Οι Καπουλέτοι και οι Μοντέγοι της Ελλάδας
Από την βεντέτα στον «γδικιωμό»
Το κλασσικό δράμα Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, όπου η διαιωνιζόμενη εχθρότητα δυο αριστοκρατικών οικογενειών, των Καπουλέτων και των Μοντέγων, έφερε τραγικό τέλος στους δυο τρυφερούς εραστές, δεν ήταν μια εντυπωσιακή ιστορία που ξεπήδησε αναίτια από την αχαλίνωτη φαντασία του κορυφαίου Άγγλου δραματουργού. Ήταν μια ιστορία που είχε τις ρίζες της στην πραγματικότητα, αφού ο φόρος αίματος της βεντέτας έχει καταστρέψει πολλές οικογένειες σε διάφορες χώρες του κόσμου. Το ίδιο φυσικά συνέβαινε και στην Ελλάδα.
Γράφει η Ελπίδα Πασαμιχάλη
Σε αυτές τις ιστορίες αιματηρής εκδίκησης μεταξύ μεγάλων οικογενειών, τις βεντέτες στην Ελλάδα , αναφέρεται με το νέο του βιβλίο ο εκλεκτός δημοσιογράφος και συγγραφέας Πάνος Σόμπολος.
«Έγραψα και αυτό το βιβλίο για να αφήσω μια παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές και να καταλάβει ο κόσμος για το βάρβαρο έθιμο της βεντέτας. Το έθιμο αυτό ξεκινάει από πολύ παλιά, από αρχαιοτάτων χρόνων, από την εποχή που δεν υπήρχαν δικαστήρια, δεν υπήρχαν νόμοι. Είναι αυτό που έλεγε και ο μωσαϊκός νόμος «Οφθαλμόν αντί οφθαλμού και οδόντα αντί οδόντος». Αυτό ίσχυε. Δεν είχαν νόμους, δεν είχαν εισαγγελείς, δικαστές, δικαιοσύνη. Και φυσικά αυτό συνεχίστηκε τις επόμενες εκατονταετίες και φτάσαμε στο σήμερα και να διαιωνίζεται. Δηλαδή εκδίκηση, Να παίρνουμε εμείς το νόμο στα χέρια μας και να μην αφήνουμε τη δικαιοσύνη να κάνει τη δουλειά της.» είπε μεταξύ άλλων ο Πάνος Σόμπολος μιλώντας για το νέο του βιβλίο ΒΕΝΤΕΤΕΣ: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα, που παρουσιάστηκε τη Δευτέρα 22 Απριλίου 2024 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Το βιβλίο αυτό που είναι το 7ο κατά σειρά του διακεκριμένου δημοσιογράφου, αναφέρεται στα εγκλήματα βεντέτας που απασχόλησαν την κοινή γνώμη και αρκετές φορές την συγκλόνισαν, από το 1920 έως τα τέλη στου 20ου αιώνα.
Με πηγές από το τεράστιο αρχείο του αλλά και με ιστορική έρευνα, ο «πρύτανης» του αστυνομικού ρεπορτάζ, παρουσιάζει πάνω από 30 υποθέσεις βεντέτας, που διαδραματίστηκαν στην Κρήτη, στη Μάνη και σε διάφορες άλλες περιοχές της χώρας.
‘Όπως επεσήμανε ο ίδιος: «Στην υπόλοιπη Ελλάδα και στη Μάνη μπορούμε να πούμε ότι η βεντέτα έχει εκλείψει. Στην Κρήτη όμως κρατάει ακόμα. Έχουν μειωθεί πάρα πολύ τα περιστατικά, δεν έχουμε τη συχνότητα που είχαμε παλιότερα, να σκοτώνονται για το τίποτε, αλλά δεν εξέλιπε.»
Ο «πατέρας» του αστυνομικού ρεπορτάζ στη χώρα μας, το οποίο υπηρέτησε με υποδειγματικό επαγγελματισμό και σοβαρότητα για πάνω από 40 χρόνια και έχει καλύψει αμέτρητες ιστορίες εγκλημάτων, στρέφει αυτή τη φορά την έρευνά του σε αυτή την ιδιάζουσα μορφή εγκλήματος, την βεντέτα. Ένα έγκλημα που δεν αφορά μόνο σε δύο πρόσωπα, τον «θύτη» και το «θύμα» αλλά υποθηκεύει τη ζωή και το μέλλον πολλών οικογενειών και σε πολλές περιπτώσεις προκαλεί πολλαπλή αιματοχυσία.
Βεντέτα στην Κρήτη
Η βεντέτα , όπως λέγεται στην Κρήτη, είναι βαθιά ριζωμένη στο εθιμικό δίκαιο από αρχαιοτάτων χρόνων και μάλιστα ήταν απολύτως αποδεκτή και σε αρκετές περιπτώσεις την θεωρούσαν «επιβεβλημένη».
