ημέρα θανάτου του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου και της Άλωσης της Κωνσταντινούπολης.
Με επαρκείς λογοτεχνικές και ιστορικές αναφορές σε πηγές, μεταξύ των οποίων και στον Γεώργιο Γεμιστό, τον ειδωλολάτρη φιλόσοφο γνωστό ως Πλήθωνα, το κείμενο ιχνογραφεί ένα ευανάγνωστο πορτρέτο για το αριστούργημα του Παπαδιαμάντη και την εποχή του και προσφέρει σημαντικά στοιχεία προβληματισμού στο διάλογο για τη σχέση της Αρχαιότητας με το Βυζάντιο. Ένα διάλογο που βρίσκεται ακόμη σε εξέλιξη.
ΕΛΠΙΔΑ ΠΑΣΑΜΙΧΑΛΗ
Εκδόσεις Ύψιλον 2011
Σελ. 56
Σχετικά θέματα
Το βιβλίο του Ηλία Καφάογλου στο Book Bar
«Hσθάνθη τοσαύτην εμπιστοσύνην και ασφάλειαν»
Μια λοξή ανάγνωση στη «Γυφτοπούλα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Part 1 0f 3)
Μια λοξή ανάγνωση στη «Γυφτοπούλα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Part 2 0f 3)
Μια λοξή ανάγνωση στη «Γυφτοπούλα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Part 3 0f 3)
INFO
To βιβλίο «Ησθάνθη τοσαύτην εμπιστοσύνης και ασφάλειαν» έχει κυκλοφορήσει σε μικρό αριθμό αντιτύπων, εκτός εμπορίου.
