Εγκώμιο της παιδικής λογοτεχνίας από τον Philip Pullman|
Διαμαρτυρίες και …μονομαχίες στη Βρετανία|
Μια σπίθα που έφερε πυρκαγιά…
Αφορμή, μια ατυχής ανακοίνωση στην ιστοσελίδα του βρετανικού Πανεπιστημίου του Κεντ για το πρόγραμμα του Κέντρου Δημιουργικής Γραφής του, η οποία χαρακτηρίστηκε έως και προσβολή για την παιδική λογοτεχνία φαντασίας, αφού την υποβάθμισε ως «κατώτερο είδος» σε σχέση με την λογοτεχνία των ενηλίκων! Το πανεπιστήμιο βέβαια ανακάλεσε, αλλά η ανάρτηση, που καταγράφηκε, προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων, κι έκρηξη διαμαρτυριών στο Twitter. Ανάμεσα σ’ αυτούς που βγήκαν στο βήμα για να υπερασπιστούν την παιδική λογοτεχνία και ο διακεκριμένος, Βρετανός συγγραφέας Philip Pullman, με εκτεταμένο άρθρο του στην Guardian.
Της Δάφνης Μαρίας Βουβάλη
«Ποιος λέει ότι τα παιδικά δεν μπορούν να είναι μεγάλη λογοτεχνία; Το Πανεπιστήμιο του Κεντ. Όλοι όμως οι σοβαροί αναγνώστες ξέρουν ότι αυτό είναι παράλογο». Αυτή ήταν η ενστικτώδης, πρώτη αντίδραση του Philip Pullman για την ανακοίνωση που ως κεραυνός εν αιθρία, εμφανίστηκε στην ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου του Κέντ.
Άλλο η μεγάλη λογοτεχνία, άλλο η παιδική λογοτεχνία σύμφωνα με το Πανεπιστήμιο του Κεντ
Η επίμαχη ανάρτηση, ούτε λίγο ούτε πολύ, έλεγε ότι οι καθηγητές του τμήματος αγαπούν τη μεγάλη λογοτεχνία σε αντιδιαστολή με τα θρίλερ του εμπορίου και …την παιδική λογοτεχνία. Όπως έγραφε η ανάρτηση μεταξύ άλλων: «Μας αρέσει η συγγραφή που είναι γεμάτη ιδέες, αλλά και παιχνιδιάρικη, διασκεδαστική και συγκινητική ταυτόχρονα. Με τα προγράμματά μας δεν θα γίνετε συγγραφείς ούτε θρίλερ του εμπορίου, ούτε βιβλίων παιδικής φαντασίας. Θα ενθαρρυνθείτε να κοιτάξτε βαθιά μέσα σας, για να βρείτε την δική σας αλήθεια και τις δικές σας εμπειρίες, όπως και γύρω σας, τον σύγχρονο κόσμο. Και ύστερα, θα εργαστείτε πάνω στο πώς θα μετατρέψετε τα ευρήματά σας σε συγγραφή που θα διαθέτει βάθος, κίνδυνο και πρωτοτυπία, ενώ παράλληλα θα είναι συναρπαστική και ευανάγνωστη».
«Την Παρασκευή το απόγευμα ανέβασα στο Twitter το συγκεκριμένο screenshot από την ιστοσελίδα του Πανεπιστημίου. Μερικά λεπτά αργότερα διαδόθηκε παντού σαν… ιός, και το Σαββατοκύριακο το Ιντερνέτ εξερράγη. Την Δευτέρα, το πανεπιστήμιο άλλαξε την ιστοσελίδα του», έγραψε φανερά ενοχλημένος από το κείμενο της ανακοίνωσης ο Pullman, στο άρθρο του στην εφημερίδα Guardian.