Όπως αναφέρει ο συγγραφέας στην πολύ ενδιαφέρουσα ιστορική του έρευνα, ο Αριστοτέλης, ασχολήθηκε με το θέμα της εκδίκησης στα Ηθικά Νικομάχεια και θεωρεί το «αντιπεπονθός» (ανταπόδοση) «σπουδαία μορφή δικαίου». Κατονομάζει μάλιστα τον μυθικό Ροδάμανθυ, γιο του Δία και αδελφό του Μίνωα, ως εκείνον που εισηγήθηκε αυτή τη μορφή δικαίου στη Μινωική Πολιτεία.
Στη Μάνη «γδικιωμός»
Εξ ίσου πανάρχαιο έθιμο ήταν και η βεντέτα στη Μάνη την οποία αποκαλούσαν «γδικιωμός» ή «δικιωμός». Οι Μανιάτες θεωρούσαν ότι δεν πρόκειται απλώς για εκδίκηση, αλλά για τιμωρία μιας αδικίας και αποκατάσταση της δικαιοσύνης. Μάλιστα έλεγαν ότι όσοι δεν εκδικούνταν ήταν ανάξιοι και δειλοί. Ο άγραφος νόμος έλεγε πως ο άντρας, αν είναι φιλότιμος, δε χαρίζει το δίκιο του. Ο «γδικιωμός» ήταν στόχος ζωής για τους απογόνους του αδικοχαμένου.
Μετά το φόνο ενός πατέρα, η χήρα Μανιάτισσα νανούριζε τον ορφανό γιο της με ένα μοιρολόι σαν αυτό:
«Να μεγαλώσεις, ν΄αξιωθείς/ και το σαρμά* να ζαλωθείς/ να κυνηγήσεις το φονιά/ απ’ αγκρεμά και από βουνά/ το δίκιο μας να γδικιωθεί/ το αίμα του πατέρα σου…..» (σελ. 37)
*όπλο
Από τον «γδικιωμό» στη Μάνη έχουν ξεκληρισθεί ολόκληρα χωριά που βρίσκονταν κυριολεκτικά σε εμπόλεμη κατάσταση, ενώ μεγάλος αριθμός κατοίκων αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την πατρογονική γη από τον φόβο της αντεκδίκησης.
Διαβάστε επίσης: Νίκος Γερακάρης – Αλήθειες και ψέματα για το 1821 και τον φόνο του Καποδίστρια – Από τον «γδικιωμό» στην αρχαία τραγωδία
Στις πάνω από 30 περιπτώσεις βεντέτας που αναφέρονται στο βιβλίο ο Πάνος Σόμπολος που έχει τιμηθεί δύο φορές από τον θεσμό των Βραβείων Δημοσιογραφίας του Ιδρύματος Μπότση αλλά και με το βραβείο της Ένωσης Ευρωπαίων δημοσιογράφων, εστιάζει στα εκδικητικού τύπου εγκλήματα και τις διαφορετικές εκδοχές τους.
Τα κίνητρα είναι ετερόκλητα. Άλλοτε είναι προσωπικά, άλλοτε πολιτικά, άλλοτε περιουσιακά και σε ορισμένες περιπτώσεις κυριολεκτικά δι’ ασήμαντον αφορμή.
Σφαγή στις αίθουσες των δικαστηρίων
Κάποια από αυτά φαίνονται πραγματικά εξωφρενικά, όπως εκείνα που συνέβησαν μέσα στις αίθουσες των δικαστηρίων.
Σοκαριστική είναι η περίπτωση ενός ολόκληρου πλήθους στην Κρήτη, που κατέσφαξε μια οικογένεια, τη μάνα και τα τέσσερα παιδιά, μέσα στην αίθουσα του δικαστηρίου, επειδή τους θεωρούσε δωσίλογους κατά τη διάρκεια της Κατοχής.
Αναφέρεται επίσης και μια άλλη υπόθεση φονικού σε αίθουσα δικαστηρίου, εκτός Ελλάδας, όταν μια Γερμανίδα δολοφόνησε τον βιαστή και στραγγαλιστή της επτάχρονης κορούλας της.
Η σφαγή στα Βορίζια
Ανάμεσα στις βεντέτες που αναφέρονται στις σελίδες του βιβλίου και συγκλονίζουν είναι η σφαγή στα Βορίζια, ένα χωριό στους πρόποδες του Ψηλορείτη με περίπου 500 κατοίκους σήμερα, με τραγικό απολογισμό 6 νεκρούς και 14 τραυματίες μέσα σε δύο ώρες!
