Ειδικοί αναγνώστες «στρογγυλεύουν» τα αιχμηρά κείμενα
Σε μια εντελώς αμφιλεγόμενη κίνηση προχωρούν οι εκδόσεις HarperCollins που έχουν τα δικαιώματα των μυθιστορημάτων της Άγκαθα Κρίστι:
Τα υποβάλλουν σε νέα επιμέλεια προκειμένου να αφαιρέσουν σημεία δυνητικά προσβλητικής γλώσσας, συμπεριλαμβανομένων προσβλητικών αναφορών σε εθνικότητες.
Επιμέλεια Book Bar
Έτσι, οι περιπέτειες του Πουαρό και της Μις Μαρπλ, κείμενα που σημειωτέον έχουν γραφεί μεταξύ 1920 και 1976, έχουν υποβληθεί σε επαναδιατυπώσεις ή τους έχουν αφαιρεθεί αποσπάσματα στις νέες εκδόσεις του εκδοτικού οίκου HarperCollins για να απαλειφθούν η γλώσσα και οι περιγραφές που το σύγχρονο κοινό θα θεωρούσε προσβλητικές.
Ειδικοί αναγνώστες ή αλλιώς Αναγνώστες Ευαισθησίας
Για τις ανάγκες της αμφιλεγόμενης αυτής επιμέλειας, έχει επιστρατευτεί μια ειδική ομάδα διορθωτών. Είναι οι λεγόμενοι «Ειδικοί αναγνώστες» ή αλλιώς Sensitivity Readers (Αναγνώστες Ευαισθησίας) που ανιχνεύουν πιθανές προσβλητικές αναφορές. είχαν ήδη προβεί στις πρώτες παρεμβάσεις που ήταν εμφανείς στις ψηφιακές εκδόσεις των νέων εκδόσεων, συμπεριλαμβανομένης ολόκληρης της σειράς Miss Marple αλλά και επιλεγμένων μυθιστορημάτων του Ηρακλή Πουαρό που πρόκειται να κυκλοφορήσουν ή έχουν ήδη κυκλοφορήσει από το 2020.
Οι επεξεργασίες αφορούσαν αναφορές στην εθνικότητα, όπως για παράδειγμα το να περιγράφεται κανείς ως μαύρος, Εβραίος ή Τσιγγάνος, ή την περιγραφή της μιας μαύρης γυναίκας ως φτιαγμένης από «μαύρο μάρμαρο» ή την «ινδική ιδιοσυγκρασία» ενός δικαστή.
Αφαίρεσαν επίσης όρους όπως «Ανατολίτικο/ος», την λέξη «νέγρος» ενώ η λέξη «ιθαγενείς» έχει αντικατασταθεί με τη λέξη «ντόπιοι».
Ένα από τα παραδείγματα αλλαγών αφορά στις περιπέτειες του Πουαρό (1937), το πολύ γνωστό «Θάνατος στο Νείλο»:
Εκεί, ο χαρακτήρας της κυρίας Άλλερτον παραπονιέται ότι μια ομάδα παιδιών (προφανώς Αιγυπτίων) την ενοχλεί, λέγοντας ότι «κοιτάζουν επίμονα, Τα μάτια τους είναι απλά αηδιαστικά, όπως και η μύτη τους, και δεν πιστεύω ότι μου αρέσουν πολύ τα παιδιά».
Το χωρίο έχει μετατραπεί ως «κοιτάζουν και κοιτάζουν επίμονα. Και δεν πιστεύω ότι μου αρέσουν πραγματικά τα παιδιά».
Στη νέα έκδοση του μυθιστορήματος με πρωταγωνίστρια την Μις Μπαρπλ, Μυστήριο στην Καραϊβική (1964), η σκέψη του ερασιτέχνη ντετέκτιβ ότι μια εργαζόμενη σε ξενοδοχείο που της χαμογελά έχει «τόσο υπέροχα λευκά δόντια» έχει αφαιρεθεί.