Διαμαρτυρίες από Philip Reeve, Patrick Ness, Michael Rosen
«Ένας αριθμός συγγραφέων παιδικών βιβλίων στους οποίους συμπεριλαμβανόταν ο Philip Reeve, διαμαρτυρήθηκαν αμέσως, άμα τη εμφανίσει της ανακοινώσεως. Και στην αρχή, το πανεπιστήμιο δεν μπορούσε να καταλάβει το πρόβλημα. Ανέβασα στο Tweeter το screenshot, κατά τρόπον ώστε να μπορούν να το δουν όλοι, και να κρίνει ο καθένας για τον εαυτό του. Στη συνέχεια το «τσίμπησε» το τμήμα Παιδικών Βιβλίων της Guardian, και κατόπιν συγγραφείς όπως ο Patrick Ness και ο Michael Rosen. Τώρα αναπαράγεται στο Tweeter ανά μερικά λεπτά, συνοδευόμενο από εκφράσεις ανθρώπων που έχουν προσβληθεί βαθύτατα, και εκφράζονται αναλόγως».
Ερωτηματικά, απογοήτευση και πικρία πλανήθηκαν στην ατμόσφαιρα από όλους, συγγραφείς, κριτικούς, εκδότες, καθηγητές, βιβλιοπώλες και βέβαια αναγνώστες, σε όλο τον κόσμο.
«Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί,», εξήγησε ο Pullman στο άρθρο του. «Η ανακοίνωση του Πανεπιστημίου, προβάλλει ένα ρητορικό επιχείρημα που αντιπαραβάλλει την «μεγάλη λογοτεχνία» με την παιδική φαντασία και τα θρίλερ, καθιστώντας τα δύο αυτά είδη αμοιβαία αποκλειόμενα. Υπαινίσσεται ότι η παιδική φαντασία δεν μπορεί να είναι μεγάλη λογοτεχνία, και δείχνει να υποβαθμίζει την παιδική φαντασία ως μορφή που εξ’ ορισμού δεν μπορεί να κάνει τα πράγματα που έχει την δυνατότητα να δημιουργήσει η μεγάλη λογοτεχνία».
Phillip Pullman: «Η παιδική λογοτεχνία αλλάζει τον κόσμο»
Ο Pullman, όπως είναι φυσιολογικό, υπερασπίστηκε τις αυτονόητες δυνατότητες της παιδικής λογοτεχνίας με πάθος και ακλόνητη αυτοπεποίθηση.
«Λαμβανομένων υπόψη όλων των κριτηρίων που μπορούν να παρατεθούν, η παιδική φαντασία είναι κάτι παραπάνω από ικανή να είναι μεγάλη λογοτεχνία», έγραψε. «Αν αναζητούμε μια συγγραφή που ν’ αλλάζει τον αναγνώστη και τον κόσμο, δεν υπάρχει καλύτερη μορφή από την δική της. Προσωπικά, συνεργάζομαι με την CLPE (Campaign for Literacy in Primary Education – Εκστρατεία για τον Αλφαβητισμό στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση). Έχω επισκεφθεί αμέτρητα σχολεία, κι έχω δει με τα μάτια μου την δύναμη που διαθέτουν τα παιδικά βιβλία ν’ αλλάζουν τη ζωή του ανθρώπου. Κανείς δεν μπορεί να υπερβάλλει την μετασχηματιστική επίδραση που έχουν, τόσο σε ατομικό επίπεδο, όσο και συλλογικά πάνω στις γενιές, σε ολόκληρο τον κόσμο».
«Αυτό το είδος λογοτεχνίας ήθελα να γράψω»
Ο συγγραφέας έφερε σαν απόδειξη γι’ αυτό την δική του προσωπική εμπειρία, στην πιο ευαίσθητη ηλικία: «Τα βιβλία που διάβασα σαν παιδί, διαμόρφωσαν τις βαθύτερές μου πεποιθήσεις», είπε. «Όταν σπούδαζα στο πανεπιστήμιο, οι φίλοι μου κι εγώ ανακαλύπταμε συγκλονισμένοι ότι τα αγαπημένα βιβλία των παιδικών μας χρόνων φαίνονταν με την πάροδο του καιρού ακόμη πιο ισχυρά απ’ ό,τι θυμόμασταν. Κι αυτό ίσχυε τόσο για τους κλασικούς συγγραφείς όπως ο George MacDonald, ο Rudyard Kipling, η E. Nesbit και η Tove Jansson, όσο και για εκείνους της δεκαετίας του ’60, όπως ο Alan Garner, η Susan Cooper, ο Peter Dickinson, και η Ursula Le Guin».
