7 Συμβουλές από την ψυχολόγο και συγγραφέα παιδικών βιβλίων Μαριέττα Κόντου
10 + 2 βιβλία που δείχνουν τον τρόπο
Οι στιγμές που ζούμε είναι δύσκολες, καθώς ένας πόλεμος γίνεται στη γειτονιά μας. Αν αυτό το γεγονός έχει προκαλέσει σε εμάς τους μεγάλους τρόμο, αμηχανία ή απορία, τότε φανταστείτε τι μπορεί να σκέφτεται ή να αισθάνεται ένα παιδί… Τώρα περισσότερο από ποτέ είναι σημαντικό να μιλήσουμε με τα παιδιά μας.
Είναι αλήθεια ότι ενστικτωδώς θέλουμε να προστατεύουμε τα παιδιά μας από οτιδήποτε απειλητικό ή άγνωστο. Όμως τα περισσότερα παιδιά έχουν πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, θα ακούσουν για τα γεγονότα από τους φίλους τους ή τις ειδήσεις στην τηλεόραση, κάτι που μπορεί να τα τρομάξει εάν δεν κατανοούν το πλαίσιο μέσα στο οποίο όλα αυτά συμβαίνουν.
Το «κλειδί» είναι να έχουν έναν ενήλικα κοντά τους, που τους εμπνέει ασφάλεια και που θα τα βοηθήσει να επεξεργαστούν όλα αυτά τα πρωτόγνωρα ερεθίσματα. Για παράδειγμα, τα μικρότερα παιδιά στη χώρα μας μπορεί να αναρωτιούνται εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι κοντά μας και εάν τα ίδια διατρέχουν άμεσο κίνδυνο.
Είναι πολύ σημαντικό να προσπαθήσουμε να δουλέψουμε μέσα από τα δικά μας συναισθήματα. Τα παιδιά θα μάθουν από τους γονείς τους πώς να διαχειρίζονται δύσκολα συναισθήματα. Επομένως, το να είστε πρόθυμοι να συζητήσετε μαζί τους ακόμα και αν αισθάνεστε άβολα ίσως διδάξει στα παιδιά σας σωστούς τρόπους διαχείρισης των δύσκολων συναισθημάτων.
7 συμβουλές για μια σωστή συζήτηση γύρω από τον πόλεμο
1.Προσαρμόστε τη συζήτηση στην ηλικία του παιδιού σας
Το παιδί του νηπιαγωγείου αντιλαμβάνεται τον πόλεμο με άλλο τρόπο από ό,τι το παιδί του δημοτικού. Ομοίως, ένας έφηβος ή μια έφηβη θα προσεγγίσει διαφορετικά το ίδιο θέμα.
Τα μικρότερα παιδιά μπορεί να χρειάζονται μια πιο γενική εξήγηση. Μπορούμε να τους πούμε ότι μια σύγκρουση έχει ξεσπάσει αυτή τη στιγμή σε κάποιο σημείο του πλανήτη μας, η οποία είναι τρομακτική, και πως πολλοί είναι εκείνοι που προσπαθούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους ώστε να φτάσουν σε ασφαλές μέρος.
Από την άλλη, τα μεγαλύτερα παιδιά πιθανότατα έχουν ήδη ακούσει για τον πόλεμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή από φίλους. Λαμβάνοντας υπόψη ότι είναι σε θέση να κατανοήσουν τις έννοιες γύρω από τον πολιτισμό, τις κυβερνήσεις και τον πόλεμο, μπορείτε να μιλήσετε πιο εύκολα μαζί τους, δίνοντας προσοχή στη συναισθηματική τους αντίδραση καθώς επεξεργάζεστε αυτά τα θέματα.
