Σκηνές από το μέλλον της ελληνικής γλώσσας
Της Ελπίδας Πασαμιχάλη
Το ζήτημα της γλώσσας σήμερα είναι πολιτικό. Σε μία παγκοσμιοποιημένη εποχή όπου τα πάντα αναδιοργανώνονται και επικρατεί η επιχειρηματική λογική και η τεχνολογία, όλα δείχνουν ότι πηγαίνουμε στην κυριαρχία γλωσσών εργασίας, με κυρίαρχα βέβαια τα αγγλικά. Ποιο θα είναι το μέλλον της ελληνικής γλώσσας στη νέα εποχή; Θα παραμείνει μία γλώσσα ζωντανή ή θα γίνει μία νεκρή γλώσσα που θα τη γνωρίζουν κάποιοι εκκεντρικοί εξειδικευμένοι ερευνητές; Κάτι σαν τα… ιερογλυφικά, τα σανσκριτικά, τα σουαχίλι και τη… γραμμική Β’;
Στα δραματικά αυτά ερωτήματα που δυστυχώς δεν είναι καθόλου υπερβολικά, ο ρόλος των Νεοελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό αναβαθμίζεται και χρειάζεται να επαναπροσδιορισθεί. Οι έδρες Νεοελληνικών Σπουδών που σήμερα βρίσκονται σε ολόκληρο τον πλανήτη, αποκτούν εθνική σημασία. Ανάλογα κρίσιμος γίνεται και ο ρόλος της ελληνικής πολιτείας για την στήριξη και αξιοποίησή τους.
Η ελληνική γλώσσα ανάμεσα σε τρία Υπουργεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Πολιτισμού οι έδρες Νεοελληνικών Σπουδών σε Πανεπιστήμια του εξωτερικού ξεπερνούν τις 170. Αν όμως συμπεριλάβουμε γενικότερα τις έδρες αρχαίων ελληνικών και κλασσικών σπουδών ο αριθμός διπλασιάζεται. Βρίσκονται σε όλη την Ευρώπη, στην Αμερική, στην Αυστραλία, στη Λατινική Αμερική, στη Ρωσία, στις Βαλκανικές χώρες, αλλά και στη Λιθουανία, την Ουκρανία, τη Βραζιλία. Οι έδρες αυτές κατά κανόνα αυτοχρηματοδοτούμενες από τα ίδια τα Πανεπιστήμια, χρηματοδοτούνται και από το ελληνικό κράτος διαμέσου τριών Υπουργείων: Εξωτερικών, Παιδείας και Πολιτισμού.
Όπως το πρόβλημα δεν είναι μόνο σε επίπεδο οικονομικό, αλλά και σε επίπεδο στόχων, και στρατηγικής. Στα οποία όπως φαίνεται μας καταδιώκει η γνωστή ελληνική προχειρότητα και το σύνδρομο της «τελευταίας στιγμής».
Τα ελληνικά σε Ευρώπη, Αυστραλία και ΗΠΑ
Μιλήσαμε με τρείς διακεκριμένους καθηγητές σε έδρες Νεοελληνικών Σπουδών από τρία διαφορετικά σημεία του πλανήτη. Ευρώπη, ΗΠΑ και Αυστραλία. Μέλη και οι τρείς της Επιστημονικής Επιτροπής του 1ου Παγκόσμιου Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών που ξεκίνησε χθες, μιλούν για την ανάγκη να προσδιορίσει η πολιτεία νέους στόχους και στρατηγικές κάνοντας συγκεκριμένες επισημάνσεις. Και όπως προκύπτει από τα λόγια τους, η ελληνική γλώσσα και οι έδρες νεοελληνικών σπουδών κινδυνεύουν στην ήπειρο ακριβώς από όπου ξεκίνησαν ήδη από την Αναγέννηση: την Ευρώπη! Δηλαδή τη δική μας ήπειρο.
Κωνσταντίνος Δημάδης, Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Νεοελληνικών Σπουδών :
«Βλέπω μια συνεχή αιμορραγία φοιτητών»
Ο κ. Κωνσταντίνος Δημάδης Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Νεοελληνικών Σπουδών και προερχόμενος από το Πανεπιστήμιο του Βερολίνου μιλά για κοσμογονία μεταρρυθμίσεων: «Οι νεοελληνικές σπουδές στην Ευρώπη περνούν κρίση και μάλιστα σημαντική κρίση. Τα ευρωπαϊκά Πανεπιστήμια και όχι μόνο της Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης, αλλά και της Ανατολικής Ευρώπης, των πρώην σοσιαλιστικών χωρών, αναδιοργανώνονται και ακολουθούν το περίφημο πρόγραμμα Μπολόνια, το σύγχρονο Ευρωπαϊκό πρόγραμμα (σσ. που προωθεί τις γλώσσες εργασίας) Διότι εμείς στο Βερολίνο αρχίσαμε το καινούργιο πρόγραμμα Μπολόνια από το 2004. Και βλέπω μία συνεχή αιμορραγία των φοιτητών. Με την αναδιοργάνωση των Πανεπιστημίων, που δεν σημαίνει ότι τα πράγματα πηγαίνουν προς το καλύτερο, αλλά γίνεται για καθαρά οικονομικούς λόγους και τις συνέπειες θα τις δούμε σε μερικά χρόνια.» Ο ίδιος ασκεί έντονη κριτική στην απόφαση της Ελλάδας να στέλνει Έλληνες καθηγητές να διδάσκουν στο εξωτερικό. Όπως τονίζει: « Μέχρι το 2040, πρέπει να δημιουργηθούν γενιές με νεοελληνιστές ντόπιους. Στη Γερμανία με Γερμανούς, στην Ολλανδία με Ολλανδούς, στη Βουλγαρία με Βούλγαρους. Αν δεν το κάνουμε αυτό και επιμένουμε να στέλνουμε Έλληνες καθηγητές να διδάσκουν, τότε σε μία γενιά, είναι αμφίβολο αν θα υπάρχουν τμήματα νεοελληνικών σπουδών στην Ευρώπη.»
