«Δεν χρειάζομαι τον Θεό, είμαι καλός άνθρωπος»
«Υπάρχει μέλλον για την Ελλάδα. Δεν μπορώ όμως να πω ότι περνά μέσα από την Ευρώπη. Αυτό το μέλλον πρέπει να το χτίσετε εσείς, σαν να μην υπήρχε η Ευρώπη. Δεν πρέπει να στηριζόμαστε στους άλλους, αλλά στα δικά μας πόδια.» Αυτές ήταν οι πρώτες φράσεις που είχε απευθύνει ο νομπελίστας συγγραφέας Ζοζέ Σαραμάγκου στη συνάντηση που είχε με τους Έλληνες δημοσιογράφους το 2006 στην Πάτρα, όταν ήταν προσκεκλημένος της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης.
Ο Πορτογάλος συγγραφέας που υπήρξε ιδιαίτερα αγαπητός στο ελληνικό κοινό, είχε εντυπωσιάσει το ακροατήριό του με την ευφυΐα, την πνευματική του διαύγεια, τη διορατικότητα και τις ανατρεπτικές του απόψεις.
Ο Ζοζέ Σαραμάνγκου, που έφυγε από τη ζωή, σε ηλικία 87 ετών από λευχαιμία , δεν είχε διστάσει τότε να μιλήσει και για τον θάνατο, με τον οποίο όπως είχε τονίσει, η ηλικία του επέβαλε να συμφιλιωθεί… Και για του λόγου το αληθές, ένα χρόνο αργότερα, το 2007, το εκπληκτικό του μυθιστόρημα «Περί θανάτου» (Εκδ. Καστανιώτη) πιστοποίησε τη θαρραλέα και καυστική ματιά του για το θέμα. Ο σπουδαίος συγγραφέας που είχε νοσηλευτεί αρκετές φορές τα τελευταία χρόνια λόγω αναπνευστικών προβλημάτων, ζούσε στο νησί Λανθαρότε στα Κανάρια νησιά, αυτοεξόριστος, λόγω της ρήξης του με την Πορτογαλική εκκλησία.
Η αντιπαράθεση με την εκκλησία
Η αντιπαράθεσή του με την πορτογαλική εκκλησία ξέσπασε με την έκδοση του βιβλίου του «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο», όπου μιλά για τις σχέσεις του Χριστού με τη Μαρία Μαγδαληνή και τη χρησιμοποίηση της θρησκείας για τη δημιουργία παγκόσμιας κυριαρχίας. Το βιβλίο δημιούργησε σκάνδαλο όχι μόνο στο χώρο της εκκλησίας αλλά και της πορτογαλικής κυβέρνησης που απέρριψε την υποψηφιότητά του για το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας. Στο θέμα της εκκλησίας άλλωστε επανέρχεται και με την τελευταία του νουβέλα «Κάιν» , όπου δίνει τη δική του εκδοχή για τη γνωστή βιβλική ιστορία . Το έργο θα κυκλοφορήσει σύντομα από τις εκδόσεις Καστανιώτη (μετ. Αθηνά Ψυλλιά).
Άθεος
Ο ίδιος δήλωνε άθεος. Πίστευε ότι οι θρησκείες διχάζουν την ανθρωπότητα. Στην ίδια συνάντηση του 2006 με τους Έλληνες δημοσιογράφους είχε δηλώσει:: «Εγώ δεν χρειάζομαι τον Θεό και δεν είμαι κακός, είμαι καλός άνθρωπος. Έχω τη συνείδησή μου, έχω τις κρίσεις των φίλων μου, και αυτό μου φτάνει.».
Αυτοδίδακτος και νομπελίστας
Ο Ζοζέ Σαραμάγκου γεννήθηκε το 1922 στο χωρίο Αζινιάγκα της Πορτογαλίας. Προερχόταν από φτωχή οικογένεια και αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το σχολείο νωρίς για να δουλέψει. Έκανε πολλά επαγγέλματα και την ουσία υπήρξε αυτοδίδακτος. Η πρώτη του νουβέλα «Γη της αμαρτίας» εκδόθηκε το 1947, πέρασαν όμως τριάντα περίπου χρόνια μέχρι να εκδοθεί το μεγαλύτερο μέρος του έργου του για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ το 1998.
Πολιτικοποιημένος συγγραφέας
Η λογοτεχνική του δημιουργία χαρακτηρίζεται από το συνδυασμό του μαγικού ρεαλισμού με το πολιτικό σχόλιο. Την κριτική του για το υπάρχον κοινωνικοπολιτικό σύστημα την εκφράζει με τον πιο ευφυή και καυστικό τρόπο στο βιβλίο του «Περί φωτίσεως»( Εκδόσεις Καστανιώτη). Η υπόθεση αναφέρεται σε εκλογές που γίνονται σε κάποια φανταστική χώρα και τα λευκά υπερισχύουν με ποσοστό 70%.! Ο ίδιος μιλούσε ευθέως για το νόημα της λευκής ψήφου «Λέω ότι η λευκή ψήφος είναι δημοκρατική και δεν έχει καμία σχέση με την αποχή.» Επίσης εξέφρασε την άποψη ότι «Δεν ζούμε σε δημοκρατία, όταν το μόνο που ζητάνε από τον πολίτη είναι η ψήφος του. Νομίζω ότι ζούμε σε έναν κόσμο καταστροφής. Πολλοί άνθρωποι γεννιούνται στην αποκάλυψη, χωρίς καμιά ελπίδα. Πεθαίνουν χωρίς να μάθουν γιατί έζησαν. Άρα αυτός ο κόσμος είναι κακός. Είναι καλός μόνο για τους προνομιούχους.»
Δεν παρέλειπε άλλωστε να καυτηριάζει τα ΜΜΕ. Όπως έλεγε, «Τα ΜΜΕ έχουν μεγάλη ευθύνη για τις κοινωνίες της απάθειας. Είμαστε ταυτόχρονα θύματα, συνένοχοι και θύτες.»
Έργα
O Ζοζέ Σαραμάγκου έχει γράψει πάνω από 30 βιβλία πρόζα, ποίηση, δοκίμια και θεατρικά.
Τα περισσότερα βιβλία του κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.
Συγκεκριμένα:
Η ιστορία της άγνωστης νήσου (διηγήματα, 2001), Η πέτρινη σχεδία (μυθιστόρημα, 2000), Η σπηλιά (μυθιστόρημα, 2003), Ιστορία της Πολιορκίας της Λισαβόνας (μυθιστόρημα, 1998), Μικρές αναμνήσεις (αυτοβιογραφία, 2008), Ο άνθρωπος αντίγραφο (μυθιστόρημα, 2005), Όλα τα ονόματα (μυθιστόρημα, 1999), Περί θανάτου (μυθιστόρημα, 2007), Περί τυφλότητας (μυθιστόρημα, 1998), Περί φωτίσεως (μυθιστόρημα, 2006), Το κατά Ιησούν Ευαγγελίον (μυθιστόρημα, 1997), Το μεγαλύτερο λουλούδι του κόσμου (Μια ιστορία για μεγάλους και μικρούς) (2006), Το ταξίδι του ελέφαντα (διήγημα, 2009), Το τετράδιο (Κείμενα που γράφτηκαν για το blog, Σεπτέμβριος 2008 –Μάρτιος 2009)(2010)
Ελπίδα Πασαμιχάλη
Ημερομηνία άρθρου 18/6/2010