Οι λεγόμενοι Sensitivity Readers είναι ένα σχετικά πρόσφατο φαινόμενο στις εκδόσεις με ιδιαίτερη άνθηση ειδικά τα τελευταία δύο χρόνια. Εξετάζουν τόσο νέες εκδόσεις όσο και παλαιότερα έργα για πιθανώς προσβλητική γλώσσα και περιγραφές με στόχο να βελτιώσουν ή να απαλλάξουν τους εκδοτικούς οίκους από φαινόμενα έλλειψης σεβασμού στη διαφορετικότητα. Ορισμένοι πάντως αμείβονται με εξαιρετικά χαμηλούς μισθούς.
Αν και αυτή είναι η πρώτη φορά που αλλάζει περιεχόμενο των μυθιστορημάτων της Άγκαθα Κρίστι, το μυθιστόρημά της του 1939 «Και μετά δεν έμεινε κανένας» είχε κάποτε εκδοθεί με διαφορετικό τίτλο που περιλάμβανε έναν ρατσιστικό όρο, ο οποίος χρησιμοποιήθηκε για τελευταία φορά το 1977.
Άλλοι συγγραφείς του μέσου αιώνα των οποίων τα έργα έχουν αναθεωρηθεί
Ρόαλντ Νταλ (Roald Dahl)
Ο εκδοτικός οίκος του Νταλ, Puffin, προσέλαβε «αναγνώστες ευαισθησίας» για να ξαναγράψουν σημαντικά μέρη του κειμένου του συγγραφέα έτσι ώστε να βεβαιωθεί ότι τα βιβλία του θα «μπορούν να συνεχίσουν να τα απολαμβάνουν όλοι σήμερα». Ωστόσο, συνεχίζει να τυπώνει και τις αρχικές εκδόσεις.
Στα τμήματα που αφαιρέθηκαν, υπήρχαν προσβλητικές περιγραφές της φυσικής εμφάνισης των χαρακτήρων, όπως οι λέξεις «χοντρός» και «άσχημος», καθώς και αντισημιτικές αναφορές.
Προστέθηκαν επίσης οι ουδέτεροι όροι ως προς το φύλο: Ετσι οι «μικροί άντρες» έγιναν «μικροί άνθρωποι». Και οι Cloud-Men έγιναν Cloud-People.
Ίαν Φλέμινγκ (Ian Fleming)
Για τον εορτασμό των 70 χρόνων από τη δημοσίευση του Casino Royale, του πρώτου βιβλίου του Φλέμινγκ με τον Βρετανό κατάσκοπο Τζέιμς Μποντ, θα επανεκδοθεί ένα πλήρες σετ βιβλίων. Αυτή τη φορά όμως, θα περιέχουν την εξής ειδοποίηση – αποποίηση ευθύνης: «Αυτό το βιβλίο γράφτηκε σε μια εποχή που όροι και συμπεριφορές που θα μπορούσαν να θεωρηθούν προσβλητικοί από τους σύγχρονους αναγνώστες ήταν συνηθισμένες».
Πολλές από τις αλλαγές έχουν να κάνουν με ρατσιστική γλώσσα. Στο Live and Let Die, το σχόλιο του Τζέιμς Μποντ ότι οι επίδοξοι Αφρικανοί εγκληματίες στο εμπόριο χρυσού και διαμαντιών είναι «όμορφα και νομοταγή παιδιά, εκτός αν έχουν πιει πάρα πολύ» έχει αλλάξει σε «αρκετά νομοταγή παιδιά».
Άλλες παρεμβάσεις σκοπεύουν να αφαιρέσουν τη σεξιστική γλώσσα: Για παράδειγμα, μια σκηνή όπου ο Μποντ επισκέπτεται ένα νυχτερινό κέντρο διασκέδασης στο Χάρλεμ, η αναφορά ότι το «κοινό λαχανιάζει και γρυλίζει σαν γουρούνι στην γούρνα» έχει αλλάξει σε «Ο Μποντ μπορούσε να αισθανθεί το δωμάτιο να ηλεκτρίζεται».
Mε πληροφορίες από
