Ο John Banville θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους του κόσμου και ο
μεγαλύτερος εν ζωή αριστοτέχνης της αγγλικής γλώσσας.
Συνέντευξη στην Ελπίδα Πασαμιχάλη
Ο βραβευμένος με το Βρετανικό Booker 2005 για το βιβλίο του «Η Θάλασσα», Ιρλανδός συγγραφέας, επιστρέφει στην «υψηλή φόρμα», όπως έγραψαν πολλοί ξένοι κριτικοί, με το μυθιστόρημα «Άπειροι κόσμοι». Ένα έργο το οποίο αρκετοί χαρακτηρίζουν ως «κλασσικό δράμα. Ο ίδιος, αμφισβητεί τη λέξη «επιστροφή» δέχεται όμως ότι η δημιουργία ενός κλασσικού έργου είναι η φιλοδοξία κάθε συγγραφέα. Οι «Άπειροι Κόσμοι» είναι επίσης ένα μυθιστόρημα με ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον, αφού σε αυτό πρωταγωνιστούν και αρχαίοι Έλληνες Θεοί. Αντικομφορμιστής, ευγενής, πνευματώδης, με μία σχεδόν «ομηρική» γλαφυρότητα που ξαφνιάζει, ο Τζον Μπάνβιλ μιλά με θαυμασμό για την αρχαία ελληνική κληρονομιά, εκφράζει την αντίθεσή του με τον μονοθεϊσμό και με αυθεντική ιρλανδέζικη επαναστατικότητα μας προτρέπει: «Φέρτε πίσω τους αρχαίου Θεούς»! Bringthemback….
Στο νέο σας μυθιστόρημα «Άπειροι κόσμοι» υπάρχουν ως χαρακτήρες αρχαίοι Έλληνες Θεοί. Πώς το επιλέξατε αυτό;
Η έμπνευση γι αυτό το βιβλίο προέρχεται από το σπουδαίο θεατρικό έργο του Χάινριχ φον Κλάιστ «Αμφιτρύωνας» στο οποίο ο θεός Ζεύς συνοδευόμενος από τον γιό και αχώριστο σύντροφό του Ερμή, κατεβαίνει στη Γη για να περάσει μια νύχτα με την όμορφη Αλκμήνη, γυναίκα του Θηβαίου στρατηγού Αμφιτρύωνα. Αρχικά είχα στο μυαλό μου να γράφω ένα βιβλίο πολύ κοντά σε κείνο το αριστούργημα του Κλάϊστ., τελικά όμως διατήρησα μόνο τον αρχικό σκελετό από εκείνο.
Γιατί κάνατε τον Ερμή αφηγητή στην ιστορία σας; Ο Ερμής είναι ο αγγελιοφόρος των Θεών. Ποιο μήνυμα μεταφέρει αυτή τη φορά;
Ο Ερμής δεν έχει κάποιο μήνυμα, απλώς μεταφέρει μηνύματα για τους άλλους. Όμως το ίδιο δεν συμβαίνει και με έναν καλλιτέχνη;
«Οι αρχαίο ελληνικοί μύθοι
υπήρξαν η πιο μεγαλειώδης περιγραφή
του κόσμου»
Πως βλέπετε την αρχαία ελληνική μυθολογία; Ποια είναι κατά τη γνώμη σας η θεμελιώδης διαφορά ανάμεσα στον πολυθεϊστικό κόσμο των αρχαίων Ελλήνων και τον χριστιανικό;
Πιστεύω ότι οι αρχαίοι ελληνικοί Μύθοι υπήρξαν η πιο μεγαλειώδης και πλατιά περιγραφή του κόσμου και της ζωής μας σε αυτόν. Ο μονοθεϊσμός υπήρξε και συνεχίζει να είναι κατά τη γνώμη μου, μεγάλη συμφορά, όπως αποδεικνύεται καθημερινά από τις φονταμενταλιστικές βιαιότητες, Μουσουλμάνων, Χριστιανών και άλλων. Ο Ιουλιανός ο Παραβάτης είχε δίκιο: Φέρτε πίσω τους αρχαίους Θεούς, λέω εγώ! (Bring Back the old gods, I say)
Είστε θρησκευόμενος;
Όχι, αλλά θέλω να πιστεύω ότι διαθέτω ισχυρή διαίσθηση για την έννοια του πνευματικού.