Ο Philip Pullman και οι συμφοιτητές του ανακάλυπταν μέσα σ’ αυτούς τους συγγραφείς ό,τι περιγράφει σήμερα στην ανακοίνωσή του το Πανεπιστήμιο του Κεντ, δηλαδή ιστορίες συναρπαστικές και ευανάγνωστες παράλληλα, με βάθος, κίνδυνο και πρωτοτυπία, που προσέφεραν όλο τον φαντασιακό χώρο και τις δυνατότητες που οι νέοι αναζητούσαν στην λογοτεχνία. «Ο Garner και η Cooper συνέδεαν τον αρχαίο μύθο με την σύγχρονη πραγματικότητα», δήλωσε ο συγγραφέας. «Ο Peter Dickinson ασχολούνταν με τις ρίζες του ανθρώπου, με την πολιτική και με τον πόλεμο. Και η Le Guin πραγματευόταν την αλληλεπίδραση των μορφών ζωής πάνω στη γη. Όλα αυτά τα βιβλία διαπραγματεύονταν τις μεγαλύτερες ιδέες και τα ερωτήματα που μπορούσε να φανταστεί κανείς».
«Αυτό ακριβώς ήταν και το είδος της λογοτεχνίας που ήθελα να γράψω», είπε, «και με το οποίο αποφάσισα τελικά ν’ ασχοληθώ. Δεν ξέρω αν πέτυχα ή όχι, ουδέποτε όμως αμφισβήτησα την ίδια την μορφή του. Γι’ αυτό και η ανακοίνωση του Κεντ μου φάνηκε τόσο ασήκωτη».
«Η θύελλα στο Twitter», κατέληξε ο Pullman, «μου έδειξε πόσο πολλοί άνθρωποι συμμερίζονται τα αισθήματά μου. Εκατοντάδες φωνές υψώθηκαν, εκφράζοντας ακριβώς αυτές τις πεποιθήσεις. Δεν είμαι ο μοναδικός θιασώτης του Philip Pulman, της JK Rowling, του David Almond, της Meg Rosoff, της Malorie Blackman, της Jacqueline Wilson, του MT Anderson και της Sally Gardner.»
«Και ο κατάλογος δεν τελειώνει εδώ. Απλώς το Κεντ ζήτησε συγγνώμη για την δήλωσή του, την άλλαξε, και ζήτησε συστάσεις παιδικής λογοτεχνίας. Αν έχετε λοιπόν κάποιες, σας παρακαλώ να τις περάσετε στο Tweeter στο @UniKentWriting. Θα τις ακολουθήσω».
Ανάμεσα στις διαμαρτυρίες για την ανακοίνωση του Κεντ, παραθέτουμε κι αυτή του επίσης γνωστού Βρετανού συγγραφέα παιδικής λογοτεχνίας SF Said, ο οποίος έγραψε στο Twitter: «@UniKentWriting, εδώ λέτε ότι άλλο πράγμα η ‘μεγάλη λογοτεχνία’, κι άλλο το παιδικό βιβλίο. Καταλαβαίνετε το πρόβλημα;» Ενώ ο βραβευμένος δύο φορές με το βραβείο Carnegie Medal, συγγραφέας Patrick Ness (@Patrick_Ness), αντέδρασε με το σχόλιο: «Στους αγαπημένους μου σύγχρονους συγγραφείς συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι Mitchell, Smith, και Barker. Μαντέψτε, τι είδους λογοτεχνία γράφω;»
Η βροχή των διαμαρτυριών από τους συγγραφείς παιδικών βιβλίων έφερε στροφή 180 μοιρών για το Πανεπιστήμιο του Κεντ, το οποίο δήλωσε «μετανιωμένο», ζήτησε επανειλημμένως συγγνώμη, και δήλωσε ότι θα αποσύρει το επίμαχο κείμενο.