Η τραγωδία αυτή συνέβη τη δεκαετία του 1950 και όπως μας πληροφορεί ο Πάνος Σόμπολος: «Οι δράστες χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, όπως μαχαίρια, πιστόλια, αλλά και μια χειροβομβίδα, που διαμέλισε κάποια από τα θύματα. Ήταν μάλιστα βεντέτα για ασήμαντη αφορμή! Αιτία; Μια δασική παράβαση κοπής δέντρων…».
Στη δίκη που ακολούθησε, η βαρύτερη ποινή επιβλήθηκε στον Μανούσο Β. που κρίθηκε ένοχος και καταδικάστηκε σε κάθειρξη 20 ετών και σε χρηματική ποινή 2.000 δραχμών,
Μετά την αποφυλάκισή του ο Μανούσος Β. έβαλε τέλος στις βεντέτες και γύρισε σελίδα στη ζωή του. Αργότερα πραγματοποίησε και ένα «όνειρο» της ζωής του: Άνοιξε ταβέρνα πλάι στον μαντρότοιχο των Φυλακών Αλικαρνασσού, όπου είχε εκτίσει την ποινή του, τραβώντας και πάλι επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας.
Ο Πάνος Σόμπολος μάλιστα αναφέρει και ένα ανέκδοτο που μέχρι σήμερα συζητάνε στην Κρήτη:
«Κάποτε επισκέφτηκε τον Μανούσο Β. στη φυλακή ο πατέρας του, ένας Κρητικός με σημαντική δράση στην Εθνική Αντίσταση, και ακολούθησε ο εξής διάλογος:
Πατέρας: Ιντα κάνεις, παιδί μου Μανούσο;
Μανούσος: Εγώ, πατέρα, είμαι καλά. Πες μου, όμως, ίντα κάνουν οι χωριανοί μας.
Πατέρας: Ντα ήφησες μωρέ κιανένα ζωντανό;»
Στην παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στην κατάμεστη αίθουσα «Γιάννης Μαρίνος» στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών για το βιβλίο μίλησε ο κ. Λευτέρης Οικονόμου, πρ. υφυπουργός Προστασίας του Πολίτη, επίτιμος αρχηγός της Ελληνικής Αστυνομίας. Ο κ. Οικονόμου αναφέρθηκε στις ισχυρές ρίζες του φαινομένου της βεντέτας και στην εξέλιξή του «όχι μόνο στη χώρα μας αλλά στην ευρύτερη περιοχή στη Σερβία, στην Αλβανία, στο Μαυροβούνιο, Ιταλία, Μέση Ανατολή και αλλού.» Δεν παρέλειψε άλλωστε να αναφερθεί στην πολυετή συνεργασία που είχε με τον Πάνο Σόμπολο,μέσα από διάφορες θέσεις που είχε ο ίδιος ο υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, τιμώντας τον Πάνο Σόμπολο για τη διακριτικότητα και υπευθυνότητα με τις οποίες χειρίστηκε δημοσιογραφικά, εκατοντάδες δύσκολες και λεπτές υποθέσεις όπως η εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη και πολλές άλλες.
Στην παρουσίαση του βιβλίου παρευρέθηκε και η εκδότρια Άννα Πατάκη, από τον ιστορικό εκδοτικό οίκο Πατάκη, από τον οποίο έχουν κυκλοφορήσει όλα τα βιβλία του Πάνου Σόμπολου. Η Άννα Πατάκη αναφέρθηκε στην ευγένεια και το ήθος του Πάνου Σόμπολου αλλά και στην ανθρωπιά που τον χαρακτηρίζει.
Για το βιβλίο «Βεντέτες: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα» μίλησε επίσης ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρίστος Βασιλόπουλος, η Κρητικιά ηθοποιός Μαρία Τζομπανάκη και ο λυράρης από την Κρήτη Βασίλης Σκουλάς. Τη συζήτηση συντόνισε η δημοσιογράφος Σία Κοσιώνη.
Την παρουσίαση του βιβλίου παρακολούθησαν πολλοί γνωστοί δημοσιογράφοι, πολιτικοί και καλλιτέχνες. Ανάμεσά τους οι κ.κ Σοφία Βούλτεψη, Στέλιος Κυμπουρόπουλος, Νίνα Βλάχου, Σοφία Πατραμάνη, Μάρα Ζαχαρέα, Πέτρος Κασιμάτης, Ανδρέας Λοβέρδος, Λόλα Νταϊφά, κ.ά.
Η εκδήλωση ολοκληρώθηκε με την απονομή βραβείου της UNESCO Πειραιώς και Νήσων στον Πάνο Σόμπολο για την πολύχρονη προσφορά του στη δημοσιογραφία.
INFO
ΒΕΝΤΕΤΕΣ: Εγκλήματα βεντέτας στην Ελλάδα
Πάνος Σόμπολος
Εκδόσεις Πατάκη 2024
Σελ. 432, Τιμή € 18,80
