6.000 χιλιάδες γράμματα σε έναν τόμο|
Πρόκειται για έναν τεράστιο σε μέγεθος λογοτεχνικό θησαυρό,
τον οποίο πραγματικά θ’ απολαύσουμε. Διότι είναι πραγματικά συναρπαστικό να ανακαλύπτει κανείς μέσα από χιλιάδες επιστολές, όχι μόνο την προσωπικότητα που κρύβεται πίσω από ένα μεγάλο συγγραφέα όπως ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ, αλλά και μια γραφή-προπομπό της μετέπειτα αριστοτεχνίας του. Τα σχεδόν 6.000 γράμματά του που έχουν διασωθεί, απευθύνονται σε περισσότερους από 1.900 παραλήπτες, ανάμεσα στους οποίους ο Έζρα Πάουντ και ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ, ανέρχονται σε τρία εκατομμύρια λέξεις, και αναμένονται, σύμφωνα με τους εκδότες τους, να γεμίσουν τουλάχιστον 17 τόμους…
Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη
Ο πρώτος τόμος, που εκτείνεται χρονολογικά από το 1907 μέχρι το 1922, καλύπτει τα πρώτα χρόνια του Χέμινγουεϊ στο Όουκ Παρκ του Ιλινόϊς, τις αθλητικές του ενασχολήσεις στα δάση του βόρειου Μίσιγκαν, την πρώτη του δημοσιογραφική παρουσία στο Κάνσας Σίτι, την υπηρεσία του στον Ερυθρό Σταυρό στην Ιταλία, όπου τραυματίστηκε σοβαρά, τον γάμο του με την Χάντλι Ρίτσαρντσον, και την μετακόμισή του ζεύγους στο Παρίσι. Αλλά ο δεύτερος τόμος (1923 έως 1925) είναι πιο ενδιαφέρων, αφού καλύπτει τα χρόνια της λογοτεχνικής μαθητείας του τα οποία ο Χέμινγουεϊ πέρασε κυρίως στο Παρίσι και την Ισπανία, και τον φέρνει ένα βήμα πριν από την πρώτη μεγάλη επιτυχία του, το μυθιστόρημα ‘Ο Ήλιος Ανατέλλει Ξανά’.
Ο πληθωρικός Χέμινγουεϊ
Ο τόμος αυτός, σύμφωνα με την βρετανική εφημερίδα Telegraph, συγκεντρώνει 242 γράμματα, στα οποία συμπεριλαμβάνονται μικρά αποσπασματικά κείμενα, ταχυδρομικές κάρτες και τηλεγραφήματα, (όπως αυτό προς την Σίλβια Μπίτς του βιβλιοπωλείου Shakespeare & Company, στο οποίο ο Χέμινγουεϊ ανακοινώνει την γέννηση του πρώτου γιου του: «ΑΓΟΡΙ ΤΡΙΑ ΕΚΑΤΟ ΤΡΕΙΣ ΩΡΕΣ ΑΝΤΡΑΚΙ ΧΜ») – προς σχεδόν 60 παραλήπτες. Πρόκειται για γράμματα, όπως λένε οι εκδότες, τα οποία είναι κατεβασμένα στο χαρτί ανεπιτήδευτα, με μια αυθεντική προχειρότητα, ακόμη και με αναγραμματισμούς που έχουν ένα ιδιόρρυθμα κωμικό αποτέλεσμα (βλέπουμε ‘λέξεις’ όπως “post ossif”, “genuwind” ‘stummick’, ή ‘Christ nose”). Και αποκαλύπτουν την γνήσια προσωπικότητα του συγγραφέα, τον άνθρωπο που ξεχειλίζει από ενθουσιασμό και φιλοδοξία, που ενδιαφέρεται για τα χρήματα που κερδίζει (το 1924 η συγγραφή του απέφερε 56 δολάρια), και ο οποίος αιφνιδιάζει με την εγκαρδιότητα και την χαρούμενη διάθεσή του.
Το πρώτο γράμμα, είναι ένα γλυκό, αγορίστικο κείμενο που απευθύνεται στην μητέρα του – «χίλια ευχαριστώ για το όμορφο χριστουγεννιάτικο γράμμα σου και το κουτί… Ο αγαπημένος σου γιος, Έρνι», της γράφει – ενώ σε επόμενες επιστολές προς τους γονείς του, ο Χέμινγουεϊ δείχνει να ανησυχεί μήπως τους σοκάρει η φαντασία του.
Έζρα Πάουντ
Ανάμεσα στους παραλήπτες του βρίσκεται και ο διάσημος Αμερικανός ποιητής Έζρα Πάουντ, ο οποίος λαμβάνει τα περισσότερα γράμματα (32), ενώ ο Χέμινγουεϊ τον κολακεύει με πολλές αντισημιτικές και ομοφοβικές παρατηρήσεις – χωρίς όμως καμιά αντιφασιστική αποστροφή, όπως κάνει με άλλους («ειλικρινά, ο Μουσολίνι πραγματοποιεί ένα επονείδιστο έργο»).
Γερτρούδη Στάιν
Ο Χέμινγουεϊ όφειλε το αρρενωπό στυλ της πρόζας του στην μεγάλη λεσβία μοντερνίστρια Γερτρούδη Στάιν, τα γράμματά του προς την οποία τείνουν να είναι επιμελημένα και γεμάτα σεβασμό. Ένα απ’ αυτά, που χρονολογείται τον Φεβρουάριο του 1923, περικλείει ένα προσχέδιο της κριτικής του για το τελευταίο της έργο: «Μπορείς να κόψεις ένα μέρος του ή ολόκληρο», της γράφει, «κι αν δεν σου αρέσει, θα σου φτιάξω ένα άλλο». Εν τούτοις, όταν η Στάιν αρνείται να του ανταποδώσει την εύνοια, ο Χέμινγουεϊ αρχίζει να την κοροϊδεύει πίσω από την πλάτη της.
Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ και αλκοόλ
Ο εξίσου διάσημος Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ είναι γι’ αυτόν ένας νέος φίλος, και σε πρώιμο γράμμα που του απευθύνει, ο Χέμινγουεϊ διαλογίζεται με πολύ οξυδέρκεια, ότι η ιδέα του Φιτζέραλντ για τον παράδεισο πιθανότατα να μην είναι τίποτε περισσότερο από «ένα όμορφο κενό γεμάτο με πλούσιους μονογαμικούς τύπους, όλους ισχυρούς και μέλη των καλύτερων οικογενειών, οι οποίοι σκάνε από το πιοτό». Η συνήθεια του ίδιου του Χέμινγουεϊ να πίνει, έχει αφήσει εποχή. Όπως σημειώνει, «με την Πωλίν, [Φάιφερ, για χάρη της οποίας εγκατέλειψε την πρώτη του γυναίκα και την παντρεύτηκε το 1927], κατάφερα να ‘σκοτώσω’ μέσα σε μια Κυριακή δύο μπουκάλια Beaune, ένα μπουκάλι Chambertin, ένα μπουκάλι Pommard, και με την βοήθεια του [Τζον] Ντος Πάσος, ένα τέταρτο του γαλονιού Haig, στο τετράγωνο μπουκάλι, κι ένα τέταρτο καυτού Κιρς».
Μποξ , Ταυρομαχίες και Τζόγος
Κατά τον ίδιο τρόπο έχουν αφήσει εποχή και οι επιδόσεις του στο μποξ (έδινε μαθήματα στον Φιτζέραλντ), το κολύμπι του στον Σηκουάνα («το κρύο της κολάσεως. Μεθυσμένος βρήκα ότι έκανα καταπληκτικές βουτιές»), και ο τζόγος του στα χαρτιά και στα άλογα. Το πιο καταπληκτικό απ’ όλα όμως, είναι οι ταυρομαχίες, με τις οποίες ο Χέμινγουεϊ άρχισε ν’ ασχολείται σαν ερασιτέχνης, δεχόμενος πλήγματα από ταύρους με καλυμμένα κέρατα. Είναι ένα άθλημα το οποίο χαρακτηρίζει «το ωραιότερο πράγμα στον κόσμο». Λάτρευε όχι μονάχα τους ταυρομάχους αλλά και τους ταύρους, και μάλιστα τους σύγκρινε με τον παλιό φίλο και καινούργιο εχθρό του, τον Φορντ Μάντοξ Φορντ: «Τουλάχιστον, οι ταύροι δεν είναι οι μεγαλύτεροι στυλίστες της αγγλικής… Δεν εκδίδουν επιθεωρήσεις… Δεν παντρεύονται 55άρες στα 25 τους, και δεν περιμένουν να τους καλέσουν σε δείπνο».
Σέργουντ Άντερσον, Χένρι Τζέιμς και Τ.Σ. Έλιοτ
Άλλος ένας παλιός φίλος και καινούργιος εχθρός είναι ο μυθιστοριογράφος Σέργουντ Άντερσον: «…Έχει γράψει 350 σελίδες σκέτης διάροιας ή όπως διάολο γράφεται αυτή η λέξη, κι έχει γίνει μπεστ σέλερ», λέει ο Χέμινγουεϊ. Ενώ τέλος, επιφυλάσσει μεγάλη αγένεια και για τους Χένρι Τζέιμς και Τ.Σ. Έλιοτ: Για τον μεν πρώτο σημειώνει ότι «έγραψε πάρα πολύ όμορφα για το μηδέν», τον δε δεύτερο, τον αποκαλεί «ο Μεγάλος» – παρότι προβλέπει ότι θα τιμηθεί με το Τάγμα της Αξίας.
Ο Ήλιος Ανατέλλει Ξανά και Θάνατος το Απομεσήμερο σε προσχέδια
Τα γράμματα, διατυπωμένα ακατέργαστα, αφήνουν να διαφανεί μέσα από την ρέουσα γλώσσα τους ο αληθινός Χέμινγουεϊ, πράγμα που συμβαίνει με την περιγραφή του της κούρσας στο Οτέιγ της Γαλλίας, («Νοέμβρης, ένας φωτεινός μπλε ουρανός, σκληρός αγώνας, καλό γήπεδο»), ή με το απόφθεγμά του «μεγάλο πράγμα για έναν άνθρωπο να μην εξαρθρώσει το γόνατό του». Μέσα στις περιγραφές του των παρισινών καφέ και των ισπανικών αρένων, γινόμαστε ουσιαστικά μάρτυρες της γένεσης του ‘Ο Ήλιος Ανατέλλει Ξανά’ και του ‘Θάνατος το Απομεσήμερο’. Οι υποσημειώσεις του είναι υποδειγματικές, παρόλο που σίγουρα λίγοι θα είναι οι αναγνώστες αυτού του τόμου των γραμμάτων του, που δεν έχουν ακουστά τον Κιτς ή τους καταρράκτες του Νιαγάρα.
‘Τα Γράμματα του Έρνεστ Χέμινγουεϊ, Τόμος 2, 1923-25’, εκδίδονται από τους Σάντρα Σπάνιερ, Άλμπερτ Τζ. Ντεφάτσιο ΙΙΙ, και Ρόμπερτ Ου. Τρόγκντεν (Cambridge).
- Το λογοτεχνικό έργο του Έρνεστ Χέμινγουεϊ εκδίδεται στην Ελλάδα από τις εκδόσεις Καστανιώτη