2. Επιλέξτε τη σωστή ώρα και τον σωστό τόπο
Αν θέλετε να μιλήσετε στο παιδί σας για τον πόλεμο, είναι καλύτερο να επιλέξετε μια στιγμή που θα είναι χαλαρό και δεκτικό. Ορισμένα παιδιά είναι πιο δεκτικά σε συζητήσεις το πρωί, στο αυτοκίνητο, στη διαδρομή από το σχολείο στο σπίτι ή κατά τη διάρκεια του δείπνου. Ο χρόνος κατά τον οποίο θα γίνει μια συζήτηση για ένα δύσκολο θέμα εξαρτάται από τις ανάγκες του παιδιού σας. Σε κάθε περίπτωση είναι καλύτερο να μη μιλάτε για «βαριά» θέματα σε περιόδους άγχους και να αποφεύγετε να συζητάτε γι’ αυτά πριν από τον ύπνο.
3. Εστίαση στους βοηθούς
Όσο απαίσιος και αν είναι ο πόλεμος, πάντα υπάρχουν ιστορίες γεμάτες ελπίδα και γενναιοδωρία, που αναδεικνύουν τη δύναμη και την επιμονή των ανθρώπων. Μπορείτε να εστιάσετε σε αυτές, να βρείτε θετικές ιστορίες για να μοιραστείτε με τα παιδιά σας, όπως για παράδειγμα να τους μιλήσετε για την ύπαρξη οργανισμών που προσεγγίζουν άτομα που έχουν ανάγκη για να τα βοηθήσουν ή για νέους ανθρώπους παθιασμένους με την ειρήνη. Μπορείτε, επίσης, να ενθαρρύνετε το παιδί σας να γίνει βοηθός. Κάτι τέτοιο είναι πιθανό να του δώσει έναν σκοπό και να το κάνει να αισθανθεί πιο καλά. Τόσο για τα μικρά παιδιά όσο και για τα μεγαλύτερα σημαντική μπορεί να είναι η εύρεση ενός τρόπου παροχής βοήθειας από την πλευρά τους, καθώς αυτό δίνει μια αίσθηση ελέγχου. Αυτό μπορεί να γίνει μέσα από μια δωρεά, γράφοντας ένα γράμμα ή ζωγραφίζοντας μια εικόνα.
4. Ρωτήστε τα τι γνωρίζουν
Αντί να κατακλύσετε το παιδί σας με πληροφορίες, μπορείτε να του κάνετε ανοιχτές ερωτήσεις για να διαπιστώσετε τι γνωρίζει, κάνοντας τη συζήτηση πιο ενδιαφέρουσα. Ρωτήστε το παιδί σας τι έχει ακούσει για τον πόλεμο και πώς αισθάνεται γι’ αυτό που συμβαίνει.
Λάβετε υπόψη ότι δεν χρειάζεται να γνωρίζετε τα πάντα ή να έχετε όλες τις απαντήσεις. Μπορείτε να πείτε στο παιδί σας ότι πρέπει να αναζητήσετε κάποιες πληροφορίες και να επανέλθετε στη συζήτηση.
5. Να είστε προσεκτικοί με τις αντιδράσεις τους
Τα παιδιά είναι λογικό να αντιδράσουν σε αυτές τις συζητήσεις και ενδεχομένως να μην είναι σε θέση να σας πουν ευθέως ότι κάτι τα τρομάζει ή τα κάνει να νιώθουν άβολα. Εσείς όμως πρέπει να έχετε τις κεραίες σας τεντωμένες. Εάν δίνοντας στο παιδί σας κάποιες πληροφορίες που σχετίζονται με τον πόλεμο παρατηρήσετε ότι εκείνο γουρλώνει τα μάτια του, τότε αυτό ίσως δείχνει ότι τα λόγια σας μπορεί να το έχουν τρομάξει. Αφήστε το παιδί σας να νιώσει αυτά τα συναισθήματα, προσαρμόστε τον τόνο της φωνής σας όταν χρειάζεται και δώστε του χρόνο για να τα επεξεργαστεί.