Πώς θα ορίζατε την έννοια της αμαρτίας;
Όταν κάνεις κακό στους άλλους ή στον εαυτό σου
«Τα μαθηματικά
είναι η γλώσσα των Θεών»
Για ποιο λόγο κάνατε τον Adam Godley , τον κεντρικό σας ήρωα να είναι μαθηματικός; Tα μαθηματικά είναι η «επιστήμη» των Θεών κατά τη γνώμη σας;
Πράγματι, νομίζω ότι τα μαθηματικά είναι η γλώσσα τω Θεών ή τουλάχιστον ότι πιο κοντινό στη γλώσσα τους μπορεί να συλλάβει ο νους των θνητών.
Αρκετοί κριτικοί έγραψαν ότι το μυθιστόρημα «Άπειροι κόσμοι» σηματοδοτεί την επιστροφή σας στην «υψηλή φόρμα». Θέλατε να δημιουργήσετε ένα κλασσικό δράμα;
Δεν ξέρω από πού επέστρεψα…. Φαντάζομαι ότι το λένε θέλοντας να διαχωρίσουν τα μυθιστορήματα που υπογράφω ως Banville από εκείνα που υπογράφω ως Benjamin Black. Aσφαλώς όλοι οι καλλιτέχνες έχουν στόχο να δημιουργήσουν κάτι κλασσικό! Διαφορετικά, γιατί να μπαίνουν στο κόπο;
Ποια είναι η διαφορά όταν γράφετε ως BenjaminBlack σε σχέση με τον JohnBanville;
Ο Benjamin Black γράφει με μεγάλη ευχέρεια και ταχύτητα. Ο Banville γράφει αργά σαν σαλιγκάρι και αφήνει επάνω στις σελίδες το ίχνος από το σάλιο του. Αυτό το σάλιο, μερικές φορές αστράφτει υπέροχα ή τουλάχιστον αυτό ελπίζω…
«Είμαι ένα από τα παιδιά του Γουτεμβέργιου
και όχι
μια εικονική οντότητα του Μπιλ Γκέιτς»
Ο Μπωντλέρ έχει πει «Μείνε ποιητής ακόμη και στην πρόζα» και οι περισσότεροι κριτικοί σας θεωρούν έναν από τους μεγαλύτερους εν ζωή δασκάλους της αγγλικής πρόζας. Ποια είναι λοιπόν η γνώμη σας για το μέλλον του μυθιστορήματος; Πιστεύετε ότι ο «ψηφιακός πολιτισμός» θα επηρεάσει τη δομή και το περιεχόμενό του;
Πράγματι, ο Μπωντλέρ έχει δίκιο. Ο συγγραφέας πρέπει πάντοτε να φιλοδοξεί να φτάσει το επίπεδο της ποίησης. Όπως έλεγε ο παλιός μου φίλος John McCahern , «υπάρχει η πρόζα, υπάρχει ο στίχος και η ποίηση μπορεί να βρεθεί και στα δύο». Πιστεύω ότι το μυθιστόρημα θα επιβιώσει, παρά το γεγονός ότι ενδέχεται να διαφοροποιηθεί. Οι άνθρωποι έχουν ακόρεστη δίψα να ακούν ιστορίες, και το μυθιστόρημα ασχέτως πόσο περίτεχνο ή προοδευτικό είναι, έχει πάντα μια ιστορία να αφηγηθεί.