Αντώνης Δρακόπουλος, Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ: «Η διδασκαλία των γλωσσών είναι πολιτικό ζήτημα
Στο ίδιο ακριβώς σημείο στέκεται μιλώντας για την Αυστραλία, ο κ. Αντώνης Δρακόπουλος από το Πανεπιστήμιο του Σίδνεϋ και παρά το γεγονός ότι οι Νεοελληνικές Σπουδές στην Αυστραλία δεν περνούν την Ευρωπαϊκή κρίση λόγω της ισχυρής ελληνικής παροικίας. «Η απόφαση της ελληνικής πολιτείας να ενισχύσει τις έδρες που υποφέρουν από έλλειψη πόρων αποστέλλοντας αποσπασμένους εκπαιδευτικούς στην πρακτική εφαρμογή είχε προβλήματα. Διότι ξαφνικά έρχεται κάποιο άτομο που μπορεί να είναι συνεργάσιμο αλλά μπορεί να έλθει και κάποιο άλλο που θα αντιληφθεί την αποστολή του σαν ταξίδι. Οι άνθρωποι αυτοί παίρνουν διπλό μισθό.» Ο κ. Δρακόπουλος διαπιστώνει: «Η διδασκαλία των γλωσσών είναι πολιτικό ζήτημα».
Στάθης Γουργουρής, Πανεπιστήμιο Κολούμπια : «Υπάρχουν έδρες φαντάσματα»
Στις ΗΠΑ από την άλλη μεριά, το παρόν των Νεοελληνικών Σπουδών φαίνεται ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο όπως προκύπτει και από τον 
αριθμό τους. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις όπου οι έδρες αυτές ήταν …. έδρες –φαντάσματα! Όπως διαπιστώνει ο κ. Στάθης Γουργουρής, Καθηγητής Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια και Πρόεδρος της Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών στην Αμερική: « Η ελληνική πολιτεία θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο αν έκανε καλύτερη έρευνα για το πώς λειτουργούν τα Αμερικανικά Πανεπιστήμια. Διότι ορισμένες φορές χρηματοδοτούνται διάφορες έδρες, οι οποίες δεν έχουν προοπτικές ανάπτυξης ή δεν έχουν εκεί ελληνισμό και τα λεφτά πάνε χαμένα. Έδρες φαντάσματα κατά κάποιο τρόπο. Το γνωστό ελληνικό πρόβλημα όπου έχουμε καλές προθέσεις αλλά δεν κάνουμε έρευνα…»
1ο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Πενήντα καθηγητές σε έδρες Νεοελληνικών Σπουδών από Πανεπιστήμια και τριών Ηπείρων, καταθέτουν τις απόψεις τους για το παρόν και το μέλλον των Νεοελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό, που επαναπροσδιορίζεται με τις εξελίξεις σε διεθνές επίπεδο και οφείλει να αναβαθμισθεί. Οι έδρες Νεοελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό σχετίζονται άμεσα με το ζήτημα της γλώσσας.
Φαίνεται όμως ότι τα μηνύματα της νέας εποχής, που επιβάλλουν την αναζωογόνηση των εδρών Νεοελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό, δεν έχουν γίνει αντιληπτά από το σύνολο της ελληνικές πολιτείας, με κάποιες βέβαια εξαιρέσεις. Σε μία εποχή κοσμογονικών αλλαγών, που οι ιστορικοί πολιτισμοί (Γαλλία, Ισπανία κ.ά) ανασυντάσσονται για τη διάδοση του πολιτισμού και της γλώσσας τους, το ελληνικό Υπουργείο Πολιτισμού, έλαμψε διά της απουσίας του. Τα δύο άλλα συναρμόδια για το θέμα υπουργεία, εκπροσώπησαν ο κ. Δημήτρης Κατσούδης, γενικός γραμματέας του Υπουργείου Εξωτερικών και ο κ. Αγγελος Συρίγος ειδικός γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας.
Το 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο Νεοελληνικών Σπουδών που θα διαρκέσει μέχρι και αύριο στηρίζει και το Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης, ενώ συμμετέχει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, το Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού.
Ημερομηνία άρθρου 3/7/2008