6. Περιορισμός της ενημέρωσης
Αυτές τις μέρες μπορεί να είναι δύσκολο να κρατήσουμε τα παιδιά μας μακριά από τη διαρκή ενημέρωση για τον πόλεμο, ωστόσο καλό είναι να προσπαθήσουμε να περιορίσουμε την έκθεσή τους σε αυτή την πληροφόρηση.
Καλό είναι να μιλήσουμε με τα μεγαλύτερα παιδιά μας ή τα παιδιά εφηβικής ηλικίας για την ανάγκη περιορισμού της ενημέρωσης από τα ΜΜΕ. Μπορείτε να συζητήσετε μαζί τους για τα αποτελέσματα της έκθεσης σε ενοχλητικές ειδήσεις και εικόνες και να προτείνετε κάποιους περιορισμούς σε ό,τι αφορά την ενημέρωση κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
7. Κάντε το σταδιακά
Αποφύγετε να βομβαρδίζετε το παιδί σας με πληροφορίες. Προτιμήστε να το ενημερώνετε σταδιακά, ίσως λίγο κάθε μέρα. Είναι πιθανό να διαπιστώσετε ότι δεν είναι έτοιμο να μάθει περισσότερα για τον πόλεμο. Κάτι τέτοιο δεν θα πρέπει να σας προβληματίσει. Μπορείτε να ξεκινήσετε την κουβέντα σας με μια εισαγωγή στο θέμα και να συνεχίσετε όταν το παιδί σας θα είναι έτοιμο να μάθει περισσότερα.
Είναι απόλυτα κατανοητό να θέλετε να αγνοήσετε τον πόλεμο, με τη δικαιολογία ότι το παιδί σας δεν θα ακούσει πολλά γι’ αυτόν. Μια τέτοια προσέγγιση όμως δεν είναι η καλύτερη. Όπως και σε όλες τις άλλες περιπτώσεις του γονεϊκού σας ρόλου, προσπαθήστε να αφουγκραστείτε τις ανησυχίες και τις ανάγκες του παιδιού σας. Μια προσέγγιση που βασίζεται στα παραπάνω 7 βήματα είναι σήμερα περισσότερο απαραίτητη από ποτέ. Για να νιώσει ασφάλεια και για να μην εγκαταλείψει την ελπίδα.
Μαριέττα Κόντου, ψυχολόγος-συγγραφέας παιδικών βιβλίων
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ
Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου
Άλκη Ζέη (12+)
Κυκλοφορεί επίσης σε Graphic novel σε διασκευή της Αγγελικής Δαρλάση με την εικονογράφηση του Δημήτρη Μαστώρου (12+)
Το αγόρι στο θεωρείο – επετειακή έκδοση
Αγγελική Δαρλάση (12+)
Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα
Αγγελική Δαρλάση (12+)
Φτου ξελύπη
Μαριέττα Κόντου
εικονογράφηση: Στάθης Πετρόπουλος (10+)
Πεταλούδα
Γιούσρα Μαρντίνι (14+)
Ιστορίες που τις είπε ο πόλεμος
Μαρία Αγγελίδου
εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή (8+)
Σημαία στον ορίζοντα
Κατερίνα Ζωντανού
εικονογράφηση: Θέντα Μιμηλάκη (7+)
Παίζουμε «Χώρες»;
Χρυσάνθη Πρωτοψάλτου
εικονογράφηση: Γεωργία Στύλου (7+)
Κιλόμπο, ο βρόμικος ελεφαντάκος
Δάφνη Βλουμίδη
εικονογράφηση: Άννα Γεωργιάδου (3+)
Ο Κιλόμπο και ο κύριος Ιατρογυμναστής
Δάφνη Βλουμίδη
εικονογράφηση: Αντιγόνη Μακλέλλαν (3+)
Τον καιρό του Βουλγαροκτόνου
Πηνελόπη Δέλτα (10+)
Στα μυστικά του βάλτου
Πηνελόπη Δέλτα (10+)