Πιστεύετε ότι βρισκόμαστε κοντά στο τέλος των τυπωμένων βιβλίων; Οι παραδοσιακές εφημερίδες και τα έντυπα τα εξαφανιστούν σταδιακά;
Δεν κατανοώ τις νέες τεχνολογίες και δεν μπορώ να εκφράσω άποψη με σιγουριά. Πάντως θα ένοιωθα βαθύτατη θλίψη αν το βιβλίο, όπως το γνωρίζουμε, εξαφανιστεί και αντικατασταθεί από ηλεκτρονικές συσκευές. Αυτό όμως μπορεί και να συμβαίνει επειδή απλούστατα είμαι ένα από τα παιδιά του Γουτεμβέργιου και όχι μία εικονική οντότητα του Μπιλ Γκέιτς!
«Ελπίζω οι Έλληνες
να μην έχουν χάσει τη συνείδηση για
την αριστοκρατική κληρονομιά τους»
Πώς αισθάνεστε που έρχεστε στην Ελλάδα μετά από 48 χρόνια;
Αισθάνομαι ενθουσιασμένος που επιστρέφω μετά από τόσο καιρό. Μπορώ να θυμηθώ τις επισκέψεις μου στις αρχές της δεκαετίας του ’60 με εξαιρετική ζωντάνια. Για κάποιον που έρχεται από τον σκοτεινό βορρά το φως της Ελλάδα αποτελεί πραγματική αποκάλυψη και προσωπικά βίωσα μία εμπειρία σχεδόν θρησκευτική. Επίσης, παρά τις διαφορές που υπάρχουν ανάμεσα στην Ελλάδα και την Ιρλανδία, αισθάνθηκα σαν να είχα επιστρέψει στην πατρίδα μου! Πώς να μην το αισθανθώ; Η Ελλάδα είναι το λίκνο όλων μας.
Έχετε κάποιες αναμνήσεις από εκείνες τις επισκέψεις στην Ελλάδα;
Θυμάμαι την Αθήνα σαν μία πόλη εξαιρετικά θορυβώδη –εκείνες οι κόρνες των αυτοκινήτων- και όχι σε ιδιαίτερη ακμή. Φαντάζομαι ότι και αυτή τη φορά θα βρω πράγματα που δεν έχουν αλλάξει. Ερωτεύθηκα τη Μύκονο με την πρώτη ματιά! Θυμάμαι επίσης ένα ταξίδι στη Δήλο, πάνω σε κείνη την Ομηρική, βαθυγάλανη θάλασσα και τη συνάντηση με μία ψαράδικη βάρκα, με πανί στο χρώμα του ξεραμένου αίματος, που ξεπρόβαλλε πίσω από ένα βραχώδες ακρωτήρι και με έκανε να σκεφτώ ότι ήταν ίσως ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, που σαλπάριζαν για την ανοικτή θάλασσα!
Τι θα σας απογοητεύσει αν δεν το βρείτε στην Ελλάδα αυτή τη φορά;
Ελπίζω ότι η Ελλάδα και η Έλληνες, παρά τις σημερινές αντιξοότητες, δεν έχουν χάσει τη συνείδηση για την τεράστια και αριστοκρατική κληρονομιά τους.
Πιστεύετε ότι υπάρχουν ομοιότητες ανάμεσα στην οικονομική κρίση που αντιμετωπίζει η Ελλάδα και στα οικονομικά προβλήματα της Ιρλανδίας;
Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν. Και οι δύο χώρες μας έλαβαν μέρος σε ένα άγριο πάρτι που έφθασε στο τέλος του και τώρα τρεκλίζουμε στο γκρίζο φως του πρωινού. Ήλθε η στιγμή να δουλέψουμε και να ξεχάσουμε το παιχνίδι για λίγο. Όπως πολύ σοφά έλεγε ο Noel Coward «Η δουλειά είναι μεγαλύτερη διασκέδαση και από την ίδια τη διασκέδαση»!
ΙΝFO:
Το μυθιστόρημα «Άπειροι κόσμοι» του Τζων Μπάνβιλ κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη σε μετάφραση Τόνιας Κοβαλένκο.
